خبرگزاری مهر- گروه استانها- پروین قادری دانشمند: ایران ازنظر ذخایر معدنی، از مهم‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود به‌طوری‌که رتبه‌بندی کشورمان از این منظر حائز اهمیت بوده و این ظرفیت نشان‌دهنده پتانسیل بالای تولید و اشتغال است.
ایران در بین ۱۰ کشور اول جهان ازنظر منابع و تنوع مواد معدنی قرار دارد؛ بر همین اساس، کشور ما از این موهبت الهی سرشار است؛ آن‌قدر که می‌توان به جایگزینی معدن به‌جای نفت فکر کرد و اینکه بار اصلی و اساسی اقتصاد را از روی دوش «طلای سیاه» به دوش معدن انداخت تا این بخش هم سهمش را در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.
ظرفیت‌ها در این بخش به‌گونه‌ای است که علاوه بر سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه رهبر معظم انقلاب در سخنان خود در ابتدای سال جاری ظرفیت‌های این بخش را مورداشاره قراردادند تا مسئولان امر در وزارت صنعت، معدن و تجارت تأکید کنند که دولت خود را موظف و مسئول می‌داند تا ضمن توجه به نگرانی‌های مقام معظم رهبری درباره بخش معدن با تمام توان در راستای اقدامات اساسی برای توسعه معادن کشور در سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال گام بردارد.
«امروز مشکلات ما درزمینه بخشی از شاخص‌ها، مشکلات زیادی است. بعضی از شاخص‌ها خوب است؛ فرض بفرمایید که شاخص تورّم کاهش نشان می‌دهد که این خوب است، امّا شاخص بیکاری افزایش نشان می‌دهد یعنی بیکاری بیشتر شده است. این‌ها آمارهای رسمی خود مسئولین است. یا رشد اقتصادی، مثبت نشان می‌دهد امّا رشد سرمایه‌گذاری، منفی است؛ که این یکی از عیوب اساسی و بزرگ است. یا مثلاً در بعضی از بخش‌ها -مثل بخش نفت- پیشرفت داریم، [امّا] در بعضی از بخشهای دیگر -مثل بخش معدن، مثل مسکن- عقب‌رفت داریم. یعنی آمارهای رسمی انسان را قانع نمی‌کند به اینکه حرکت عمومی به سمت رفع مشکلات اقتصادی است.»
این بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در ابتدای سال جاری است، تا ضرورت توجه به بخش معدن توسط متولیان بیش‌ازپیش مورد تأکید قرار گیرد.
در مورد معدن نمی‌توان کلی‌گویی کرد یا با اتکا به برنامه‌های بلندمدت از این گفت که معدن به سهمی که شایسته آن است در اقتصاد ایران می‌رسداما عدم شکوفایی متناسب استعدادهای این بخش را باید در عوامل مختلف جستجو کرد، موضوعی که عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران این‌گونه به آن اشاره می‌کند: مسئله‌ای که در حال حاضر در بخش معدن از اهمیت بسزایی برخوردار است، بحث «برنامه‌ریزی» است. در مورد معدن نمی‌توان کلی‌گویی کرد یا با اتکا به برنامه‌های بلندمدت از این گفت که معدن به سهمی که شایسته آن است در اقتصاد ایران می‌رسد. مسئولان باید برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بخش معدن در ایران با اتکای به برنامه‌ریزی‌های بلندمدت پیش بروند و تنها با اتکا به یک برنامه جامع و روشن است که معدن بالنده می‌شود.
در حالی جعفر سرقینی معاون وزیر وعده کرده است که در برنامه ششم توسعه سهم بخش معدن در اقتصاد ملی افزایش یابد که به نظر می‌رسد تحقق این امر نیازمند برنامه‌ریزی عملیاتی و دوری از کلی‌گویی و اقدامات بخشنامه‌ای است.
در این گزارش به بخشی از مشکلات پیش روی شکوفایی استعدادهای حوزه معدن در استان همدان به‌عنوان یکی از استان‌های مستعد در این زمینه می‌پردازیم، جایی که ۴۰ درصد معادن آن تعطیل‌شده است.
در استان همدان ۲۷۲ معدن وجود دارد و معادن سیلیس، فلدسپات، معادن غنی لاشه آهکی، سنگ‌آهن، پگماتیت، میکا، آندالوزیت، گارنت، انواع گرانیت‌ها، پوزولان، سیلیس، پوکه معدنی، دولومیت، تراورتن و تالک، شن و ماسه و لاشه ساختمانی سبب شده تا همدان را یک استان معدن خیز بدانیم .
بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده تاکنون ۲۸ نوع ماده معدنی در استان همدان شناسایی‌شده است که کشف معادن اندولوزیت و یاقوت آبی از مواردی است که استان همدان را در سرمایه‌گذاری در این بخش مستعد نشان می‌دهد .
شاهد پیشرفت چشمگیری در حوزه معدن استان همدان نیستیم
متأسفانه باوجوداین معادن هنوز شاهد پیشرفت چشمگیری در حوزه معدن در استان همدان نیستیم که این موضوع نشان از وجود مشکلاتی در این بخش دارد .
کارشناس امور اقتصادی استان همدان در این خصوص با اشاره به اینکه حدود ۴ درصد کل معادن کشور در استان همدان قرار دارد درصورتی‌که سهم اشتغال‌زایی این معادن کمتر از حد انتظار است، گفت: این امر نشان‌دهنده غیرفعال بودن برخی معادن این استان است .
رضا تشکری بابیان اینکه شاید حمایت نکردن دولت از معدن داران در غیرفعال شدن معادن بی‌تأثیر نبوده است، گفت: حوزه معدن استان همدان زمینه‌ای مناسب برای سودآوری و اشتغال‌زایی است که از دید سرمایه‌گذاران پنهان مانده است.
وی بابیان اینکه مسئولان امر باید با توجه بیشتر به این بخش زمینه‌های سرمایه‌گذاری را در آن ایجاد کنند، به لزوم ورود بخش خصوصی در مراحل مختلف بخش صنعت و معدن ازجمله بخش اکتشاف اشاره کرد و گفت: اگر استان همدان درصدد توسعه همه‌جانبه است باید شرایط و زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار را در استان فراهم کند.
بهره‌برداری درست و فناوری در حوزه اکتشاف چه با تأمین منابع مالی و چه با ایجاد شرایط برای افراد متخصص، موجب رشد حوزه معدنی استان خواهد شد تشکری بابیان اینکه به هر میزان که اکتشاف معادن به‌خوبی انجام شود به همان میزان نیز بهره‌وری از معادن مطلوب خواهد بود، گفت: بهره‌برداری درست و فناوری در حوزه اکتشاف چه با تأمین منابع مالی و چه با ایجاد شرایط برای افراد متخصص، موجب رشد حوزه معدنی استان خواهد شد.
وی بیان کرد: در حال حاضر ۹۷۷ واحد صنعتی فعال در استان وجود دارد که در حوزه‌های تولید کانی‌های فلزی و غیرفلزی، چرم، سفال، سرامیک و غیره محصولاتی را تولید می‌کنند.
تشکری با اظهار تأسف از اینکه ما نتوانسته‌ایم از ظرفیت ذخایر معدنی استان درست استفاده کنیم، گفت: بیش از یک میلیارد تن از ذخایر معدنی را در اختیار داشته و در کشور نیز رتبه هشتم را داریم.
وی عنوان کرد: با فعال کردن ظرفیت معادن در همدان می‌توانیم افراد بسیاری را در حوزه های متفاوت مشغول به کارکنیم که برای این کار باید از تمامی ظرفیت استان در این بخش بهره ببریم.
رئیس خانه معدن همدان نیز در همین خصوص در گفتگو با مهر از تعطیلی ۱۳۰ تا ۱۴۰ واحد معدنی همدان خبر داد و گفت: خام‌فروشی بلای جان معادن همدان شده و باید با جذب سرمایه‌گذار نسبت به فرآوری محصولات اقدام کرد.
بخش معدن از زنجیره‌های اقتصادی کشور است
رحیم مرتضایی بابیان اینکه بخش معدن از زنجیره‌های اقتصادی کشور است، عنوان کرد: حدود ۲۸۰ واحد معدنی در استان همدان دارای پروانه بهره‌برداری هستند که از این تعداد تنها ۱۴۰ واحد فعال بوده و مابقی تعطیل هستند.
وی با تأکید بر اینکه معادن تأمین‌کننده ماده اولیه صنایع معدنی هستند و زمانی که این صنایع درزمینهٔ بازار فروش و تأمین نقدینگی دچار مشکل می‌شوند خرید مواد اولیه با رکود مواجه شده و مشکلات واحدهای معدنی نیز افزایش می‌یابد، گفت: تحقق سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن نجات‌دهنده خواهد بود.
مرتضایی بابیان اینکه خام‌فروشی بلای جان معادن استان همدان شده و علت آن عدم سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی است، عنوان کرد: جذب سرمایه‌گذارانی درزمینهٔ فراوری بخش معدن افزایش اشتغال و ارزش‌افزوده در این بخش را به همراه خواهد داشت.
۴۵ درصد صنایع استان همدان معدنی هستند
مرتضایی بابیان اینکه ۴۵ درصد صنایع استان همدان معدنی هستند، گفت: برخی مواد معدنی همچون سیلیس و فلدسپات حجم کمتری نسبت به سایر سنگ‌ها دارند ولی تأثیر بالایی در اقتصاد می‌گذارند.
رئیس خانه معدن استان همدان بابیان اینکه استان همدان با قرار گرفتن در مسیر ایالت فلزایی سنندج سیرجان، یکی از مستعدترین مناطق ازنظر کانی‌های فلزی است، عنوان کرد: استان همدان با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر سیلیس آذرین و فلدسفات به‌عنوان قطب اصلی این کانی‌ها در کشور مطرح است.
ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ازجمله مزایای راه‌اندازی مجدد معادن تعطیل‌شده استان همدان است وی بابیان اینکه ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ازجمله مزایای راه‌اندازی مجدد معادن تعطیل‌شده استان همدان است، عنوان کرد: یکی از بهترین فرصت‌هایی که کمتر موردتوجه قرارگرفته نیروی انسانی تشنه کار است.
رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن استان همدان نیز از صدور پروانه بهره‌برداری برای ۲۸۵ معدن در همدان خبر داد و گفت: مشکلات منابع طبیعی گریبان گیر بهره‌برداران معدنی شده است.
محمد بشیر یوسفی دی‌ماه گذشته در همایش فعالان معدن استان همدان اظهار داشت: همدان با قرارگیری در مسیر فلز زایی سنندج-سیرجان بزرگ‌ترین ذخایر سیلیس آذرین و فلدسپات کشور را به خود اختصاص داده است.
وی با اعلام اینکه برای ۲۸۵ معدن در استان همدان پروانه بهره‌برداری صادرشده است، افزود: در حال حاضر ۲۲ ماده معدنی در استان همدان شناسایی‌شده و ذخایر معدنی همدان ۱.۷ میلیارد تن است.
یوسفی بابیان اینکه همدان ۲.۸۳ درصد از ذخایر معدنی کشور را به خود اختصاص داده است، عنوان کرد: فعالیت‌های معدنی در استان همدان ضریب بالای اشتغال‌زایی دارد که این امر ایجاب می‌کند مسئولان توجه بیشتری به این بخش داشته باشند.
یوسفی اظهار داشت: نظام‌مهندسی معدن پل ارتباط دانشگاه و صنعت است تا از این طریق وارد عرصه اشتغال‌زایی شود.
استفاده از روش‌های سنتی هزینه معدنکاری را در همدان افزایش داده است
معاون معدن سازمان صنعت و معدن و تجارت استان همدان نیز بابیان اینکه استفاده از روش‌های سنتی هزینه معدنکاری را در همدان افزایش داده است، گفت: نگرش مهندسی به فعالیت‌های معدنی اصلی ضروری است.
محمد خاکی با بیان اینکه اغلب معادن همدان به صورت سنتی و غیرفنی بهره‌برداری می‌شود، گفت: حوزه معدن استان همدان تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد.
معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان با اشاره به اینکه باید جو مناسبی از سوی مسئولان فنی و بهره‌برداران در فعالیت‌های معدنی استان همدان ایجاد شود، اظهار داشت: هزینه‌های بالای مراحل مختلف معدنکاری ازجمله مشکلاتی است که باید با استفاده از روش‌های نوین استخراج و کنار گذاشتن روش سنتی این وضعیت را بهبود بخشید.
خاکی بابیان اینکه معدن داران همدان از فناوری‌های نسل دوم استفاده می‌کنند و این در حالی است که در دنیا از فناوری‌های نسل چهارم استفاده می‌شود، افزود: انتظار می‌رود معدن‌کاران استان همدان در راستای بهینه‌سازی عملیات در راستای کاهش هزینه‌های عملیاتی گام بردارند.
معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان با تأکید بر اینکه در استان همدان ۲۷۲ معدن وجود دارد، اظهار داشت: در حال حاضر به علت مشکلات و رکود موجود در بازار ۴۰ درصد از معادن استان همدان تعطیل و مابقی نیمه تعطیل است.
در استان همدان پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخشهای مختلف معدنی وجود دارد
خاکی با اشاره به اینکه در استان همدان پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخشهای مختلف معدنی وجود دارد، عنوان کرد: در شرایط کنونی مواد معدنی غیرفلزی که در صنایع کاربرد دارند، قابلیت سرمایه‌گذاری خوبی دارند.
وی عنوان کرد: ۲۰ درصد معادن استان غیرفلزی است به‌طوری‌که ۶۳ معادن فلزی و غیرفلزی در استان وجود دارد.
معاون معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان اضافه کرد: ۱۶۰ معدن مصالح ساختمانی و ۵۳ معدن سنگ‌های تزئینی در استان وجود دارد که ارتباط مستقیمی با بخش مسکن دارند و به علت رکود این بخش تعطیل‌شده‌اند.
خاکی عنوان کرد: ۱۲۵ واحد معدنی شن و ماسه در استان همدان وجود دارد که فعالیت آن‌ها بر اساس تقاضای بازار و فصلی است.
وی بابیان اینکه پس از یک سال از تعطیلی معدن پروانه معدن نیز باطل می‌شود که معدنداران برای جلوگیری از این امر یک دوره باز فعالیت خواهند داشت، گفت: چرخش و رونق‌بخشی ساختمان ۸۰ درصد واحدهای معدنی استان همدان را فعال می‌کند چراکه تأمین مصالح واحدهای پایین‌دستی می‌تواند رونق این بخش را به همراه داشته باشد.
در استان همدان ۳۰ نوع ماده معدنی از ۷۰ ماده معدنی موجود در کشور اکتشاف شده است وی بابیان اینکه در استان همدان ۳۰ نوع ماده معدنی از ۷۰ ماده معدنی موجود در کشور اکتشاف شده است، اظهار داشت: سالانه ۶ تا ۷ میلیون تن استخراج مواد معدنی در استان همدان انجام می‌شود.
خاکی با اشاره به اینکه شروع عملیات اکتشاف و سرمایه‌گذاری در بخش معدن می‌تواند اشتغال و ارزش‌افزوده مناسبی برای استان به دنبال داشته باشد، بیان کرد: در مواد معدنی غیرفلزی معادن شاخصی همچون فلدسپات، سیلیس و دولومیت در استان همدان وجود دارد و همدان به‌عنوان یکی از قطب‌های تأمین سیلیس کشور محسوب می‌شود که نیاز بسیاری از کارخانه‌های مصرف‌کننده را تأمین می‌کنند.
وی عنوان کرد: افزایش صنایع تبدیلی در استان همدان به‌طور حتم در احیای معادن غیرفعال مؤثر خواهد بود.
بررسی وضعیت صنعتی و معدنی استان همدان نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در حوزه معدن همدان رضایت‌بخش نیست درحالی‌که همدان به دلیل داشتن ۲۸ نوع ماده می‌تواند به‌عنوان استان معدنی در کشور مطرح باشد.
از سوی دیگر آنچه مسلم است اینکه استعدادهای معدنی همدان به‌درستی معرفی نشده و حتی میزان سرمایه‌گذاری در حوزه معدن همدان قابل‌توجه و رضایت‌بخش نیست و این مشکلات سبب شده تا سرمایه‌گذاران در این زمینه ورود پیدا نکرده و سرمایه‌گذاران موجود نیز از سرمایه‌گذاری در بخش معدن پشیمان شوند.