خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- ابراهیم فراهانی: صبح روز دوشنبه، کشورهای عربستان، بحرین، امارات و مصر با کشور قطر قطع رابطه کردند. متعاقب آن دولت مستعفی یمن، لیبی و مالدیو نیز روابط خود را با قطر قطع کردند. عربستان، امارات و بحرین که هر سه کشور همسایه قطر هستند، تمامی مسیرهای زمینی، دریایی و هوایی را با این کشور مسدود کردند. این هماهنگی چهار کشور علیه قطر ، بعد از دیدار روز گذشته عادل الجبیر با سامح شکری در قاهره انجام گرفت. در کنفرانسی خبری که پس از این دیدار برگزار شد، وزیران خارجه دو کشور عربستان و مصر، اعلام کردند که به دنبال تقویت روابط دو جانبه و گسترش تلاش‌ها در مقابله با تروریسم هستند. تنش میان قطر با عربستان و مصر به چند دلیل و در چند مرحله افزایش یافت.
تحولات عربی
این تنش ها از تحولات عربی ۲۰۱۱ وارد مرحله ی جدیدی شده بود که حمایت قطر از محمد مرسی در مصر و اخوان المسلمین در سوریه و لیبی نشانه هایی از آن بود. بعد از سقوط مرسی، تنش میان عربستان با قطر و ترکیه به اوج خود رسید. عبدالفتاح السیسی همواره از حمایت قطر و ترکیه از اخوان المسلمین ابراز نارضایتی کرده است. در سوریه قطر به عنوان میانجی بارها با گروه های تروریستی ارتباط برقرار کرده است.
رقابت رسانه ای و استقلال امنیتی
عربستان همواره از رسانه قدرتمندی همچون شبکه الجزیره که در کشورهای عربی نفوذ فراوانی دارد، بیمناک بود. شبکه العربیه هرگز نتوانست با شبکه الجزیره رقابت کند. الجزیره در زمانی به اوج قدرت رسید که بیانیه های بن لادن را پس حوادث ۱۱ سپتامبر به صورت اختصاصی پخش می کرد. لابی های قطر در عرصه فوتبال هم خوش درخشیدند و حتی فراتر از آسیا رفتند و در فیفا، میزبانی ۲۰۲۲ جام جهانی را با به دست آوردند. عربستان هرگز نتوانست در عرصه ورزش به گرد پای قطر برسد. در حوزه امنیتی، قطر توانست مستقیما از حمایت آمریکا برخوردار شود. در سال ۱۹۹۲ آمریکا اولین پایگاه خود را در خاک قطر برپا کرد. این پایگاه حالا مقر اصلی سنتکام، ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا است که مسئولیت هماهنگی عملیات های ایالات متحده در عراق و افغانستان را بر عهده دارد.
قطر و نشست ریاض
قطر برخلاف بیانیه پایانی، با عربستان همراهی نکرد. امیر قطر در سخنرانی منتسب به وی، در پایگاه نظامی کشورش بر قدرت ایران و حمایت از حماس تاکید کرد.
بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران، امیر قطر، پیروزی حسن روحانی را به وی تبریک گفت. روزنامه الخلیج امارات در واکنش به این تماس نوشت: هدف امیر قطر از تماس تلفنی با رئیس جمهوری ایران و تاکید بر تقویت روابط با آنها، تحریک کشورهای عربی است.
تزلزل ناتو عربی
نشست ریاض با هماهنگی عربستان و آمریکا زمانی انتخاب شده بود که نتایج انتخابات ایران مشخص شود. حضور پر صلابت مردم فهیم ایران، از ابتدا این نشست را با چالش جدی مواجه کرد. سخنان و تصاویر این نشست در عرصه بین المللی با اعتراض همراه بود. حتی در آمریکا هم مخالفانی پیدا شدند. تنها ترامپ با وعده ایجاد شغل به وسیله فروش سلاح به عربستان از نشست ریاض بهره برد. نتایج ضعیف به دست آمده، عربستان را عصبانی کرده است و باید سر کشوری ثالث تلافی نماید.
غرور کاذب عربستان
کشور عربستان، در دوران اوباما از آمریکا دلگیر بود که در برابر تهدیدات منطقه ای، حمایت قاطعی از متحد سنتی نکرده است. آمدن ترامپ و برقراری رابطه نزدیک محمد بن سلمان با خانواده ترامپ و همچنین سخنان ترامپ در ریاض در حمایت قاطع از عربستان، این غرور کاذب را بر حاکمان سعودی متبادر کرده است که عربستان رهبر کشورهای اسلامی در مبارزه با تروریسم است.
هک ایمیل های سفیر امارات
روز شنبه الجزیره از هک کردن ایمیل های سفیر امارات و افشای همکاری نزدیک با بنیاد دفاع از دموکراسی (FDD) خبر داد. بنیاد دفاع از دموکراسی، بنیادی نزدیک به نومحافظه کاران و حامی جدی اسرائیل است.
ایمیل های هک شده، همکاری آشکار میان این بنیاد و امارات متحده عربی در کمپینی به منظور تنزل جایگاه و اهمیت قطر به عنوان یک قدرت منطقه ای و جهانی تشکیل هستند. (از جمله این فعالیت ها) همکاری با خبرنگارانی است که در مقالات منتشر شده خود قطر و کویت را متهم به حمایت از «تروریسم» می کنند.
ایمیل افشا شده دیگری نشان می دهد که بنیاد دفاع از دموکراسی ها و امارات متحده عربی به دنبال اعمال فشار بر تجار و صاحبان کسب و کار برای خروج از ایران هستند.
پیامدهای این اتفاق
چالش های جدی پیش روی شورای همکاری خلیج فارس اختلاف ما بین شش کشور عضو این شورا را با چالش مواجه کرده است. عربستان، رهبری بر کشورهای حاشیه خلیج فارس را حق خود می داند. در حال حاضر اتحاد کشورها متزلزل شده و قطب بندی در شورا، شکل گرفته است. کویت و عمان از این رفتار عربستان علیه قطر حمایت نخواهند کرد. اندک داشته هایی که از نشست ریاض کسب شده بود هم زیر سوال رفت.
تحولات یمن
قطر در ائتلاف تجاوز به یمن، آنچنان که عربستان انتظار داشت همکاری نکرد و عربستان هم این بهانه را به دست آورد که قطر را از ائتلاف جنگ یمن اخراج کند و به حمایت از حوثی ها متهم کند. عربستان به حمایت ترامپ در یمن بسیار امیدوار است. ترامپ اولین عملیات حمله نظامی بعد از روی کار آمدن را در یمن انجام داد.
رابطه عربستان و ترکیه
ترکیه حامی اصلی قطر است. ترکیه و قطر در تحولات منطقه همواره با هم همکاری کرده اند. حتی ترکیه فرصت یافت با تاسیس پایگاه نظامی در قطر، در خلیج فارس حضور یابد. ترکیه از نشست ریاض استقبال نکرد و تنها وزیر امور خارجه این کشور در آن شرکت کرد. عربستان پس از امضای قرارداد تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری با آمریکا، قرارداد دو میلیارد دلاری خرید کشتی‌های جنگی از ترکیه را لغو کرد. ترکیه و عربستان علیه ایران اتحادی نانوشته داشتند که این موضوع می تواند بر تضعیف این اتحاد تاثیر بگذارد. با توجه مشکلات عدیده ترکیه، این کشور وارد تقابل با عربستان نخواهد شد بلکه به عنوان میانجی عمل خواهد کرد.
رابطه مصر و ترکیه
روابط این دو کشور بعد از سقوط مرسی، به حالت عادی باز نگشته است. این اتفاق باعث تنش بیشتر این دو کشور خواهد شد.
تاثیر بر اروپا
اروپا که امروز با حملات تروریستی در خاک خود دست و پنجه نرم می کند از این اختلافات و تنش های بیشتر خشنود نیست. اروپا به این نتیجه رسیده است که اختلاف کشورهای مسلمان، به شعله ورتر شدن بحران منطقه و افزایش صدور تروریسم در خاک اروپا منجر می شود.
در سطح منطقه
این ائتلاف ها و تنش ها میان کشورهای منطقه به تشدید و پیچیده تر شدن بحران های فعلی می انجامد. تنها منتفع تشدید بحران، اهداف ناپاک کشورهای فرامنطقه ای و تامین امنیت اسرائیل و زیر پاگذاشتن بیشتر حق مردم مظلوم فلسطین است.