به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان سنندج مرکز استان کردستان در فاصله ۵۱۲ کیلومتری غرب شهر تهران واقع شده و یکی از شهرهای پرجمعیت این استان است.
از لحاظ وضعیت طبیعی و اقلیمی سنندج یک شهر کوهستانی با آب و هوای سرد کوهستانی است که دارای تابستان‌های ملایم و زمستان‌های نسبتاً سرد است.
ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۴۸۰ متر و متوسط بارندگی آن بیش از ۵۰۰ میلی متر در سال است.
پیرامون شهر سنندج را کوه های زیبا و بلند و داخل آن را هم پستی و بلندی های متعدد که آن را تپه ماهورمی نامند، تشکیل داده است و از جمله این تپه ها می توان به توس نوذر، تپه روسی، تپه شرف الملک اشاره کرد.
علاوه براین تپه ها وجود کوه های زیبای آبیدر و سنگ سیاه در دو طرف شهر و وجود رودخانه قشلاق در حاشیه شرقی این شهر موجب شده که سنندج به عنوان یکی از شهرهای زیبای ایران زمین شناخته شود.
مردم مناطق کردنشین شهر سنندج را «سنه» می‌گویند و در واقع سنندج معرب واژة مرکب «سنه‌دژ» است، «سنه» در فرهنگ لغات اوستایی به معنای شاهین و عقاب است هرچند که در مورد واژة سنه تعاریف دیگری نیز وجود دارد.
سابقه تاریخی
آنچه درباره تاریخ سنندج واضح و مسلم است این است که از سال ۱۰۴۶ هـ ق یعنی در دورة صفوی و در زمان شاه صفی سلیمان خان اردلان مرکز حکومت را از قلعه‌های حسن‌آباد و پالنگان در جنوب سنندج به شهر سنه منتقل کرده و تا قبل از آن سنندج به صورت دهکده‌ای کوچک به حیات خود ادامه می‌داد.
تپه باستانی توس‌نوذر در کنار رودخانه قشلاق و قلعه حسن‌آباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال که در سنندج پیدا شده است گواهی بر قدمت شهر دارد.
سلیمان خان اردلان پس از انتقال مرکز حکومت به سنندج، قلعه حکومتی را با استحکام تمام دربالای تپه‌ای بنا نهاد و عمارات و حمام و مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت.
سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیائی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی باارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقیمانده است.
مسجد جامع سنندج :
این مسجد در حد واسط خیابان امام خمینی و در ضلع شمالی آن قرار دارد و بر اساس مدارک موجود زمان احداث مسجد مربوط به دوره قاجار و به دستور امان‌الله خان والی کردستان در سال ۱۲۲۸ هجری قمری بوده است.
این مسجد دارای دو ایوان که با یک حیاط مرکزی که در پیرامون آن ۱۲ حجره برای طلاب علوم دینی است.
مسجد دارای شبستانی بزرگ با ۲۴ ستون است و اطراف شبستان و سر ستون ها با آیات کلام الله مجید مزین شده است.
برای تزئین دیوارهای مسجد از کاشی‌های هفت‌رنگ استفاده شده و در ازاره‌های آن سنگ مرمر به کار رفته است.
مجموعه پارک تفریحی آبیدر:
این مجموعه در غرب سنندج و در انتهای خیابان آبیدر واقع شده و این شهر از فراز این پارک چشم‌انداز بسیار زیبائی دارد.
چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد و یکی از بزرگترین باغ های این مجموعه باغ امیریه است و بزرگترین سینمای روباز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است.
این مجموعه از قدیم‌الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی در میام مردم است.
بازار سنندج :
این بازار در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال ۱۰۴۶ هـ ق همزمان با مرکزیت یافتن شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلانها ساخته شده است.
پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان‌کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته است.
با وجود مراکز خرید جدید این بازار همچنان موقعیت و ارزش خود را از لحاظ تجاری حفظ کرده است.
خانه کرد (عمارت آصف) :
خانه کرد موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین و بزرگترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در کشور ایران است. که در خیابان امام خمینی شهر سنندج واقع شده است. این موزه در عمارت آصف دایر گردیده و این عمارت یکی از بزرگترین عمارتهای اعیانی شهر سنندج است که دارای ارزش‌های ویژه معماری از لحاظ آجرکاری و گچبری و اروسی‌سازی است و حمام آن زیباترین حمام خصوصی در بین حمام‌های سنندج می‌باشد. بنای اولیه این عمارت مربوط به دوره صفویه بوده و در دوره‌های قاجار و پهلوی تکمیل تر شده است.
موزه سنندج :
این موزه در خیابان امام، کوچه حبیبی و در بخش بیرونی عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام (که امروزه به خانه سالار سعید مشهور است) قرار دارد.
در این موزه آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایران به نمایش گذاشته شده است.
اروسی موزه سنندج یکی از نمونه‌های بی‌نظیر هنر اروسی‌سازی و کار استادکاران سنندجی است این عمارت ملا لطف‌الله از بناهای باقیمانده دورة قاجار است.
عمارت خسروآباد :
این عمارت در بلوار خسروآباد (شبلی) قرار دارد، عمارت در نوع خود بی‌نظیربوده وسال ها مرکز حکومت حکام اردلان به ویژه خسروخان بوده است.
مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی باغلام گردش ها و ایوان ستون‌دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپی چیان و خدمتکاران است.
تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجر کاری، اروسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است.
عمارت وکیل :
این مجموعه بزرگ در خیابان کشاورز واقع شده و شامل سه حیاط با عمارتهای مربوطه و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه و یک حمام عمومی در خارج آن است.
بخش اصلی عمارت وکیل در دوران زندیه ساخته شده و بخش‌های دیگر متعلق به دوره‌های قاجار است.
مجموعه دارای تزئیناتی چون آجرکاری‌های زیبا و اروسی‌های پرکار است و حیاط مرکزی دارای سقف شیروانی با طرح کلاه‌فرنگی است.
عمارت مشیر دیوان:
این عمارت در خیابان شهدا قرار دارد و شامل هفت حیاط با فضاهای مرتبط است و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه دارد و هر یک از حیاط‌ها نیز دارای آبنما است.
این عمارت توسط میرزا یوسف مشیردیوان در دورة قاجار ساخته شده است و زیباترین ایوان با طرح کلاه‌فرنگ در سنندج متعلق به این بنا است.
در این عمارت نیز از اروسی‌های پرکار، تزئینات آجری، کاربندی‌های و گچبری برای تزئین استفاده شده است.
حمام خان:
این حمام در ضلع شمالی بازار قدیمی سنندج در خیابان انقلاب واقع است. تزئینات آهکبری داخل حمام و نقوش موجود بر روی دیوار آن در نوع خود بی‌نظیر و جالب می‌باشد. حمام در سال ۱۲۲۰ هجری قمری به دستور امان‌الله خان اردلان ساخته شده و در بین حمام‌های باقیمانده از گذشته بزرگترین و زیباترین حمام شهر است. مقدمات تبدیل این حمام به موزه فراهم شده و قرار است درسال جاری (۱۳۸۵) به عنوان موزه حمام افتتاح شود.
امام زاده هاجره‌خاتون :
این امام زاده در خیابان صلاح‌الدین ایوبی در محلة قدیمی سرتپوله واقع است. بر اساس روایات موجود این امامزاده شریفه، خواهر امام رضا (ع) است که در سفر آن بزرگوار به خراسان در کردستان رحلت نمود و در این مکان به خاک سپرده شده است. در مجاور این امامزاده مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد.
امام زاده پیر عمر:
این امام زاده در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و تاریخ ساخت آن ۱۰۴۶ هـ ق است، امام زاده پیرعمر را پسر بلافصل حضرت علی (ع) می‌دانند.
بنای آرامگاه شامل تزئینات آجری، گچبری و اروسی‌های زیبا است و قسمت‌های عمده‌ای از بنا به علت فرسودگی در سال های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ هـ. ش بازسازی شدند.
امامزاده پیرمحمد :
این بقعه در میدان نبوت سنندج در بالای تپه‌ای که قبرستان قدیمی شهر واقع شده قرار دارد این بنا محل دفن امام زاده محمد بن یحیی مشهور به پیرمحمد است.
قرآن نگل :
در ۶۵ کیلومتری غرب سنندج در مسیر جادة سنندج- مریوان، در داخل مسجد روستای نگل قرآنی خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفة سوم به رشتة تحریر درآمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است.
قطع قرآن رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و صحفات کاغذی ضخیم آن به علت تشابهی که با پوست دارد بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است.
خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمتی از شماره آیات طلاکاری شده و مزین به نقوش گیاهی است.
تاریخ تحریر قرآن با توجه به شیوه خط و تزئینات مربوط به اواخر قرن چهارم هجری است. این قرآن در بین مردم جایگاه والایی داشته و همه‌روزه عده کثیری از نقاط دوردست برای زیارت آن به این روستا می‌آیند.
صنایع دستی :
صنایع دستی هم از دیگر جاذبه‌های مهم سنندج است و انواع قالی و قالیچه، گلیم، تخته‌نرد و شطرنج سنندج شهرت و اعتبار جهانی دارد.
دریاچة سد قشلاق :
در فاصلة ۲۰ کیلومتری شمال سنندج در مسیر جادة سقز بر روی رودخانه قشلاق سد مخزنی قشلاق احداث شده است.
دریاچه پشت این سد ۱۱ کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل ۹۳۴ هکتار را در بر می‌گیرد این دریاچه محل مناسبی برای ورزش‌های آبی است و جزو جاذبه‌های طبیعی سنندج به شمار می‌رود.
قلل مرتفع :
به علت کوهستانی بودن منطقه و امنیت حاکم بر آنها هر ساله تعداد بسیاری از کوهنوردان به قلل مرتفع و مشهور سنندج صعود می کنند.
مهمترین قلل این شهرستان عبارتند از آبیدر، سلطان سراج‌الدین، آوالان در جنوب سنندج، شاه‌نشین در ژاوه‌رود، کوه کوچک سار در جنوب غربی و کوه چرخ‌لان در جنوب غربی سنندج.