خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-بنفشه اسماعیلی: «نارندرا مودی» نخست وزیر هند، در تاریخ ۲۶ ژوئن به واشنگتن سفر و با «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور در کاخ سفید دیدار و گفتگو کرد. هر چند مقامات دو کشور تقویت روابط دوجانبه و دفاعی را از مهمترین اهداف این سفر دانستند ولی هریک برای دستیابی به منافع اقتصادی، سیاسی و منطقه ای خود تلاش کردند.
شاید بتوان مهمترین عامل گسترش روابط آمریکا – هند را تشدید خطر تروریسم در آسیا، خیزش چین و خطر بر هم خوردن موازنه قوا در آسیا از جانب این کشور، روابط گسترده اقتصادی آمریکا و هند در دهه اخیر، تلاش هند برای کسب کرسی دائم شورای امنیت و همچنین مساله رقابت هند با پاکستان دانست. بی گمان همپیمانی راهبردی آمریکا و هند بر پایه واقعیت های استراتژیک و برخاسته از فرصت ها و چالش های مشترکی بوده است که نیازمند بررسی بیشتر است.
درک معادلات منطقه ای در آسیا، نفوذ روزافرون چین و هند در این منطقه و رقابت این دو با یکدیگر برای پیشی گرفتن از حریف و همچنین مناقشات مرزی بین پکن- دهلی و اسلام آباد-دهلی از یک سو و ورود قدرت های بزرگ نظیر آمریکا به این معادلات منطقه ای از سوی دیگر، نیازمند واکاوی بیشتری در این زمینه دارد.
در گفتگو با «گوتم ادیکاری» عضو ارشد مرکز آمریکایی پیشرفت در واشنگتن به بررسی این موضوعات پرداخته ایم که در ادامه از نظر می گذرد. ادیکاری مشاور ارشد بانک جهانی است و محقق و مدرس دانشگاه «هاروارد» و دانشگاه «جورج واشنگتن» آمریکا نیز است.
*اهمیت سفر نخست وزیر هند به آمریکا چه بود و این سفر چه پیامی را از سوی دولت ترامپ به اسلام آباد مخابره می کند؟
«نارندرا مودی» نخست وزیر هند به دنبال حفظ مسیر روابط نزدیک‌تر با آمریکاست که عنصر کلیدی سیاست خارجی حال حاضر هند و همچنین دولت های پیش از آن بوده است. دولت‌های قبلی آمریکا به ریاست «جورج دبلیو بوش» و «باراک اوباما» بر بهبود کیفی در روابط واشنگتن-دهلی نظارت داشتند. مودی نیز از حمایت مقتدر بخشی از جامعه‌ی آمریکایی-هندی که به منظور روابط نزدیک در داخل آمریکا قرار دارد، لذت می‌برد و در سال‌های اخیر منافع تجاری، تکنولوژیکی و اقتصادی دو کشور به طور قابل توجهی افزایش یافته است، رهبران تجاری در هر دو طرف نیز در حفظ فرصت های لازم جهت بهبود روابط تلاش می کنند.
با این حال، زمانی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا شد، شک و تردیدهایی در مورد سطح علاقه‌ی دولت جدید ایالات متحده برای ادامه روند بهبود روابط با هند آشکار شد؛ آیا روابط در مسیر باقی می‌مانند؟ آیا دولت جدید به اندازه‌ی کافی به آسیای جنوبی در آن سوی افغانستان و پاکستان علاقه مند خواهد بود؟ بنابراین سفر مودی به واشنگتن را می توان سفری تاریخی خواند. در پایان ملاقات مودی و ترامپ به نظر می‌رسید که رابطه دو کشور هنوز در مسیر روبه رشد خود قرار دارند، حتی اگر هنوز مشخص نباشد که آیا دولت ترامپ هند را به عنوان یک بازیکن قدرتمند در آسیا می‌بیند یا نه.
بیانیه‌ی مشترک طرفین نیز در انتهای دیدار دارای بخش‌هایی بود که برای دهلی نو در مورد طرح یک «کمربند- یک جاده» چین و در مورد تروریسمی که از پاکستان خارج می‌شود رضایت بخش بود. هیچ پیامی از سوی دولت ترامپ بیان نشده بود که اسلام آباد را نسبت به روابط خود با آمریکا نگران کند. اما روابط ایالات متحده با پاکستان همچنان یک موضع مهیج در ارتباط با روابط هند و آمریکا خواهد بود.
*هند در معادلات قدرت در منطقه آسیا و در موازنه قدرت آمریکا با چین چه نقشی را ایفا می کند؟
احتمالا هند یک نقش مهم و در عین حال حیاتی را در تعادل قدرت در منطقه‌ی آسیا ایفا می‌کند. نگرش هند به دولت پکن و اقدامات چین در حوزه سیاست خارجی دوگانه است. دهلی نو از یک سو خواهان افزایش ثبات در روابط اقتصادی و تجاری با چین است و از سوی دیگر آنطور که کارشناسان راهبردی می گویند در مورد سرعت نفوذ رو به گسترش چین و قرار گرفتن تحت سیطره این کشور، مضطرب است. طرح یک «کمربند- یک جاده» (جاده ابریشم نو) یکی از این موارد است. این مسئله می‌تواند منافع اقتصادی مهمی را برای توسعه‌ی هند ایجاد کند اما بخشی از این طرح که شامل گسترش و تقویت کریدور اقتصادی چین-پاکستان است از منطقه مورد مناقشه دهلی- اسلام آباد می گذرد و به عنوان بخشی از تمایل پکن برای محدود کردن فضای استراتژیکی دهلی نو در منطقه به نظر می‌رسد.
بیانیه مشترک در پی سفر مودی به واشنگتن خواستار «حمایت از تقویت ارتباط اقتصادی منطقه‌ای از طریق توسعه‌ی شفاف زیرساخت‌ها... در حین تضمین احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، حاکمیت قانونی و محیط زیست» و خواستار «پیروی سایر ملت‌ها در منطقه از این اصول» بود و این بیانیه می تواند اشاره غیر مستقیمی باشد به برخی جنبه های طرح یک کمربند- یک جاده چین که هند در مورد آن نگرانی دارد. در عین نگرانی پاکستان، هند تا حدی در مسائل افغانستان نیز دخیل است به ویژه در بخش بازسازی و توسعه این کشور. همچنین هند بیش از گذشته به ژاپن و استرالیا نزدیک شده و روابط نزدیک خود با ویتنام را نیز حفظ کرده است.
* تنش های چین و هند در منطقه «سیکیم» بالا گرفته و طرفین هزاران نظامی به این منطقه اعزام کرده اند، این مناقشات تا چه سطحی پیش خواهد رفت؟
تنش‌هایی در مرز طولانی و در عین حال متضاد بین هند و چین وجود دارد و هر گونه نشانه‌ای از تنش‌ها در منطقه «سیکیم» یا مناطق دیگر، بخشی از نمایش تقریبا مسالمت آمیز خصومت عیان بین دو کشور است که از سال ۱۹۶۲ قادر به حل اختلافات خود در مرز نیستند. با این وجود بسیار غیرممکن است که مسائل از کنترل خارج شوند و به یک درگیری تمام عیار بین دو غول آسیایی برسند. چنین بی ثباتی به وضوح به نفع هند نیست. مهم‌تر از همه، ممکن است که چین خواستار هرگونه اختلال اجتناب ناپذیری که موجب آسیب به ثبات پکن و افزایش نفوذش در سرتاسر منطقه می‌شود، نباشد.
* «جمیزماتیس» وزیر دفاع آمریکا اخیر اعلام کرد که واشنگتن آماده تجهیز نظامی دهلی برای توانمند سازی هند جهت برقراری امنیت در منطقه است، آیا این اقدام آمریکا را می توان به نوعی ورود به تنش دهلی-پکن تفسیر کرد؟
سطح همکاری‌های دفاعی آمریکا و هند در طول چند سال گذشته به طورقابل ملاحظه ای افزایش یافته است. دولت ترامپ ادعا می‌کند که تعهد آمریکا برای توجه به هند به عنوان یک متحد نظامی مهم است. فروش تسلیحات نظامی ایالات متحده به هند همچنان ادامه دارد و تمرینات مشترک مانند تمرینات دریایی سالانه در اقیانوس هند به صورت کاملا عادی و رایج در جریان است. اما این تنها بیانگر بیش از یک هدف آمریکا برای دیدن نقش فعال هند در اقیانوس هند نیست بلکه ادامه‌ی یک روند دنبال شده با ۲ دولت قبلی ایالات متحده نیز هست. واشنگتن ممکن است به طور محسوسی نگران چین باشد که اقیانوس هند را در درون منطقه‌ی نفوذ خود می‌بیند، اما به نظر می‌رسد دولت ترامپ، موقعیت چین را به عنوان قدرت برتر آسیا قبول کند و بعید است که هند را به این سمت پیش ببرد که ایفاکننده‌ی یک نقش استراتژیک فراتر از آسیای جنوبی باشد و یا مقاومت قابل توجهی در برابر تسلط آسیایی چین ایجاد کند.