علیرضا کمری در حاشیه آئین رونمایی از کتاب «حاج عمران» از مجموعه خاطرات اولین فرمانده لشکر ۲۵ کربلا در گفتگو با خبرنگار مهر با مروری بر وقایعی که زمینه روایت گری این اثر را فراهم کرد، ادامه داد: در این روایت گری «حاج عبدالعلی عمرانی» نگین آن وقایع است.
وی خاطرنشان کرد: داستان ترکمن‌صحرا، ماجرای گنبد، مسائل جنگل و قضایای کردستان و ماجراهایی که در پایگاه نوژه در قالب کودتای نافرجام نقاب به وقوع پیوست همگی پیش‌زمینه‌های جنگ است که در این کتاب به آن پرداخته‌شده است.
کمری، اظهار کرد: راوی در کتاب «حاج عمران» پس از روایت وقایع قبل از جنگ به داستان جنگ و حمله عراق به ایران می‌رسد، حمله ارتش بعث عراق، شورش یک مسئول به یک کشور دیگر نبود بلکه هزاران سند و کتاب وجود دارد که تقریباً این جنگ یک جنگ جهانی علیه ایران بود.
وی، با بیان اینکه در اردوگاه‌های نگهداری اسیران در ایران از ۱۳ کشور اسیر داشتیم و ۴۰ کشور مستقیم با ما در جنگ بودند گفت: این جنگ فراتر از یک درگیری نظامی در یک منطقه محدود بود و اگر بتوان لایه‌های پنهان این رویداد را کاوش کرد و شناخت به گمان من این فهرست مجلل چند کتاب قطور خواهد شد.
این پژوهشگر و نویسنده با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین دشمن آدمی جهل و نادانی است که منشاء آن نسیان و غفلت است، ادامه داد: بسیاری از اهل نظر جامعه ما فاقد آن می‌دانند که به گذشته خود توجه کنند درحالی‌که همه‌کسانی که مستقیم در واقعه جنگ بودند حامل داشته‌هایی هستند که نسل آینده، تاریخ و فرهنگ ما محتاج آن است، بنابراین به همه دوستانی که آن دوران را درک کردند خواهم گفت که اگر ننویسند و برای نسل آینده نرسانند مانند آن است که کاری انجام‌نشده است.
کمری افزود: امروز کاری که از حاج عبدالعلی عمرانی روایت‌شده است، شروعی تازه و جستار گشایی برای عرصه‌ای است که بر ما مانده است، زیرا اگر رخدادها از معبر ذهن به زبان نیاید و روایت نشود مانند آن است که اصلاً رخ نداده است و مصداق آن است این نکته است که «کربلا در کربلا می‌ماند، اگر زینب نبود».
۱۶ هزار عنوان کتاب جنگ مبتنی بر خاطرات داریم
این نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس، با اعلام اینکه با چاپ اثر «حاج عمران» سردار عمرانی خوانش پذیر و کتاب شده است، بر لزوم پیوستن همه‌کسانی که در جنگ حضور داشتند و حامل خاطرات آن دوران هستند به روایت گری تأکید کرد.
وی، اظهار کرد: خاطرات، گسترده‌ترین، فراوان‌ترین نوع مستند مکتوب در مجموعه منشورات جنگ است که تاکنون ۱۵ تا ۱۶ هزار عنوان کتاب جنگ داریم که مبتنی بر خاطرات هستند.
کمری، با تصریح اینکه برای شناخت اینکه با چه کتابی در حوزه خاطرات جنگ سروکار داریم باید سه معیار را در نظر بگیریم، افزود: چیستی گوینده خاطرات، چیستی محتوا و مندرجات متن و سوم چیستی سازه، ساختار زبان و قالب متن از آن جمله هستند.
وی، در ادامه کتاب درباره «خاطرات حاج عمران» گفت: خاطرات جنگ حدیث نفس، واگویه درون گفته‌ها است ولی آنچه در این کتاب می‌خوانیم گزارشی مبتنی بر اسناد، یادداشت‌ها است که اگر کسی بخواهد در حوزه جنگ استان مازندران کار تحقیقی انجام دهد خواه‌ناخواه باید با عبور و نگاه از این کتاب باشد.
کمری، متذکر شد: این کتاب یعنی تاریخ پایه‌ای برای استان، چون در این کتاب حاج عمران شخصیتی منفعل نیست، این خاطره در ساختار روایی یک مؤسس شکل‌گرفته و جنس و جنم مسئولیت‌پذیری سردار عمرانی بر هر چیز دیگر پیشگام است لذا اعتبار این کار اعتباری تاریخ شناختی است.
وی ادامه داد: سه معیار برای تاریخ شناختی داریم که معیار تاریخ محلی در تاریخ محلی جنگ قابل‌اعتنا است و این کتاب به‌عنوان نوعی کتاب، تاریخ‌نگاری یگانی آن قابل‌اعتنا است و بدون اغراق در محدوده جغرافیایی مازندران و یگان نمانده است و اگر رجوع به نام‌ها و وقایع یادشده در کتاب مذکور شود با همه فرماندهان سروکار دارد لذا این اثر در بعد ملی هم قابل‌اعتنا و تاریخ جنگ است.
کتاب حاج عمران، تنه تاریخ فرهنگی جنگ است
این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس با ابراز اینکه جنگ یک رخداد داخلی نیست، گفت: در این کتاب سرنخ بسیاری از پرسش‌هایی که می‌تواند در حوزه مطالعات جنگ مطرح شود قابل رجوع و اعتبار است و به لحاظ قالب زبان و ریختی که در نظر همه محل توجه است این کتاب آلوده به خاطره لافی و خاطره بافی نشده، پدیده‌ای که در خاطرات گویی ها وجود دارد.
وی ایجاز و اختصار را دیگر ویژگی این اثر فاخر برشمرد و گفت: حرف زائد در این کتاب نیست و اگر یک صفحه‌اش را برداریم به‌یقین اختلال در متن ایجاد می‌شود.
کمری، عنوان کرد: اگر برای تاریخ جنگ، تاریخ فرهنگی متصور هستیم و این تاریخ دارای ریشه، تنه و شاخه باشد یقیناً این کتاب تنه تاریخ فرهنگی جنگ است و همه خاطرات آن مستند است و در خیلی جاها هم نگاه منتقدانه به برخی عملیات شده است.
کمری، به چاپ کتاب «به رنگ کودکی» و «بل با» که از مجموعه خاطرات دفاع مقدس است اشاره کرد و افزود: باوجوداینکه این آثار هم در نوع خود ارزشمند است ولی کتاب «حاج عمران» کاری کارستان است و شروعی برای استان مازندران تلقی می‌شود.
وی ادامه داد: پیشنهاد می‌کنم به این کتاب به‌عنوان اثری پایانی نگاه نشود و این نوع کار نباید در محدوده حوزه هنری، حفظ آثار و کنگره باقی بماند بلکه با توجه به اینکه عناصر مطالعاتی متعددی داریم این کتاب می‌تواند باب آشنایی و مراوده را باز کند، از سویی دانشگاهیان به این نوع آثار نیاز دارند و یا مرکز اسناد ملی و ...
این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس، بابیان اینکه در این کتاب تنها با خاطرات رزم سروکار نداریم بلکه خاطرات رزمنده‌ای است که کتاب را از زادگاهش روستای تیله نو در شرق مازندران و نزدیک گلوگاه در دهستان توسکا چشمه آغاز کرده و با داستانی عجیب به پایان می‌رساند، این خاطرات یک پروژه نیستند بلکه پروسه هستند که راوی می‌تواند لااقل یک مجلد دیگر از نپرسیده های دیگران و نگفته‌های خود بر این اثر بیاورد.
کمری در پایان ابراز امیدواری کرد: کتاب «حاج عمران» در سال آتی ویرایش مجدد شود و به تعبیر مقام معظم رهبری همه از معراج برگشتگان خاطرات خود را برای نگارش روایت کنند تا برای آیندگان و نسل حاضر بازگو شود.