خبرگزاری مهر- گروه اقتصادی - محمد جندقی: کسب مهارت نخستین نیاز هر فرد جویای شغل برای ورود به بازار کار است بنابراین مهارت‌آموزی یکی از الزامات نیاز امروز بازار کار به شمار می‌رود، اما فارغ از سطح تحصیلات هر فرد جویای کار همگام با کمبود سیاست‌های توسعه اشتغال، «بی مهارتی» یا «کم مهارتی» متقاضیان شغل بر بروز پدیده بیکاری نیز سایه افکنده است.
هر چند بررسی شاخص‌های کمّی و کیفی بازار کار بعضا حکایت از سیاست‌های نادرست اقتصادی برای بهبود فضای کسب و کار و افزایش نرخ بیکاری دارد، اما امروز جمعیت بیکار و حتی در برخی موارد جمعیت شاغل کشور با پدیده بی‌مهارتی یا کم مهارتی مواجه است.
به تدریج که به دلایلی مانند کاهش تمایل جوانان به مهارت آموزی یا عدم فرهنگسازی خانواده‌ها شاهد کاهش سطح مهارت جوانان در سطح کشور هستیم، مسئولان نیز می گویند که بخش قابل توجهی از دلیل بیکاری و افزایش دوره انتظار جوانان برای شغل، نبود مهارت در این قشر از جامعه است.
در همین زمینه رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و معاون وزیر کار در بخش اول گفتگوی خود با خبرنگار مهر برنامه‌های اشتغالزایی این سازمان را تشریح کرد و در بخش دوم این گفتگو نیز از آخرین وضعیت مهارت آموزی و جایگاه آن در بین جوانان می‌گوید که مشروح آن از نظر گرامی تان می گذرد:
* آقای سازگارنژاد پیش از ورود به بحث آموزشهای مهارتی، چرا تمایل بیشتر خانواده‌ها و حتی فرزندان آنها بیشتر در جهت ورود به دانشگاه است؟ و چرا خانواده‌ها از سنین نوجوانی برای ورود فرزندان خود به دانشگاه ها زمینه سازی می کنند؟
این مشکل پیشینه فرهنگی دارد و مربوط به یک دوره خاص نیست. غلبه فرهنگ مدرک گرایی و به واسطه دولتی بودن اقتصاد و استخدام سهل و ساده در دستگاه های اجرایی گذشته، به دلیل امور دفتری و اداری نیازمند مشاغل با تحصیلات در حوزه نظری است که باعث تمایل همگان به تحصیل در رشته های نظری شده است و منجر به شکل گیری نگرش و اذهان بسیاری از خانواده‌ها به مشاغل پشت میز نشینی و مناصب اداری شده است.
استخدام در دستگاههای اجرایی دارای امنیت شغلی به مراتب بالاتر از بخش خصوصی و با مزایای خدمات درمانی و تامین اجتماعی و پرستیژ اجتماعی است. لذا نهادینه شدن فرهنگ مدرک گرایی در جامعه قابل پیش بینی است. از طرف دیگر برخی تصور می‌کنند تنها جامعه کارگری به مهارت آموزی نیاز دارد. حال آن که کل جامعه باید با مقوله مهارت خصوصا مهارت کلیدی، مهارت حل مساله، مهارتهای مذاکره ، مهارتهای ارتباطی و ... آشنا شوند و این امر تنها مختص جامعه کارگری نیست.
حدود۶۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند. گزارشات سنوات گذشته حاکی از آن است که نزدیک به ۳۵ درصد از کارآموزان و فراگیران مهارتی دارای تحصیلات دانشگاهی بوده‌اند که ۲۷ درصد از این مهارت‌آموزان دارای مدارک دانشگاهی فوق دیپلم و لیسانس هستند
* سازمان فنی و حرفه‌ای برای نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی چه اقداماتی انجام داده؟
تغییر این نگرش عزم ملی و مشارکت رسانه ها را می‌طلبد و می بایست نظام صلاحیت حرفه‌ای با مشارکت تمامی ذی نفعان شامل دستگاههای دولتی متولی، دانشگاهها، بنگاههای اقتصادی و تمامی کسانی که در بازار عرضه و تقاضای نیروی انسانی کشور موثر هستند، شکل گرفته و مبنای ارزش قرار گیرد. در چنین شرایطی می‌توان با برنامه ریزی مناسب نسبت به فرهنگ سازی آموزش های مهارتی از سنین نوجوانی برای خانواده ها و نوجوانان نیز اقدام کرد.
جامعه، خانواده، صاحبان مشاغل و بخش های اقتصادی کشور باید به مهارت آموزی توجه داشته باشند زیرا سرمایه گذاری در این زمینه مسیر توسعه را هموارتر می‌کند. بسیاری از دانشجویان و دانش آموختگان مهارت انجام کار را ندارند به همین منظور سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور پلی است که دنیای دانش و کار را به هم نزدیک می کند. سازمان در مناسبتهای مختلف خصوصا در روز ملی مهارت در ۶ مرداد ماه تبلیغات و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی گسترده ای را به منظور تنویر افکار عمومی و آشنایی آحاد جامعه خصوصا قشر جوان با آموزشهای مهارتی و مزایای آن را انجام داده است و این راه نیز استمرار خواهد داشت.
* آقای سازگارنژاد بر اساس آمار رسمی بیش از ۳ میلیون نفر از جمعیت کشور که بخش عمده‌ای از آنها در سن ۱۵ تا ۲۹ سال را شامل می‌شوند، بیکار هستند. به طور خاص چه میزان از این افراد به دلیل نداشتن مهارت بیکارند؟
ببینید پاسخ دقیق به این سوال که «چند درصد از بیکاران دارای مهارت و چند درصد فاقد مهارت هستند؟» باید از مرکز آمار ایران انجام شود، زیرا امکان تعیین افراد بیکار فاقد مهارت مستلزم اجرای سرشماری یا طرحهای آماری است که سازمان در این خصوص تشکیلات و مسئولیت مستقیمی ندارد اما بر اساس نمونه گیری‌های آماری انجام شده از بیکاران مراجعه کننده به مراکز کاریابی‌های کشور می‌توان گفت که به طور تقریبی حدود۶۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند.
* در حال حاضر چه تعداد هنرجو در آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای در حال آموزش هستند؟
در سال ۹۵ مجموعا بیش از یک میلیون و چهار صد و هفتاد و دو هزار نفر مهارت آموز در مراکز دولتی و خصوصی دارای مجوز، آموزش دیده‌اند که تعداد ۸۲۴۰۰۰ نفر یعنی معادل ۵۶ درصد از آنها در مراکز دولتی و بخش های وابسته دولتی و ما بقی یعنی حدود ۶۴۸۰۰۰ نفر معادل ۴۴ درصد از مهارت‌آموزان در آموزشگاه‌های آزاد خصوصی در دوره های آموزش فنی و حرفه ای شرکت کردند. در مجموع نزدیک به ۱.۵ میلیون نفر سالیانه تحت پوشش خدمات مهارت آموزی سازمان اهم از دولتی و خصوصی قرار می گیرند.
* چه تعداد از این مهارت‌آموزان، از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند؟
گزارشات سنوات گذشته حاکی از آن است که نزدیک به ۳۵ درصد از کارآموزان و فراگیران مهارتی دارای تحصیلات دانشگاهی‌اند که ۲۷ درصد از این مهارت‌آموزان دارای مدارک دانشگاهی فوق دیپلم و لیسانس هستند. پیش بین این است که با اجرای طرح کارورزی فارغ التحصیلان دانشگاهی این نسبت افزایش یافته و امکانات و ظرفیت های آموزشی سازمان بیش از پیش معطوف به فارغ التحصیلان جویای کار شود.
* چه تضمینی وجود دارد که مهارت آموزان پس از پایان دوره‌های آموزشی به عنوان افراد ماهر بتوانند وارد بازار کار شوند؟
برای گارانتی کردن آموزش های فنی و حرفه‌ای و تضمین کیفیت آموزش، سازمان اصل مشتری مداری و سفارشی بودن آموزش و تقاضا محوری را در دستور کار قرار داده است و با انعقاد تفاهمنامه همکاری های مشترک آموزشی با بیش از ۹۰ دستگاه اجرایی که متضمن نیازسنجی مهارتی و آموزشی است، تلاش کرده تا ارایه آموزش منطبق با تقاضای بخشهای اقتصادی و تامین نیروی انسانی مناسب را انجام دهد تا این آموزش‌ها بتواند منجر به ایجاد اشتغال از طریق افزایش شانس اشتغال پذیری کارآموختگان شود و یا با ارائه مهارتهای اساسی و غیر فنی نظیر مهارتهای حل مساله، فنون مذاکره، برقراری ارتباط و تعامل، تفکر انتقادی و خلاق امکان کارآفرینی و فناآفرینی کارآموختگان را ایجاد کند.
* در بخش تقویت کیفیت آموزشی آموزشگاه‌ها چطور؟ نظارتی برای کیفیت آموزشی وجود دارد؟
بله. سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با استقرار نظام اعتبار بخشی در مراکز آموزش دولتی و موسسات آموزشی خصوصی کیفیت آموزشی را مورد بررسی و مراکز آموزشی خود را رتبه بندی کرده است. همچنین نسبت به تعریف برنامه‌های رتبه بندی مربیان آموزشی خود اقدام کرده که این موارد باعث افزایش کیفیت آموزش و ارتقای بهره وری و بهبود اثربخشی آموزش ها خواهد شد.
به طور کلی نسبت به تعیین خط مشی کیفیت و استقرار نظام مدیریت کیفیت جامع اقدام شده است و همچنین به منظور بهبود خروجی و پیامدهای آموزشی بهتر نسبت به ارائه خدمات مشاوره آموزشی و شغلی به کارآموزان در مراکز آموزشی اقدام شده است. این خدمات بر اساس اطلاعات بازارکار و اطلاعات دریافتی از فرایند رهگیری اشتغال کارآموزان است. البته تعاملات بین المللی خوبی با کشورهای پیشرو در زمینه آموزشهای فنی و حرفه ای و تبادل دانش فنی و آموزش و تربیت مربیان انجام شده است.
نزدیک به ۱.۵ میلیون نفر سالیانه تحت پوشش خدمات مهارت آموزی سازمان اهم از دولتی و خصوصی قرار می گیرند. جوانانی که نسبت به کسب مهارتهای شغلی اقدام کرده اند، در مقام مقایسه با سایر جوانان فاقد مهارت، دغدغه اشتغال کمتری دارند
* در حال حاضر چه تعداد آموزشگاه دولتی و خصوصی در سطح کشور تحت نظارت سازمان فعالیت می کنند؟ سهم هر کدام از رشته های آموزشی چیست؟
در حال حاضر ۱۱ هزار و ۷۹۶ آموزشگاه فنی و حرفه ای آزاد با مجوز و تحت نظارت سازمان فعالیت آموزشی می‌کنند که غالبا در رشته های خدماتی فعالیت دارند و سهم کمتری در کشاورزی و صنعت را به خود اختصاص می‌دهند.
سیاست سازمان، حمایت از بخش خصوصی است و هر کجا که آموزشگاه‌های آزاد دوره‌هایی را در برنامه آموزشی خود قرار داده‌اند مراکز دولتی ملزم به حذف آن دوره ها از برنامه های خود هستند.
بخش خصوصی بیشتر در گروه های درسی فناوری اطلاعات و رایانه، صنایع دستی و هنری، صنایع پوشاک و خیاطی و طراحی و دوخت و زیبایی و آرایش و پیرایش توفیق داشته اند.
* به عنوان سوال پایانی با توجه به مشکلات بیکاری که بخش عمده‌ای از آن به دلیل نبود مهارت در بین جوانان است، توصیه شما به نوجوانان و خانواده‌ها برای برنامه ریزی بلند مدت برای تضمین اشتغال چیست؟
دقیقا به نکته خوبی اشاره شد. توصیه من به خانواده‌ها این است که نسبت به ارتقاء جایگاه مهارت آموزی برای نوجوانان و جوانان خود اهتمام لازم را داشته باشند و با آشنایی فرزندان خود در مقطع نوجوانی با مشاغل و حرف مختلف ضمن استعداد یابی ایشان و توجه و حمایت از شکوفا شدن این استعدادها، زمینه ارتقاء فرهنگ مهارت آموزی را فراهم کنند تا شاهد پرورش کارآفرینان خلاق و خودکفایی در خلق فرصت‌های شغلی مناسب باشیم.
لازم است دیدگاه‌های خود را نسبت به اینکه تنها راه موفقیت برای فرزندانمان ورود به دانشگاه است را تغییر دهیم و بدانیم که موفقیت در سایر مشاغل و حرفه‌ها هیچ گونه منافاتی با جایگاه رفیع انسانی ندارد و تضمین کننده منزلت اجتماعی خواهد بود.
باید اعلام کنم جوانانی که نسبت به کسب مهارتهای شغلی اقدام کرده اند، در مقام مقایسه با سایر جوانان فاقد مهارت، دغدغه اشتغال کمتری دارند. بنابر این توصیه ما این است که در کنار مهارتهای فنی شامل نصب، آزمایش و تعمیر بیشتر تجهیزات الکتریکی، مکانیکی و الکترونیکی در حوزه های مهندسی، ارتباطاتف اتومبیل، حمل و نقل و ... به کسب مهارتهای کلیدی و غیر فنی، کارآفرینی و فناوری نیز اهتمام داشته باشند.
اما در کنار مهارتهای شغلی، دستیابی به یکسری از مهارت‌ها برای پیشرفت و آینده شغلی نوجوانان و جوانان مفید و بسیار حیاتی است. بنابراین پیشنهاد می‌شود جوانان برای پیشرفت جایگاه اجتماعی و حتی اقتصای در شغل‌های خود، مهارت های حل مشکل، مهارت های روابط عمومی، مهارت های برنامه نویسی کامپیوتری و دانش کامپیوتر، مهارت های آموزشی، مهارت های مدیریت مالی، مهارت های مدیریت اطلاعات، مهارت های مدیریت تجارت و بازرگانی و هوشمندی اجتماعی، تفکر نوین و انطباقی، شایستگی میانفرهنگی، تفکر محاسبهای، سواد رسانههای نوین، چند رشتهای بودن، تفکر طراحی، مدیریت بار فکری و تشریک مساعی مجازی را فرا گیرند.