خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مسعود بُربُر: کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار تهران در حالی برگزار شد که سایه اختلافات ایران و ترکیه درباره سر سدسازی‌های این کشور روی سرچشمه‌های دجله و فرات بر همه بخش‌های کنفرانس سنگینی می‌کرد؛ از سخنان رئیس جمهوری کشورمان در افتتاحیه کنفرانس تا نشست‌های صمیمانه حاشیه کنفرانس همگی به محلی برای طرح موضوع سدسازی‌ها و پاسخ‌های انکارآمیز ترکیه بدل شد.
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به سخنان سفیر ترکیه مبنی بر اینکه ترکیه از حق حاکمیتش بر سرچشمه‌های دجله و فرات و سدسازی بر آن‌ها نمی‌گذرد، به خبرنگار مهر، گفت: سخنان سفیر ترکیه حقیقتاً مصداق بارز نقض بدیهی ترین حقوق انسانی و به سخره گرفتن متکبرانه قوانین حاکم بر حوضه های آبخیز است.
محمد درویش افزود: با چنین استدلالی، دولت اتیوپی می تواند بگوید من از حق حاکمیتم بر آب رودخانه نیل نمی گذرم و بنابراین پایداری تمدن مصر را که هیچ آبی جز نیل ندارد با چالشی جدی روبرو کند. افغانستان می تواند بگوید منابع آب هیرمند و هریررود انحصاراً متعلق به من است و مردم ایران در سیستان و خراسان رضوی حقی از این آب ندارند. دولت ایران می تواند بگوید زاب متعلق به من است و عراق حقی از این آب ندارد؛ چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد و لرستان هم در مقیاسی درون منطقه ای می توانند بگویند زاینده رود و کارون و کرخه و مارون متعلق به ما هستند و اصفهان و خوزستان حقی از این آب ندارند؛ کرمان هم می تواند بگوید هلیل رود متعلق به من است و جیرفت و جازموریان حقی از این آب ندارند!
وی با اشاره به نامه صد هزار ایرانی برای شکایت از ترکیه به دادگاه لاهه به دلیل این سدسازی‌ها تاکید کرد: چه دلیلی از این آشکارتر تا همه در برابر چنین استدلال خطرناک و تشدیدکننده ناامنی جنگ در منطقه متحد نشویم و از پویش مردمی نجات میانرودان حمایت نکنیم؟ پویشی که تا همین لحظه هم البته تمامی رکوردها را جابجا کرده و هیچ پویش محیط زیستی در ایران تاکنون وجود نداشته که بتواند حدود ۱۲۰ هزار امضا اینترنتی جذب کند و اکنون باید به سوی یک میلیون امضاء پیش برود.
سازمان ملل اگر واقعا نماینده «ملل» است اقدامات ترکیه رادر دادگاه لاهه پیگیری کند
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سخنان سفیر ترکیه که گفته بود «اگر آب امروز از نفت گران‌تر است چرا باید آن را با دیگران به اشتراک بگذاریم» تصریح کرد: این مدعا صراحتا تمام اصول محیط زیستی را زیر سوال می‌برد. آب یک کالای زیستی است ولی نفت کالای اقتصادی است وهیچ وقت نباید این دو را با هم مقایسه کرد.
درویش افزود: ژنرال کنان اورن که کودتا کرد و رییس جمهور وقت ترکیه شد این ماجرای سدسازی را شروع کرد و بعد می‌بینیم او و اردوغان با این که از نظر سیاسی کاملا مخالف یکدیگر هستند هر دو بر سر این مساله توافق دارند و می‌گویند چون عرب ها منابع نفتی را با ما به اشتراک نمی‌گذارند ما هم منابع دیگر از جمله آب را با آن‌ها به اشتراک نمی‌گذاریم! این موضوع را می شود به دادگاه لاهه کشید و اگر سازمان ملل متحد واقعا سازمان «ملل» باشد و برایش مهم باشد که جنگ آب درنگیرد باید این موضوع را در دادگاه لاهه پیگیری کند.
وی تصریح کرد: در اتیوپی هم سال‌ها می‌خواستند بالادست نیل سدسازی کنند اما دولت مصر که آن زمان مقتدر بود و روابط خوبی هم داشت اجازه نمی‌داد. با این حال به محض آن که در مصر انقلاب شد اتیوپی با کمک ایتالیا سدسازی روی نیل را انجام داد که اکنون فاجعه بزرگی را رقم می‌زند. یعنی همین استفاده ای که ترکیه از ضعف کنونی دولت عراق و سوریه می‌کند، اتیوپی هم آنجا کرد و آنجا هم اکنون بحث جنگ آب مطرح است. سوریه هم قصد داشت بر فرات سد بزرگی بزند که اگر جنگ در نگرفته بود همین موضوع منجر به درگیری بین سوریه و عراق می‌شد.
ایران هم باید از بداخلاقی‌های مشابه پرهیز کند
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد ادعاهای سفیر ترکیه مبنی بر این که شما هم سدسازی می‌کنید اذعان کرد: خود ما هم متاسفانه همین کار را می‌کنیم و به همین دلیل باید این پویش را مردمی نگه داشت و آن را دولتی نکرد.
درویش تصریح کرد: اگر افغانستان این بلا را تا کنون سر ما نیاورده هم به دلیل طالبان و ناامنی در این کشور است. اما اکنون سدی که با کمک هند روی هریررود می‌زنند بحران را در مشهد تشدید می کند. در بالادست هیرمند هم با کمک ترک‌ها مخزن سد کجکی را دو برابر می کنند و عملا آبی برای هامون و سیستان نمی ماند. اگر قرار باشد جلوی اینها را بگیریم خودمان هم باید از این بدخلاقی ها فاصله بگیریم. چرا نمی‌توانیم جلوی ترکیه را بگیریم یا حتی به آن معترض شویم؟ چون ترکیه می‌گوید تو خودت چه بر سر ارومیه و گاوخونی و بختگان آوردی؟ ولی ما مردم می توانیم این اعتراض را داشته باشیم و این درس را بدهیم. برای همین باید مردم ما از این پویش حمایت بکنند.
پیشتر سفیر ترکیه در پاسخ به اعتراض فعالان محیط زیستی ایران به سدسازی‌های کشورش در حاشیه کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار تهران به خبرنگار مهر گفته بود: حالا که برخی می‌گویند آب از نفت گران‌تر است ترکیه چگونه می‌تواند از حق حاکمیتی خود در این باره چشم پوشی کند؟
رضا تکین مدعی شده بود: سدهایی که ترکیه بر دجله و فرات ساخته هیچ اثر منفی بر محیط زیست کشورهای پایین دست یعنی عراق و سوریه ندارد. ایران هم به شدت روی آب دجله در مرز ایران و عراق سدسازی کرده است. در سی سال اخیر ایران ششصد سد ساخته که مانع ورود آب به تالاب‌های ایران می‌شود.
تکین در پاسخ به اینکه اگر به نحوی میزان حق‌آبه‌های ادعایی رودخانه‌ها و تالاب‌های پایین دست توسط نهاد مستقل بین‌المللی تأیید شود، دولت ترکیه این حق‌آبه‌های مورد تأیید نهادهای بین‌المللی را رعایت خواهد کرد یا نه تصریح کرده بود: ترکیه نمی‌تواند از حق حاکمیتی خود چشم‌پوشی کند؛ آب کالایی نیست که با نهادهای بین‌المللی آن را شریک شویم. آب بسیار ارزشمند است و در کنفرانس هم گفته شد امروز یک بطری آب از یک بشکه نفت گران‌تر است و ملت‌ها تأکید دارند که آب حق ماست، حالا که آب از نفت هم گران‌تر است پس چرا نفت را با هم شریک نمی‌شویم؟!
فعالان حوزه محیط زیست ایران نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل نوشته و خواهان بررسی اقدامات دولت ترکیه در حذف حق‌آبه کشورهای عراق و سوریه شده‌اند. اقداماتی که ایران را نیز تحت تاثیر گرد و غبار ناشی از خشک شدن تالاب‌های این کشورها قرار داده است. این فعالان معتقدند ترکیه حق‌آبه پایین‌دست را رعایت نمی‌کند و با سدسازی‌های متعدد بر دجله و فرات باعث خشکی اکوسیستم‌ها در کشورهای عراق و سوریه شده است. فعالان محیط زیست ایران در این نامه که به امضای بیش از یکصد و بیست هزار نفر رسیده خواستار محاکمه ترکیه در دادگاه لاهه به دلیل این اقدامات شده‌اند.
معاون دبیرکل سازمان ملل نیز در این باره به خبرنگار مهر گفت: اگر طرفین ذی‌نفع تصمیم بگیرند که می‌خواهند از کمک سازمان ملل متحد استفاده کنند ما بستر گفتگو را فراهم می‌کنیم.
اریک سولهایم با بیان اینکه گفتگو بر سر تعارضات آبی امنیت منطقه را بهبود می‌بخشد تاکید کرد: تلاش می کنیم به همراه ایران و کشورهای دیگر به خصوص ترکیه بر مشکلات پیش آمده در خصوص ریزگردها غلبه و به یک برنامه جامع و کاربردی دست پیدا کنیم.
اکنون باید دید طرح موضوع در عالیرتبه‌ترین کنفرانس برگزار شده در سطح جهانی و اعلام آمادگی مقام بلندمرتبه سازمان ملل متحد، قفل گفتگو بر سر سدسازی‌ها را بین ایران و ترکیه خواهد شکست، یا همچنان مسئولان دیپلماسی و محیط زیست کشور در کنار یکدیگر به تماشای خشک شدن هرچه بیشتر تالاب‌های منطقه خواهند نشست تا گرد و غبار این سکوت بیش از پیش به چشمان مردم خوزستان و دیگر مناطق غرب کشور برود.