خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مسعود بُربُر: قائم مقام دبیرکل سازمان ملل، در حاشیه کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار، لوح تاسیس دبیرخانه تدوین گزارش وضعیت شهرهای جهان در سال ۲۰۱۸ را از سوی مجمع جهانی شهرهای اسلامی به معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اهدا کرد.
اجلاس دوسالانه مجمع شهرهای اسلامی که سال ۲۰۱۶ در نیویورک برگزار شده بود، سال ۲۰۱۸ به میزبانی ایران برگزار خواهد شد و مسعود نصرتی رئیس مجمع جهانی شهرهای اسلامی و شهردار قزوین ریاست این دبیرخانه را برعهده دارد. درباره اهمیت این موضوع و چگونگی انتخاب ایران به عنوان تدوین گزارش وضعیت شهرهای جهان در سال ۲۰۱۸ با ایشان به گفتگو نشستیم.
لطفاً در آغاز درباره خبر انتخاب ایران به عنوان دبیرخانه تدوین گزارش وضعیت شهرهای جهان در سال ۲۰۱۸ توضیح دهید.
در حاشیه کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار تهران که طی روزهای گذشته و با حضور نمایندگان۴۳ کشور در سالن اجلاس سران برگزار شد، فعالیت دیگری هم انجام شد که غنای بیشتری به برنامه اجلاس بخشید و طی آن دبیرخانه تدوین گزارش جهانی شهرهای سال ۲۰۱۸، که از مهرماه کار خود را آغاز می‌کند به ایران سپرده شد. در واقع با پیگیری مجمع جهانی شهرهای اسلامی به عنوان یک آژانس تخصصی همراه با سازمان ملل متحد، عنوانی که برای این دبیرخانه در سال ۲۰۱۸ در نظر گرفته شد محیط زیست شهری بود. در ۲۰۱۶سال که آخرین گزارش جهانی وضعیت شهرها در نیویورک تهیه شد و مجمع هم یکی از مشارکت‌کنندگان این برنامه بود زمینه اصلی «شهرسازی» بود اما در سال ۲۰۱۸ «محیط زیست» در شهرها محور خواهد بود که میزبانی دبیرخانه آن به ایران سپرده شد. این دفتر در تهران راه‌اندازی می‌شود و دبیرخانه فعالیت رسمی خود را از مهر ماه آغاز خواهد کرد.
و این میزبانی چه دستاوردی برای ایران خواهد داشت؟
این باعث می‌شود ما در چرخه دبیرخانه های مرتبط باسازمان ملل به گزارش های دو سالانه کشورهای دیگر هم دسترسی داشته باشیم و این برای ما بزرگترین ارزش است. زمانی که ما در این گردونه قرار می‌گیریم هم گزارش و جزییات مربوط به سال ۲۰۱۶ نیویورک را خواهیم داشت و هم گزارش و جزییات برنامه‌های موفق شهرها و کشورهای دیگر را و این فرصت کمی نیست.
ایران چطور به عنوان میزبان این دبیرخانه برگزیده شد؟
برای پاسخ به این پرسش ما باید به پیشینه و جایگاهی که الان مجمع جهانی شهرهای اسلامی داراست برگردیم. پیشبرد این اهداف آن قدر برای سازمان ملل مهم بوده که ابتکار عمل شکوفایی شهری که از اساسی‌ترین شیوه‌های سنجش شهرهاست برای شهرهای اسلامی به مجمع سپرده شده است. یعنی هرچه شهر اسلامی در مجمع جهانی داریم و برنامه ابتکار عمل و شکوفایی‌اش به این مجمع سپرده شده و با اطمینان به مجمع این شرایط مهیا شده و کارها پیش می‌رود. یا مثلا اهداف توسعه پایدار را داریم که سرفصل یازده آن به شهرها بر می‌گردد و ما در ایران شهر قزوین را به عنوان پایلوت جهانی آن داریم که با همراهی دولت محترم، و همکاری شخص رئیس جمهور، آقای ظریف و خانم ابتکار این کار پیش رفت و شهر تاریخی قزوین پایلوت جهانی برای توسعه پایدار شهرها شد.
چه برنامه‌هایی برای استفاده بهتر از این دبیرخانه دارید؟
فکر می‌کنیم که برای پایتخت ما و همه کلانشهرهای ایران این دبیرخانه بسیار مثمر ثمر خواهد بود و می‌تواند ارتباط بین‌المللی خوبی فراهم کند. در کنفرانس مقابله با گرد و غبار هم ما تابلویی را به رئیس آژانس محیط زیست ملل متحد (یونپ) هدیه کردیم به نام تابلوی ماهور تا در مقر سازمان ملل نصب شود. این هم کار خوبی بود و ما باید هرچه بیشتر ارتباط خودمان را به شیوه تخصصی و با موضوعاتی از این جنس برقرار کنیم و مدعی باشیم که ایران با تمدن ایرانی و فرهنگ اسلامی این جایگاه را دارد و در شهرسازی و محیط زیست شهری و اقتصاد شهری حرف برای گفتن دارد. این‌ها موضوعاتی است که ما دنبال می‌کنیم و سعی هم کرده‌ایم برای ایران این فضا را فراهم کنیم و پوشش بدهیم چرا که شهرها و کشورهای دیگر هم در این مسیر قرار دارند و از این موقعیت استفاده می‌کنند.
چگونه می‌توان بیشترین بهره‌برداری را از این موقعیت داشت؟
شاید علیرغم اینکه مقر این مجمع در ایران است و شرایط مهیا بوده که استفاده بیشتری صورت بگیرد شهر تهران و مابقی کلانشهرهای ایرانی کمتر از این فرصت استفاده کرده‌اند. ۲۷ هزار تجربه موفق شهرها از سال ۱۹۹۶ جمع آوری شده و در کنار این تجربه‌ها راه حل‌هایش هم وجود داشته، سنجش شده، امتیاز بندی شده و حتی جوایزی گرفته‌اند و همه کشورها از این تجربیات استفاده می‌کنند و برای حل مسائلشان سعی و خطا نمی‌کنند و گره‌هایی که در این شهرها وجود دارد را با همین روش‌ها مرتفع می‌کنند.
پس بهترین فرصت ما داده‌هایی است که با جزییات کامل از تجربیات موفق شهرهای مختلف جهان در اختیار خواهیم داشت؟
بله. اما علاوه بر این داده‌ها یک شبکه راه حل‌های جهانی داریم به اسم شبکه راه‌حل‌های توسعه پایدار SDSN که یازده شهرداری انتخاب شده‌اند و به عنوان هیئت رئیسه این برنامه فعال هستند و این راه حل‌ها را در اختیار شهرها و کشورها قرار می‌دهند. خوشبختانه دبیر اجرایی این شبکه راه‌حل‌های جهانی هم از طرف مجمع به من سپرده شده و از نظر من شهرهای بیرون از ایران از این ظرفیتی که در اختیار ماست بیشتر استفاده می‌کنند و اکنون ما باید قدر این فرصت را بدانیم.
یعنی ما تا کنون از این فرصت استفاده مناسب را نداشته‌ایم؟
شورای شهر تهران در سال ۱۳۹۳ یک مصوبه دو فوریتی داشت که آقای مسجدجامعی ابلاغ کرد مبنی بر اینکه شهرداری تهران عضو مجمع شود و از ظرفیت‌های مجمع بهره برداری کند. این مصوبه با دو فوریت تصویب شد و ۲۳ عضو هم آن را امضا کردند اما شهرداری تهران واقعاً در صطح حداقل ها وارد شد و نتوانست از این ظرفیت بهره برداری لازم را بکند. ما اطلاع رسانی خودمان را در حوزه مالی، اقتصادی، فرهنگی و گردشگری انجام دادیم و می‌شد از این‌ها بهره برداری کنند که امیدوارم در آینده تهران و کلانشهرها از این ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده کنند.
کشورهای دیگر چه اندازه از این تجربیات بهره برده‌اند؟ آیا تجربه موفقی درشهرهای دیگر جهان با استفاده از این داده‌ها داریم؟
من روز سوم ادیبهشت ماه که رئیس جمهور به دعوت مجمع جهانی شهرهای اسلامی در پنجمین اجلاس مجمع شرکت کردند و ۹ نماینده سازمان ملل و ۴۳۰ شهردار ایرانی و حدود ۷۰ شهردار از کشورهای دیگر همراه با ۳۱ سفیر کشورهای اسلامی در آن حضور داشتند، با عنوان اینکه ما می‌توانیم بدون فروش آینده‌ی شهرها، آن‌ها را اداره کنیم، و با تعریف برنامه‌های میان مدت کار را پیش ببریم. من آنجا سه شهر را برای کسانی که در اجلاس حضور داشتند مثال زدم که با بحران هایی که الان در تهران و اکثر کلانشهرهای ما وجود دارد از جمله بحران آلودگی هوا، بحران حمل و نقل و ترافیک، و بحران اقتصاد مالیه دست و پنجه نرم می‌کردند. این سه شهری که مثال زدم در دهه ۹۰ جزء ده شهر آخر جهان در این سه حوزه بودند ولی با استفاده از همین نوع راهکارها الان از ده شهر اول هستند.
پس ما نباید نگران باشیم زیرا الان ۲۷ هزار راه حل موفق داریم. فقط باید این راه‌حل‌های موفق را ببینیم و آن‌ها را به کار بگیریم و مطمئناً در این صورت هزینه‌ها به شدت پایین می‌آید. دیگر به شیوه سنتی نمی‌توان شهرهای کشور را اداره کرد. قرار شده شهرهای ما از سال ۱۳۶۳ خودکفا باشند و تولید در آمد توسط خود شهرها صورت بگیرد ولی متاسفانه ابزارهایی که این درآمد را فراهم می‌کند کاملا سلیقه ای شده و آینده‌فروشی، شهرفروشی، تراکم فروشی و دقیقاً مبارزه با توسعه پایدار در دستور کار قرار گرفته است. شهری که در اختیار ما به امانت گذاشته شده و متعلق به آیندگان است و فقط حق داریم عرصه حاضر آن را استفاده کنیم، اضافه بر ظرفیت می فروشیم تا امروز بتوانیم آن‌ها را اداره کنیم. پس باید به فکر تولید در آمد پایدار باشیم که برای آن هم راهکار داریم.
به این ترتیب با به کار بستن این راه حل‌ها و بهره‌گیری از این تجربیات موفق می‌توان امیدوار بود شاهد اقتصاد دوار در مدیریت شهرهای کشور باشیم؟
اینکه فکر کنیم در یک شهر با گره‌های مختلف قرار گرفته‌ایم و هیچ راه حلی به غیر از راه حل‌های کنونی نداریم یعنی شکست خورده‌ایم. ما می‌توانیم با بهترین شیوه‌ها تهران و کلانشهرها را در همینابتدای مسیر سنجش کنیم که بدانیم کجا قرار گرفته‌ایم و چه کارهایی باید انجام دهیم تا بعد درآمد پایدار داشته باشیم و باید ببینیم چه پروژه‌هایی را باید اضافه کنیم که این درآمد پایدار را ایجاد کنند. اکثر شهرهای ما به‌خصوص کلانشهرها و مراکز استانها توانمند هستند و این قابلیت را دارند که به تولید درآمد پایدار برسند و آینده شهر را نفروشند و از این شیوه سنتی خارج شوند چون این‌ها را بر اساس تجربه بازدید کرده‌ایم و دیده ایم.
آیا سازمان ملل متحد در کنار این راه حل‌هایی که در اختیار ما قرار می‌گیرد بودجه‌ای هم برای اجرای این راهکارها و برنامه‌ها ارائه خواهد کرد؟
امتیازهایی که سازمان ملل متحد می‌تواند در اختیار ما قرار دهد آن‌قدر ارزش دارد که تولید ثروت و سرمایه بر اساس آن امتیازها صورت می گیرد. ببینید الان نظریه پردازی زیاد شده است. اما کسانی که صاحب نظر هستند ولی کارنامه‌ای بابت آن ندارند باعث می‌شوند مردم کمتر حرف ما را باور می‌کنند. ما الان باید شرایطی مهیا کنیم که هر حرفی که زده می‌شود حتماً مصداق هایش در ایران و خارج از ایران موجود باشد. ما برای شهر قزوین این کارنامه را داریم. وقتی سند شکوفایی شهری قزوین به تصویب سازمان ملل متحد رسید ۹ پروژه در آن تعریف شد که یکی از آن‌ها موزه تاریخ تمدن اسلام است. ما بعد از این مصوبه توافق مربوطه را با وزارت راه و شهرسازی انجام دادیم، شرکت مادر تخصصی عمران بهسازی ایران زمین لازم را فراهم کرد و بودجه اش هم تخصیص داده شد و هیئت امنای آن هم شکل گرفت و بانک توسعه اسلامی هم همراهی کرد و نهایتا در اجلاس ۱۲ اردیبهشت ماه آقای ظریف در حضور ۳۱ سفیر کشورهای اسلامی این حرف را زد که موزه تاریخ تمدن جهان اسلام که توسط سازمان ملل متحد به ایران و به شهر قزوین سپرده شده پل ارتباطی ایران با کشورهای اسلامی خواهد بود. ما از سازمان ملل چه بودجه ای بگیریم که از این امتیاز بالاتر باشد؟ وقتی اطمینان به سرمایه‌گذاری و ارتباط ایجاد شود این یعنی تولید سرمایه و ایجاد اشتغال و دیپلماسی شهری و دیپلماسی عمومی.
پس همان طور که ایران طی سال‌های اخیر با حضور موثر در محافل جهانی حوزه محیط زیست توانسته چهره متفاوتی از ما در عرصه بین‌المللی ارائه کند، می‌توانیم امیدوار باشیم در حوزه مدیریت شهری نیز چهره تمدن ایرانی پیش روی جهانیان به نمایش گذاشته شود؟
سئوال بسیار جالب و خوبی است. ما اعتقاد داریم که ایران با تمدن ایرانی و فرهنگ غنی اسلامی و آمیخته شدن این دو کنار هم حرف فراوان برای گفتن دارد. ما می‌توانیم ایران را با موضوعات بسیار متفاوتی در حوزه بین‌المللی معرفی کنیم. وقتی قرار بود پایلوت جهانی شکوفایی شهری انتخاب شود ۶۴ شهر از ۳۸ کشور دنیا مدعی بودند. در یک رقابتی که طی سه مرحله داوری شد، قزوین تنها شهر ایرانی بود که در این رقابت حضور داشت و پس از سه مرحله داوری ما به رقابت پایانی که تنها دو شهر در آن حضور دارند رسیدیم و سرانجام هم قزوین انتخاب شد. این یعنی یک شهر ایرانی بین تمام کشورهای جهان ادعای شکوفایی شهری کرد.
این موضوعات باید در حوزه عمومی اطلاع رسانی شود و ما باید ایران را با این موضوعات مختلف در حوزه بین‌المللی مطرح کنیم. تمام هم میهنان ما باید متوجه شوند که جایگاه ایران به جایی رسیده که وقتی قرار است یک شهر با شیوه رقابتی و در حضور همه مدعیان جهانی به عنوان پایلوت شکوفایی شهری انتخاب شود، یک شهر ایرانی در این رقابت شرکت می‌کند و پیروز هم می‌شود و برایش سند تهیه می‌کنند و سندش در مقر رسمی سازمان ملل در ژنو تصویب می‌شود.
در حوزه محیط زیست شهری هم ایران اکنون جایگاه خوبی دارد چرا که خانم ابتکار اکنون با همین همراهی‌ها و مشارکت ها دبیر عالی شورای جهانی شکوفای شهری هستند که رییسش نخست وزیر ژاپن است و دبیرش خانم ابتکار هستند و مجمع جهانی شهرهای اسلامی هم آژانس اجرایی این برنامه است. این‌ها امتیازهایی است که ما در ایران داریم. اگر اکنون این دبیرخانه بعد از نیویورک به ایران سپرده شده است، علتش همین پیشینه است و برنامه‌هایی که قدم به قدم ما در راستای آن‌ها حرکت کرده و به اینجا رسیده‌ایم.
وقتی این آگاهی را داشته باشیم آن وقت سرمایه‌گذار داخلی و خارجی که برای سرمایه‌گذاری در کشور نیاز به اطمینان دارد، اگر بداند ایران چنین جایگاهی دارد و شهرهای ما چنین ویژگی‌هایی دارد با اطمینان بیشتری برای سرمایه‌گذاری پیش می‌آید.