خبرگزاری مهر، گروه جامعه: پس از انتخاب اعضای شوراهای شهر و روستا برای دور پنجم، اولین آزمونی که اعضای راه‌یافته به شوراها باید در آن شرکت کنند انتخاب شهردار است. این روزها اخبار مختلفی درباره کاندیداهای احتمالی شهرداران کلان شهرها به گوش می رسد. اخباری که به همان سرعت تولید، تکذیب می شوند. گزینه هایی که بیشتر افراد سیاسی شناخته شده هستند تا مدیران تخصصی. اما کلان شهرهای کشور با لیستی بلند از مشکلات نیاز به چه شهرداری دارند. آیا یک شخصیت تخصصی می تواند برای اداره شهرها مناسب باشد یا یک فرد سیاسی.
احمد دنیا مالی رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر معتقد است شهردار شهری مانند تهران چه بخواهیم و چه نخواهیم فردی خواهد بود که نسبتی هم با سیاست دارد. او با بیان اینکه شهردار تهران باید یک شخصیت ملی باید باشد زیرا صندلی شهرداری تهران جایگاه مهمی است، به مهر می گوید: شهردار پایتخت باید یک فرد کارآمد و با توانایی بالا در جهت تعامل با بخش های دیگر کشور باشد. چه در دولت، چه قوه قضاییه و چه دستگاه های نظارتی. بنابراین شهردار آینده توانایی های خاص خودش را باید داشته باشد تا مسائل شهر را جلو ببرد.
وی ادامه می دهد : چه بخواهیم و چه نخواهیم، در انتخاب چنین فردی سمت و سوهای سیاسی مطرح می شود برای آنکه کمتر دچار چنین آفت هایی شویم در لایحه مدیریت شهری برای شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر پیشنهاد شده شهردار توسط مردم انتخاب شود. اعضای شورا نباید تصور کنند انتخاب مستقیم قدرت آنها را کم می کند زیرا اعضای شورا نیز نمایندگان مردم هستند و اختیاراتی مانند تصویب بودجه و برنامه دارند. هرچند باید مسئولیت های نظارتی آنها گسترش یابد تا چنین تصوری در آنها ایجاد نشود.
با مردم صادق باشید/ شهردار هر لیست مشخص باشد
اما مرتضی طلایی نایب رئیس شورای شهر چهارم نگاه سیاسی به صندلی شهرداری را یکی از آفت های مهم مدیریت شهری می داند . او معتقد است : یکی از ویژگی های مهم شهردار در کلان شهری مانند تهران آن است که وی قصد ریاست جمهوری نداشته باشد این نکته پاشنه آشیل شورا و شهرداری در تهران است. نباید نگاه به صندلی شهرداری سیاسی باشد بلکه باید نگاه خدمت در فضای مدیریت شهری باشد.
وی ادامه می دهد: صندلی مدیریت شهری تهران سکوی پرش برای پاستور نیست. صندلی خدمت است و باید این نگاه اصلاح شود. آن زمان است که شورا می تواند انتخاب راحت تری داشته باشد و شهردار نیز راحت تر عمل کند و درگیر چالش های معمول برای انتخاب شهردار نشود.
طلایی با اشاره به برخی اخبار درخصوص انتخاب شهردار پایتخت به مهر می گوید: براساس اخبار منتشر شده به نظر می آید همان چالش ها نیز در شورای آینده وجود دارد اما یک توصیه به دوستان شورای پنجم براساس تجربه دو دوره حضور در شورا را دارم و آن اینکه با مردم صادقانه حرف بزنند و با زبان سیاسی با شهروندان سخن نگویند.
نایب رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه در حال حاضر در کلان شهرها مردم به صورت لیست اعضای شورا را انتخاب می کنند می گوید: این اتفاق بدی نیست اما برای اینکه برخی حاشیه ها و دعواها به قبل از انتخابات انتقال پیدا کند بهتر است لیست ها، شهردار خود را نیز مشخص کنند تا مردم بدانند به چه شورا و شهرداری رأی می دهند در این صورت حاشیه ها بسیار کاهش می یابد.
وی اضافه می کند : این خلاء باید توسط قانونگذاران رفع شود اما به دلیل ذینفع بودن قانوگذاران این خلاء همچنان باقی است و با سعی و خطا که هزینه اش را مردم پرداخت می کنند راه را ادامه می دهیم.
به اعتقاد کارشناسان شهری یک شهردار موفق باید برنامه ریز باشد.همچنین شناخت عمیقی از مسایل شهری داشته باشد . پاک دستی و پاسخگو بودن ،ارتباط مناسب، تعامل قوی و هماهنگی با دولت واشرافیت به ابزارهای مالی نوین و نحوه استفاده از ظرفیت‌های بازارها سرمایه برای تامین منابع مورد نیاز برای اداره شهر تهران از دیگر ویژگی هایی است که ازنگاه متخصصان یک شهردار باید داشته باشد .
فراخوان برای انتخاب شهردار
علی نوذرپور کارشناس مسایل شهری هم معتقد است : اگرچه مناسب‌ترین روش برای انتخاب شهردار در کلانشهر انتخاب به شیوه مستقیم است، اما در شرایط فعلی، فردی که برای سمت شهردار تهران انتخاب می‌شود باید از یک سو شهر را بشناسد و از سوی دیگر صاحب تئوری و سوابق اجرایی موفق باشد. برای اینکه چنین فردی انتخاب شود مناسب است شورای شهر به نیابت از مردم از طریق یک فراخوان، از کاندیداها بخواهد برنامه خود را برای شهرداری تهران ارائه دهند. برگزاری یک فراخوان موجب می‌شود چهره‌های جدیدی برای شهرداری تهران معرفی شود و شورای شهر در انتخاب شهردار محدود به افراد گذشته نشود، چراکه شهرداری تهران یک مدیر قوی اجتماعی نیاز دارد که می‌توان برای انتخاب آن از ظرفیت تمامی کشور استفاده کرد.
معاون سابق شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور اضافه می کند: اعضای شورا باید سازوکار انتخاب شهردار را عمومی کنند و شهردار آینده تهران خارج از بحث‌های سیاسی انتخاب شود. باید برای آن سازوکار تعریف شود و بدانیم از شهردار آینده چه می خواهیم، ویژگی‌های تحصیلی و تجربی او چه باشد؟در انتخاب شهردار کلانشهرها گرایشات سیاسی افراد و جهت‌گیری‌ها خیلی مهم است.
اودرباره ویژگی های شهردار هم توضیح می دهد: با توجه به سیستم پیچیده موجود در شهرداری تهران، سال‌ها برای فهم شرایط زمان می‌برد در نتیجه شهردار آینده باید حتماً در این زمینه تجربه کافی داشته باشد. از سوی دیگر حداقل مردم را در جریان انتخاب شهردار قرار دهند و از آنها نظرخواهی کنند. مردم باید بتوانند در تالار شهر حضور یافته و با شورا تعامل کنند.
فرصت به افراد چهره های تازه
حسین ایمانی جاجرمی هم معتقد است : فردی که در مسند شهردار تهران می‌نشیند نباید سودای ریاست جمهوری داشته باشد. برای انتخاب درست شهردار تهران اعضای شورای شهر تهران می‌توانند فراخوانی ارائه دهند که چهره‌های مناسب برای شهرداری تهران همراه با معرفی برنامه و تیم خود در این فراخوان شرکت کنند. نکته مهمی که در انتخاب شهردار دوره جدید می‌تواند مدنظر اعضای شورای شهر قرار گیرد این است که می‌توانند چهره‌ها و فرصت‌های جدیدی را برای مجموعه شهرداری تهران انتخاب کنند. این در حالی است که بسیاری از چهره‌هایی که تاکنون مطرح شده‌اند امتحان خود را پس داده‌اند.
اول باید مسائل و برنامه اداره شهر مشخص باشد
محمد فاضلی جامعه‌شناس نیز در کانال تلگرامی خود دو مسیر اولیه را برای نحوه انتخاب شهردار پیش‌روی اعضای منتخب شورای شهر قرار می دهد. از دیدگاه او هر فردی که به‌عنوان کاندیدای احتمالی شهرداری تهران معرفی و پیشنهاد می‌شود باید ابتدا گزارشی دقیق درباره مسأله‌شناسی شهر تهران و توضیح برای مردم درباره اینکه از نظر ایشان شهر تهران دارای چه مسائلی است، علت پیدایش این مسائل چیست، افق‌های زمانی پرداختن به آنها و حل این مسائل چیست و چه راهکارهایی برای حل این مسائل سراغ دارد، ارائه دهد.
فاضلی مسیر دوم را برای شیوه انتخاب شهردار پایتخت تهیه متنی می‌داند که حاوی برنامه‌هایی است که افراد مختلف بر مبنای متن اول برای حل همان مسائلی که در متن اول می‌آید، ارائه کرده‌اند. به گفته وی به‌عنوان مثال گزینه مورد نظر باید برنامه خود را برای نحوه اداره شهر تهران ارائه دهد تا متخصصان قضاوت کنند که آیا اساسا آن متن، برنامه است و به کار اداره شهر تهران می‌آید؟ فاضلی در بخش دیگری از اظهارنظر خود آورده است: شهروندان به ۲۱ نفر رأی داده‌اند، اما معنی این رای آن نیست که برنامه شهردار آینده را فقط همین ۲۱ نفر ارزیابی کرده و رأی خواهند داد. ارائه نشدن برنامه اداره شهر به مردم و وارد نشدن به گفت‌وگویی جمعی درباره برنامه شهردار آینده، مقدمه تکرار اشتباهات و فریب‌های گذشته است.
او به ۲۱ عضو راه‌یافته به پارلمان محلی پایتخت پیشنهاد داد: اول باید مسائل و برنامه اداره شهر مشخص باشد و بعد پرسید «کدام تفکر، منش، تخصص و فردی است که مناسب اجرای این برنامه است؟» و به عبارتی، باید از برنامه به فرد رسید، نه آنکه فردی انتخاب شود و بعد به او بگویند حالا برنامه‌ات چیست.
اما انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم می تواند حاشیه های سیاسی این انتخاب را کاهش دهد . روش انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم یکی از روش های انتخاب عمده شهردار در کشورهای مختلف جهان است.روشی محبوب در بسیاری از کشور توسعه یافته جهان . موضوعی که در لایحه مدیریت شهری پیش بینی شده است .
در این روش اگرچه شهردار با رای مردم انتخاب می‌شود اما شهردار منتخب، برای انتصاب معاونان و شهرداران مناطق موظف به معرفی افراد کاندیدا به شورا و اخذ رای اعتماد برای کابینه شهری خواهد شد.
در صورت تصویب محتوای بسته در لایحه مدیریت شهری، ۱۰ تحول در شهرها اتفاق می‌افتد از جمله آنکه، امکان اعمال نفوذ بر اعضای شورا و انتخاب شهردار با عینک سیاسی سلب می‌شود، سه ابزار نظارتی فعلی شورا تقویت می‌شود، مدل موفق شهرهای جهان برای انتخاب شهردار در ایران پیاده می‌شود و بدنه شهرداری نظارت‌پذیر می‌شود.
این موضوع باعث پاسخگوشدن مدیران لایه‌های پایین و پایان مصونیت ۱۰۰ درصدی آنها از توضیح درباره اقدامات‌شان خواهد شد. پروسه رای اعتماد به کابینه شهری نیز سبب توضیح برنامه شهرداران مناطق به شورا و مردم می‌شود و در نتیجه ضمن شناخت اولیه و دقیق شورا از مدیران، گفتن برنامه‌ها آنها را متعهد به تحقق آنها می‌کند که پیامد مثبت آن، جلوگیری خودکار از اجرای پروژه‌های تصادفی و اتفاقی در شهر خواهد بود. مسولیت‌پذیر شدن همه مدیران شهری در لایه‌های مختلف نیز مزیت دیگر است.
| کشور |
نوع انتخاب شهردار |
توضیحات |
| بلژیک(کلیه شهرها) |
غیرمستقیم |
هر یک از اعضای شورا می تواند کاندیدا باشد. با این حال پادشاه قدرت انتصاب فردی با بیش از ۲۵ سال سن را که عضو شورا نیز نیست به عنوان شهردار دارد. |
| فرانسه(کلیه شهرها) |
غیرمستقیم |
شهردار برای دوره ای ۵ ساله از میان اعضای شورای شهر در نخستین جلسه شورا برگزیده می شود. اعضای شورا به طور مستقیم توسط شهروندان انتخاب می شوند. |
| انگلیس(لندن بزرگ) |
مستقیم |
رأی گیری ترجیحی که از دو رأی شهروندان به دو اولویت برای شهرداری تشکیل می شود. |
| ایتالیا(کلیه شهرها) |
مستقیم |
شهردار برای دوره ای ۵ ساله از طریق رأی گیری مخفی در شهرهای زیر ۱۵ هزار جمعیت یک مرحله ای و در شهرهای بالای ۱۵ هزار جمعیت دو مرحله ای با حضور شهروندان انتخاب می شود. |
| آلمان(کلیه شهرها) |
مستقیم |
ساز وکار قانونی انتخاب شهردار در ایالت های آلمان متفاوت است اما به طور کلی با رأی مستقیم شهروندان برای دوره ۵ ساله انتخاب می شود. |
| هندوستان(کلیه شهرها) |
مستقیم |
شهردار به طور مستقیم به طور مستقیم برای دوره ۵ ساله انتخاب می شود. |
| ترکیه (کلیه شهرها) |
مستقیم |
شهرداری در ترکیه از سه ارگان تشکیل شده، شورا، کمیته اجرایی و شهرداری. شهردار برای مدت ۵ سال به طور مستقیم انتخاب و ریاست تشکیلات شهرداری را به عهده می گیرد. |
| روسیه |
مستقیم |
شهردار با رأی مستقیم شهروندان برای دوره ای۴ ساله انتخاب می شود. تعداد دوره های ممکن برای یک فرد دو بار است. |