به گزارش خبرنگار مهر، داستان این سریال به کارگردانی سیروس مقدم در روستایی به نام «چشمه قل‌قل» اتفاق افتاده است روستایی که عملا وجود خارجی ندارد از همان روزهای اول نیز قصه این مجموعه تلویزیونی برای ناکجاآباد نوشته شد و عوامل سریال پس از آن به دنبال محلی برای فیلمبرداری گشتند تا اینکه چهار روستای هدف گردشگری استان همدان را انتخاب کردند.
این چهار روستا عبارتند از «ورکانه»، «سیمین»، «شورین» و «اشتران» که در زمره روستاهای هدف گردشگری استان همدان بوده و هر کدام پتانسیل‌های ویژه‌ای در بحث گردشگری دارند.
بیشترین پلان‌ها و سکانس‌های فیلم در روستای ورکانه است روستایی که به لحاظ معماری دارای خانه‌های کاملا سنگی منحصربه‌فرد بوده و نگاه هر گردشگری را به خود جذب می‌کند. روستای ورکانه در نزدیکی شهر همدان و در فاصله کمی با سد اکباتان قرار گرفته که زادگاه پروفسور موسیوند متخصص ایرانی قلب و مخترع بای‌پس قلبی ریوی بوده و در دنیای پزشکی فردی بسیار شناخته شده است. او سال‌ها پیش در بازگشت به ایران سری به روستای ورکانه زد و با حمایت مالی وی و سازمان میراث فرهنگی بخش‌های مهمی از این روستا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
روستایی با معماری پله‌ای که در کوهپایه قرار گرفته است
روستای سیمین نیز در ۱۲ کیلومتری شهر همدان واقع شده و علاوه بر خانه‌ها و کوچه‌هایی با بافت سنگی از طبیعت بکر و فوق‌العاده‌ای بهره‌مند است. این روستا در نقطه‌ای کوه پایه‌ای واقع شده و دارای بافت یک‌پارچه سنگی و معماری پله‌ای، کوچه‌های باریک و تنگ و یک حمام بسیار قدیمی با خزینه است.
روستای شورین هم نزدیک‌ترین روستا به شهر همدان و دارای قدمتی بالا و طبیعتی زیبا است. حمام امیرافخم یکی از آثار تاریخی روستای شورین است که در سال ۱۳۸۴ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺛﺒﺖ ۱۱۹۵۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
از نظر قدمت تاریخی این حمام به دوران قاجاریه مربوط است و در داخل قلعه امیرافخم شورینی معروف به امیر شورینی واقع شده است. تعداد قابل توجه‌ای از پلان‌های سریال علی البدل در این حمام گرفته شده است.
چهارمین روستای گردشگری همدان، روستای اشتران واقع در شهرستان تویسرکان بوده که از سمت جاده گنج‌نامه- تویسرکان حدود ۲۷ کیلومتر با همدان فاصله دارد. این روستای تاریخی علاوه بر طبیعت فوق‌العاده دارای آثار تاریخی شاخصی از جمله قلعه اشتران و خانه تاریخی اردلان است که بخشی از پلان‌های سریال علی‌البدل در این دو مکان تاریخی گرفته شده است.
سریال علی‌البدل فارغ از بحث‌های فنی و تکنیکی، بی‌شک نقش قابل توجهی در توسعه گردشگری روستایی در این مناطق می‌تواند داشته باشد. در طول این سال‌ها پرداختن به روستاهای هدف گردشگری و توسعه گردشگری روستایی بیش از هر چیز در حد حرف و شعار باقی مانده است و نگاه ویژه یک سریال پرمخاطب در ایام نوروز می‌تواند به توسعه این مدل گردشگری کمک قابل توجهی بکند.
مخاطبان به دنبال محل فیلمبرداری می‌گردند
اگر چه در سریال علی‌البدل با توجه به نوع قصه‌ای که در حال روایت است، اساسا روستای مورد اشاره وجود خارجی ندارد و نیز پلان‌ها در روستاهای مختلف گرفته شده اما در هر صورت مخاطب امروزی با توجه به دسترسی به امکانات از جمله فضای مجازی و... پیگیر این مساله است که داستان سریال در کجا اتفاق افتاده، ویژگی‌های لوکشین مورد نظر چیست و... از این رو مخاطب به دنبال کشف روستا خواهد رفت و قطعا تعداد قابل توجه‌ای پس از پایان پخش سریال علی‌البدل سری به چهار روستای مورد اشاره در سریال به ویژه روستای ورکانه و اشتران خواهند زد.
علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان درباره این سریال به خبرنگار مهر گفت: مجموعه تلویزیونی علی‌البدل فرصت مغتنمی برای استان محسوب شده و خوشبختانه این فرصت توانست بخشی از پتانسیل‌های گردشگری استان همدان به ویژه در بخش روستاهای هدف گردشگری را به نمایش بگذارد.
مالمیر ضمن اشاره به سابقه عوامل تولید کننده این مجموعه تلویزیونی افزود: البته بخشی از موفقیت این سریال مدیون لوکشین‌های خوبی است که در چهار روستای ورکانه، سیمین، شورین و اشتران وجود دارد با این وجود پخش این سریال باعث خواهد شد تا ذهن علاقه‌مندان را معطوف کند که این لوکشین‌های زیبا کجا می‌تواند باشد و به دنبال بازدید از آن باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان ادامه داد: شاید اگر بخش خصوصی در استان همدان نیز به عنوان پشتیبان این مجموعه ورود پیدا می‌کرد، ما می‌توانستیم از ظرفیت این سریال برای معرفی بیشتر جاذبه‌های دیدنی همدان استفاده کنیم.
مالمیر با اشاره به اهمیت توسعه گردشگری روستایی گفت: یکی از اهدافی که سازمان میراث فرهنگی طی چند سال گذشته در پیش گرفته، بحث اقتصاد گردشگری در روستاهاست. به همین منظور پروژه‌ای در قالب کارگاه‌های آموزشی تعریف شده که در آن نوع نگرش اهالی روستا، اعضای شورا و دهیاران به مقوله گردشگری تغییر کرده و می آموزند که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های گردشگری بهره‌های فراوان بهره برد.
وی با بیان اینکه برگزاری این کارگاه‌های آموزشی در سطح روستاهای استان ادامه دارد، عنوان کرد: رویکرد دیگری که در بحث توسعه گردشگری روستایی دنبال می‌شود، ایجاد اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی است که خوشبختانه در سال گذشته ۴ اقامتگاه بوم‌گردی در استان ایجاد شده و یکی از این اقامت‌گاه‌ها در روستای ورکانه قرار دارد و اقامتگاه بوم‌گردی هم در دست ساخت است و متقاضیان احداث اقامتگاه بوم‌گردی تا سقف یک میلیارد ریال میلیون وام قرض‌الحسنه دریافت می‌کنند.
مالمیر هم‌چنین درباره وضعیت قلعه اشتران که در بخش‌هایی از این مجموعه تلویزیونی نیز به تصویر درامده است گفت: قلعه اشتران مالک شخصی دارد و اگر سرمایه‌گذاری پیدا شود که حاضر باشد این قلعه را مرمت کند و از آن بهره ببرد، طبیعتا سازمان میراث فرهنگی هم کمک خواهد کرد اما این سازمان با توجه به محدودیت منابع مالی و اضطراری که در نگهداری دیگر اماکن تاریخی دارد فعلا توان خرید و مرمت این قلعه را ندارد. البته ما امیدواریم که روزی میراث فرهنگی بتواند این قلعه را تملک و آن را مرمت کند.
بهتر بود به اسم دقیق روستاها اشاره می‌شد
مریم مقدم یک کارشناس ارشد برنامه‌ریزی گردشگری نیز در گفتگویی با خبرنگار مهر بیان کرد: گردشگری فیلم، یک نمونه خاص از گردشگری رسانه‌محور است که بینندگان را ترغیب می‌کند حین یا بعد از تولید، از مکان‌های نمایش داده شده در یک سریال و یا فیلم بازدید کنند. این مهم زمانی معنا پیدا می‌کند که لوکیشن «محل تولید محتوی فیلم یا سریال» با اشاره مستقیم به نام و نشان جغرافیایی آن منطقه موجب معرفی ظرفیت‌های گردشگری منطقه شوند.
وی تاکید کرد: در ادبیات دانشگاهی اصطلاح گردشگری فیلم و گردشگری القایی فیلم یکسان به‌کار می‌رود. تاثیر فیلم بر زندگی مصرف‌کنندگان آنچنان زیاد است که به انتخاب مقصدهای گردشگری نیز سرایت کرده است.
این فعال گردشگری افزود: تصاویری که در فیلم‌ها نمایش داده می‌شود در طول دهه‌ها باقی می‌مانند؛ شهرت به همراه می‌آورند؛ خلق هویت می‌کنند و از آنجا که یکسونگری‌های موجود در دیگر انواع رسانه‌های تبلیغی، مثلا رسانه‌های چاپی، در فیلم‌ها مشهود نیست بهتر می‌توانند اعتماد افراد را جلب کنند.
وی ادامه داد: با همه وقت و هزینه‌هایی که مردم محلی و بومی روستای‌های هدف گردشگری استان از جمله ورکانه و سه روستای دیگر که در سریال علی‌البدل به آن اشاره شده است، صرف کردند به دلیل اشاره نشدن به اسم دقیق روستا و موقعیت جغرافیایی آن در محاوره‌های این مهم یعنی اعتمادسازی برای گردشگران محقق نشده است.
وی عنوان کرد: تاثیر جملات مطرح شده توسط بازیگران یک فیلم برای معرفی یک شهر، استان یا کشور انکار ناپذیر است و به مثابه تبلیغی است که میلیون‌ها نفر تماشا می‌کنند. این در حالی است که در سریال علی‌البدل به دلیل اینکه بازیگران اساسا اشاره‌ای به محل‌های فیلمبرداری ندارند و بیشتر از زبان معیار برای دیالوگ‌های سریال استفاده شده است، چندان در معرفی ظرفیت‌های گردشگری این روستاها موفق عمل نشده است.
این کارشناس ارشد گردشگری گفت: اگر به دلیل ساخت یک فیلم ذی‌نفعان گردشگری آن فیلم بهره لازم را نبرند کاری بیهوده در این زمینه اتفاق افتاده است.
مقدم افزود: در برنامه‌ریزی گردشگری فیلم، نقش و منفعت ذی‌نفعان و سطح درگیر بودن آن‌ها متفاوت است و اگر هر یک از این موارد در روند تولید فیلم و سریال محقق نشود باید ادعا کرد هزینه و وقت و فرصت‌ها سوزانده شده‌اند.
با تمام این تفاسیر نظرات مخالف و موافق بسیاری در مورد میزان اثرگذاری سریال علی‌البدل در توسعه صنعت گردشگری روستایی داشته و دارد اما بی‌شک این سریال می‌تواند تلنگر بسیار جدی برای دست‌اندرکارن صنعت گردشگری باشد که سال‌هاست از ظرفیت بالقوه و بالفعلی که در روستاهای ایران به ویژه برای جذب گردشگر خارجی وجود دارد غافل بوده و اگر توجه خاصی به این مدل گردشگری داشته باشد علاوه بر اشتغال‌زایی و نیز ارز آوری بسیار خوبی که می‌تواند داشته باشد سبب خواهد شد تا بسیاری از مهاجرت‌ها از روستا به شهر متوقف شود.
در حال حاضر سال‌هاست بحث روستاهای هدف گردشگری مطرح شده اما اساسا برنامه‌ای مدون برای توسعه گردشگری در این روستاها وجود ندارد و بی‌شک نیاز هست تا دولت و فعالان این عرصه تمرکز بیشتری بر روی این موضوع داشته باشند.
گزارش و عکس از مهرداد حمزه