خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: دهها هزار افغانستانی در سال جاری کشورشان را ترک کرده و به صدها هزار پناهجویی پیوستند که خواهان اقامت در ایران، پاکستان و سایر کشورهای اروپایی هستند.
وضعیت کسانی که از جنگ ۱۶ ساله، فقر و ناامنی در افغانستان گریخته و به سایر کشورها پناه برده اند به نسبت سالهای گذشته رو به بهبود است، اما با این وجود اخراج اجباری افرادی که پناهندگی آنها مورد پذیرش کشورهای مبدا قرار نمی گیرند مشکلاتی را برای این افراد و همچنین دولت افغانستان به وجود آورده است، در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «سید حسین عالمی بلخی» وزیر امور مهاجرین افغانستان انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد:
آیا سیاست‌های کشورهای اروپایی، خصوصا آلمان در برابر مهاجرین افغانستانی شفاف است؟
بله سیاست شفافی را دنبال می‌کنند، هر کسی که تقاضای پناهندگی به این کشورها را بدهد مطابق کنوانسیون‌ها و پروتکل‌های داخلی و خارجی بررسی می‌شود و در صورتی که کسی واجد شرایط پناهندگی نباشد می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و خواستار رسیدگی به وضعیت خود شود.
در این باره سه دادگاه وجود دارد و اگر این دادگاهها هم تشخیص بدهند که فرد مورد نظر واجد شرایط پناهندگی نیست باید خاک آن کشور را ترک کند.
*در کنفرانس آکس‌کام کشورهایی که حضور یافتند با صدور قطعنامه‌ای حمایت خودشان را از مهاجرین افغانستانی اعلام کردند، این حمایت چه بوده و تا چه حد عملی شد؟
کشورهای شرکت کننده در این کنفرانس اعلام کردند که مهاجرین افغانستانی نباید مجبور به اخراج اجباری شوند و بازگشت آنها داوطلبانه باشد.
در موارد استثنایی که برای بازگشت مهاجرین خصوصا از ایران و پاکستان پیش می‌آید، برای کسانی که به کشور خود برمی‌گردند کمک‌هایی در نظر گرفته شود تا از مشکلات احتمالی کاسته شود و در افغانستان نیز فاجعه انسانی به وجود نیاید و در این راستا تعدادی از کشورها پس از آن نیز تعهداتی را داشته‌اند که کمکها و خدمات را برای کسانی که از ایران و پاکستان به صورت داوطلبانه به کشور خود بازمی‌گردند ارائه دهند.
سال گذشته چه تعداد از مهاجرین افغانستانی به صورت اجباری از کشورهای اروپایی اخراج شده‌اند، آیا سازمان ملل متحد در روند بهبود و تسهیل امور پناهندگان موفق عمل کرده است؟
سال گذشته موضوع اخراج تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی ساکن در اروپا توسط دولت‌های این منطقه مطرح بود اما و در عمل به طور مجموع ۵۸۰ نفر از مهاجرین افغانستانی به صورت اجباری اخراج شدند.
سازمان ملل متحد نهادی دارد به نام UNHCR یا کمیسریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد که ماموریتش این است که به تمام مهاجرین مختلف جهان از جمله مهاجرین افغانستانی کمک رسانی کند و تاکنون نیز اقداماتی را داشته و در جهت تسهیل امور با کشورهای اروپایی در حال رایزنی هستند، اما سیاست سختگیرانه کشورهای اروپایی با موضوع مهاجرت براساس مسائل سیاسی است که باعث شده تاکنون تلاش‌های UNHCR نیز نتیجه چندانی در مورد مهاجرین نداشته باشد.
با توجه به روابط نامناسب کابل و اسلام‌آباد، شرایط مهاجرین افغانستانی در پاکستان را چگونه است؟
وضعیت مهاجرین افغانستانی از لحاظ اقامتی در حال حاضر در پاکستان مناسب است، دولت این کشور مدارک هویتی افرادی را که تاکنون دارای اسناد اقامتی هستند را تا آخر سال ۲۰۱۷ میلادی تمدید کرده و افرادی که فاقد مدرک هستند براساس تصمیم کابینه پاکستان باید ثبت شوند.
در شرایط فعلی و علی رغم مشکلات زیادی که بین دو کشور افغانستان و پاکستان وجود دارد بازهم مهاجرین به عنوان یک افغانستانی اذیت و آزار نمی‌شوند.
سفر اخیر شما به همراه هیئت عالی‌رتبه افغانستانی به پاکستان چه دستاوردهای در پی داشت؟
یکی از دستاوردهای سفر به پاکستان تمدید مدارک مهاجرین تا پایان سال ۲۰۱۷ میلادی و ثبت مهاجرینی بود که فاقد مدارک اقامتی بودند.
اقداماتی را در مورد کسانی که با اتباع پاکستان ازدواج کرده‌اند انجام داداه ایم تا برای آنها از طرف دولت پاکستان اقامت طولانی مدت صادر شود و برای سرمایه گذاران و تاجران افغانستانی که در این کشور ساکن هستند نیز مدارک اقامتی بلند مدت تخصیص داده شود.
همچنین برای افرادی که به منظور استفاده از خدمات درمانی به پاکستان می‌روند، تصمیم بر این است که دیگر ضرورتی برای مراجعه به سفارت و کنسولگری‌های پاکستان در افغانستان نیست و در منطقه مرزی روادید برای آنها صادر خواهد شد، ولی مدتی مرزهای دو کشور به خاطر تصمیمات دولت پاکستان به دلیل مسائل امنیتی مسدود بود.
ما امیدوار هستیم دولت پاکستان به توافقاتی که با افغانستان در مورد مهاجرین انجام داده پایبند باشد و برنامه‌ها به همان شکل عملی شده و ادامه یابد.
وضعیت مهاجرین در ایران چگونه است، این کشور توانسته به تعهدات خود جامه عمل بپوشاند؟
جمهوری اسلامی ایران تاکنون تعهداتی را که در مورد مهاجرین افغانستانی دارای کارت داشته به آنها عمل کرده و چندی قبل نیز کارت‌های شناسایی مهاجرین برای یک سال دیگر تمدید شد، در حال حاضر هیچ مشکلی در این رابطه وجود ندارد.
من تشکر می‌کنم از جمهوری اسلامی ایران که فرزندان مهاجرین افغانستانی را که فاقد مدارک اقامتی بودند از سال گذشته به این سو در مدارس ثبت نام کردند و در حال حاضر بیش از ۹۸ هزار دانش‌آموز در مقاطع مختلف در شهرهای مختلف جمهوری اسلامی ایران ثبت نام و مشغول تحصیل شدند.
در مورد افرادی که ویزای کوتاه مدت دارند و از ماه خرداد سال گذشته وقتشان به پایان رسیده و تمدید نشده است، به صورت کتبی نیز خواستار پیگیری این مسئله از سوی وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران شدیم.
امیدوار هستیم که جمهوری اسلامی ایران در این قسمت نیز همکاری کند و ویزای این افراد تمدید شود.
در خصوص مهاجرینی که فاقد مدرک هستند قرار بود بین دو کشور دوست، ایران و افغانستان تفاهمنامه‌ای به امضا برسد که متأسفانه در سطح مذاکرات باقی ماند اما خوشبختانه اخیرا جمهوری اسلامی ایران در طرحی چند دسته از مهاجرین فاقد مدارک را ثبت نام کردند. خانواده‌های بی‌مدرکی که فرزندانشان در مدارس ثبت نام شده بودند، افرادی که با اتباع ایران ازدواج کرده‌اند، کسانی که یکی از اعضای خانواده آنها دارای مدرک اقامتی است و کسانی که مدتی مدارک اقامتی خود را تمدید نکرده‌اند شامل این طرح هستند.
در روزهای پایانی سال ۱۳۹۵ جلسه‌ای در وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران با حضور نمایندگان سفارت افغانستان برگزار شد مبنی بر تثبیت هویت افرادی که در طرح مذکور ثبت نام شده‌اند تا بتوانند قانونی در این کشور زندگی کنند. قرار است در این رابطه گفتگوها ادامه یابد.
همچنین امیدوار هستیم کسانی که هنوز هم ثبت نام نشده‌اند و فاقد مدرک هستند نیز طبق تفاهم نامه پیشنهادی ثبت نام و دارای مدارک هویتی شوند.
روند بازگشت مهاجرین افغانستانی در سال گذشته چگونه بود و در سال جدید چه تمهیداتی از جانب افغانستان برای پذیرایی از بازگشت کنندگان به وطنشان در نظر گرفته شده است؟
سال گذشته بیشترین بازگشت را به افغانستان داشتیم، ۴۴۰ هزار نفر از جمهوری اسلامی ایران و چیزی حدود ۷۰۰ هزار نفر از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند و در مجموع سال گذشته بازگشت یک میلیون و ۱۴۷ هزار نفر به ثبت رسیده است که بالاترین رقم را طی سالهای گذشته به خود اختصاص داده است.
وزارت مهاجرین افغانستان کمکها و خدماتی را در ابتدای ورود مهاجرین در مرز تدارک دیده که توسط نهادهای بین‌المللی و دولت افغانستان تهیه شده است. کمک‌های نقدی، خدمات درمانی و واکسیناسیون از جمله این خدمات می‌باشد.
زمانی که مهاجرین به ولایت‌های خود باز می‌گردند نیز کمک‌های نقدی و تهیه مواد غذایی و پوشاک برای آنها در نظر گرفته شده و برای افراد متأهل و سرپرست خانواده نیز دولت افغانستان در صورتی که مهاجرین مسکن نداشته باشند قطعه‌ای زمین را به منظور ساخت سرپناه در اختیارشان قرار می‌دهد.
همچنین در بحث وضعیت تحصیلی بازگشت کنندگان به افغانستان، در صورتی که دارای مدارک تحصیلی هستند مورد تأیید نمایندگی‌های سیاسی دولت کابل در کشورهای میزبان و مورد تأیید وزارت امور خارجه افغانستان قرار می‌گیرد و سپس می‌توانند از همان مقطع به بالا ادامه تحصیل دهند.
افرادی که به هر دلیلی نتوانسته‌اند مدارک تحصیلی خود را ارائه دهند از طرف وزارت امور مهاجرین به وزارت آموزش و پرورش افغانستان معرفی می‌شوند و پس از آزمون تثبیت پایه آموزشی می‌توانند به ادامه تحصیل بپردازند.
همچنین افرادی که دارای مشکلات حقوقی هستند و در طول سال‌هایی که در مهاجرت بوده‌اند و زمین، خانه یا دارایی هایشان از سوی برخی غصب شده است، ریاست حقوقی وزارت امور مهاجرین با آنها همکاری می‌کند تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند.
سخن آخر؟
در هر صورت افغانستان درگیر جنگ و ناامنی است و شرایط مناسبی ندارد، اما در عین حال این کشور به عنوان سرزمین ما محسوب می‌شود. امیدوار هستیم که وضعیت این کشور متحول شده و امنیت، ثبات به وجود آید و اقتصاد رونق پیدا کند تا هموطنان ما دیگر مهاجرت نکنند و دیگر هموطنان ما که در مهاجرت بسر می‌برند داوطلبانه به کشور خود بازگردند و دولت افغانستان نیز همواره این سیاست را دنبال می‌کند که از بازگشت داوطلبانه، آبرومندانه و تدریجی مهاجرین در کشور استقبال کند.