خبرگزاری مهر، گروه جامعه: رشد بی‌رویه جمعیت در تهران وضعیتی را به وجود آورده که منابع آب موجود یعنی سدهای کرج، لتیان، لار و چاه‌هایی که قرار بود فقط در ماه‌های اوج مصرف مورد استفاده قرار گیرند، دیگر کفاف مصرف شهروندان تهرانی را نمی‌دهد. از سوی دیگر اگرچه سقف مجاز برداشت از منابع زیرزمینی ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال تعیین شده است اما به ناچار برداشت از منابع زیرزمینی رو به افزایش است.
بحران آبی نزدیک است؛ اصلا همین الان وسط بحران آبی هستیم و حواسمان نیست. لگر کسی منکر این قضیه شد به او بگویید که تهران با پتانسیل بالقوه ۲ درصد از کل منابع آبی کشور است، پذیرای ۲۰ درصد از جمعیت کل کشور هستو در صورت تقسیم منابع آبی منطقه بر جمعیت تهران، سهم سرانه آب هر نفر در تهران در سال رقمی حدود ۵۰۰ مترمکعب می‌شود که این مقدار کمتر از حداقل سرانه استان تهران ۱۰۰۰ مترمکعب و در کل کشور ۲۰۰۰ مترمکعب بوده که با این مطلب تهران در مرحله بحران مطلق قرار دارد.
کارت زرد آبی به پایتخت
محمد حقانی عضو کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران با بیان اینکه تهران به شدت دچار کم‌آبی است گفت: وزارت نیرو، مسولان آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب تهران متعدد این مسئله را اعلام کرده‌اند و کارت زرد به تهران و چند کلانشهر کشور داده‌اند.
وی با اشاره به کاهش نزولات آسمانی افزود: تهران در منطقه‌ای خشک قرار گرفته که متوسط بارندگی ۱۸۹ میلی‌متر است که این مقدار از متوسط ۲۲ میلی‌متری نیز کمتر است.
به گفته این عضو شورای شهر تهران؛ کاهش بارندگی، از بین بردن قنات‌ها و خاکبرداری‌های عمیق باعث از بین رفتن شریان‌ها و رگ‌های آبی شده که صدمه بزرگی به سفره‌های زیرزمینی وارد کرده است و متأسفانه آبهای زیرزمینی ۶۰ سانتی‌متر در سال نشست می‌کنند.
اتلاف آب به دلیل فرسودگی لوله‌ها
سید محسن طباطبایی مزدآبادی دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران نیز در خصوص کم‌آبی شهر تهران گفت: مصرف در بخش شهری و خانگی حدود ۶ درصد از کل آب مصرفی را تشکیل می‌دهد و متأسفانه ۳۰ تا ۳۲ درصد اتلاف آب به سبب فرسودگی لوله‌های انتقال و توزیع صورت می‌گیرد.
با اشاره به اینکه درک شرایط اقلیمی ایران و روند عرضه و تقاضای آب در کشور، نشان می‌دهد مسئله اصلاح الگوی مصرف در بخش آب، بسیار مهمتر از بسیاری از بخش‌های دیگر است، افزود: در حال حاضر ایران در منظقه خشک و نیمه خشک جهان واقع شده و این امر باعث می‌شود میزان ورودی آب به کشور از طریق بارندگی بسیار اندک باشد؛ زیرا میزان بارندگی سالانه در کشور در حدود ۲۵۰ میلی لیتر است در حالی که متوسط حجم بارندگی سالانه در جهان در حدود ۸۶۰ میلی لیتر می‌باشد.
این استاد دانشگاه توضیح داد: این میزان بارندگی در ایران حجمی بالغ بر ۴۱۵ میلیارد متر مکعب آب را وارد کشور می‌کند و به دلیل آبهای سطحی و نیز به دلیل اینکه ۶۵ درصد از بارش‌ها در کشور در مناطق خشک و ۲۰ درصد در مناطق نیمه خشک صورت می‌گیرد و به دلیل گرمای بیشتر هوا نسبت به متوسط جهانی (متوسط دما در ایران ۱۸ درجه می‌باشد که از میزان متوسط دمای جهانی ۱۵ درجه بیشتر است، انباشت این حجم از منابع آبی بواسطه تبخیر ۷۰ درصدی آبهای سطحی موجود و نزولات جوی، کاهش پیدا می‌کند و سالانه تنها ۱۳۰ میلیارد متر مکعب منابع آب تجدیدشدنی باقی می‌ماند.
ضرورت پیگیری شیرین سازی آب خلیج فارس
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران هم معتقد است: با توجه به تنش‌های آبی موجود می‌بایست برنامه شیرین سازی آب خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر با جدیت و سرعت بیشتری دنبال شود. بحث آب برای شهر تهران حیاتی است و هر اقدامی در راستای اصلاح الگوی مصرف انجام دهیم هم به نفع شهر و هم به نفع کشور خواهد بود.
احمد دنیامالی می‌گوید: در حال حاضر آمریکا و ژاپن بخش عمده‌ای از منابع آبی خود را از طریق همین شیرین‌سازی آب دریاها به دست می‌آورند و لذا باید در این راستا اقدامات مورد نیاز انجام شود.
احتمال بروز ریزگردهای نمکی
دنیامالی همچنین با انتقاد از برخی اظهار نظرها مبنی بر اینکه باید جلویسرریز آب‌ها به دشت‌ها و کور را گرفت گفت: اگر آب تهران به همین دشت دریاچه نمک سرریز نشود با بحران ریز گردهای نمکی مواجه خواهیم بود چرا که دشت خشک می‌شود و ریز گردها پدید می‌آید. مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران هم در این زمینه گفت: مردم ما سال‌های سال بود که فرهنگ استفاده از آب و الگوی صحیح مصرف را می‌دانستند و حتی در گذشته‌ای نه چندان دور سرریز آب غذاهایی نظیر برنج را به چاه فاضلاب حرام می‌دانستند و چاهی جداگانه برای پساب‌های آشپزخانه‌ها تعبیه می‌کردند.
وی ادامه داد: امروز باید برای جمع‌آوری آب باران نیز فکری جدی شود، آبی که به جای آنکه جذب شود با برخورد با زمین آسفالتی و بتنی همراه با لجن به جنوب تهران سرریز می‌شود. باید تمهیداتی اندیشیده شود تا آب باران و نیز آبهای جمع‌آوری شده در پشت بام‌ها به فاضلاب نریزد تا بتوان از آن استفاده کرد.
سهم مجاز هر تهرانی کمتر از ۵۰۰متر مکعب
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در پژوهشی که اخیر منتشر کرده به بحران مطلق آب در شهر تهران اشاره کرده است: در حال حاضر از لحاظ کمّی سهم مجاز مصرف هر شهروند تهرانی کمتر از ۵۰۰ مترمکعب است و این به معنای حضور در مرحله بحران مطلق آب در این شهر است. همچنین شاهد کاهش عمق چاه‌ها به ۱۰۰ متر در جنوب و در شمال شهر به حدود ۲۰۰ متر می‌باشیم. هر چند هنوز در برخی از مناطق تهران مانند منطقه ۳ و محلاتی مانند دروس به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی شاهد عدم ساماندهی آن و پرت آبهای شیرین هستیم اما به طور کل این کاهش عمق چاه‌ها در اکثر مناطق تهران خطری برای این کلانشهر به شمار می‌رود.
بحران کیفی آب در تهران
یکی از علل بحران در کلانشهر تهران، افزایش آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی این شهر به آلاینده‌های غیرمجاز و مجاز صنعتی و زیستی و … در آب آشامیدنی و همچنین نفوذ فاضلاب‌ها به آبهای زیرزمینی است که خطرات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد و به طور قطع موجب کاهش دسترس‌پذیری منابع آب موجود خواهد شد.
به گفته کارگروه مشورتی شورای شهر تهران ۴ عامل اساسی برفرآیند ایجاد بحران آب در شهر تهران تأثیر گذار بوده است. «عدم توجه به موضوع تسویه پساب‌ها، عدم توجه به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی در الگوی مصرف آب، عدم وجود سازه‌ها و وسایل ساختمانی روزآمد و متناسب با وضعیت کم‌آبی در شهر و بناها، مدیریت نامناسب نهادهای مسئول نظیر وزارت نیرو.»
بر اساس این تحقیق مدیریت شهری می‌توانداز تشدید بحران آب جلوگیری کند. بر اساس پیشنهادات این پژوهش، شهرداری می‌تواند با افزایش کنترل، نظارت و دقت خود، بر جلوگیری تأثیرگذار باشد، نحوه آبیاری فضاهای سبز و حصول اطمینان از اینکه از آبهای زیرزمینی و حتی شرب در برخی نقاط استفاده نشود.
عدم استفاده از آب شرب برای عملیات ساختمان‌سازی و یا کولرهای آبی، عدم کاشت نهال در حوزه‌های بالادست شهر مانند ارتفاعات البرز، عدم استفاده از آبهای زیرزمینی در نقاطی که دارای سطح آب زیرزمینی بالاست (مانند برخی نقاط در محدوده شمال تهران از جمله منطقه ۳)، توجه کافی و مؤثر به موضوع دور کردن مخاطرات سیلاب از طریق زهکش‌های شهری و کانال‌های هدایت آب و به طور کلی مدیریت آبهای روان، جهت جلوگیری از هدررفت این منابع آبی، جلوگیری از هدر رفتن آب‌ها به دلیل مشکلات فنی وسایل گرمایشی، در ساختمان‌ها و بناهای نوساز نظیر آبگرمکن‌هایی که برای گرم کردن آب، میزان قابل ملاحظه‌ای از آن را هدر می‌دهند) از دیگرفعالیت‌هایی است که می‌تواند در کاهش بحران آب تأثیر گذار باشد.
همچنین گسترش فضای سبز در شهر، برخی اقدامات غیرکارناسی در این زمینه، شیوه و ساعت نامناسب آبیاری، استفاده از روان آب‌ها برای آبیاری تأثیر غیرمستقیم بر وضعیت بحران آب در تهران دارند.
شهرداری سازمانی است که اگرچه در عرضه آب نقش چندانی ندارد، ولی یکی از مهمترین عواملی است که در ایجاد تقاضا نقش دارد و به ویژه در کلانشهرها می‌تواند نقش مهمی را در آموزش و فرهنگ‌سازی نحوه مصرف توسط شهروندان از طریق ایجاد زمینه‌های مشارکت مردمی، کنترل و اعمال فشار از طریق قوانین شهری موجودو بهینه‌سازی عملکرد خود در نقش مصرف‌کننده به عنوان یک نهادی که در توسعه شهری نقش مؤثری دارد، ایفا کند.
این تحقیق پیشنهاداتی در خصوص کاهش اثرات عوامل تأثیرگذار بر فرایند بحران آب داده است. استفاده از پساب‌های تهران که هم‌اکنون ۷۰ درصد از آبهای استفاده شده پساب می‌شود که می‌توان حداقل تصفیه‌ها را بر آنها اعمال کرد و از آنها دوباره استفاده کرد یا به سفره‌های زیرزمینی تزریق کرد.
همچنین صنایع با مصرف آب و آلوده‌کنندگی بالای آب در اولویت بند ۲۰ ماده ۵۵ قرار گیرد و با اجرای دقیق این قانون، سعی در رفع مشکل بحران کیفی آب داشته باشیم. انجام مطالعات و پژوهش‌هایی در زمینه پساب‌های صنعتی با در نظر گرفتن مسایل مالی و ایجاد زمینه‌های اجرای آن در شهر تهران، ایجاد اهرم‌های اجباری جهت راه‌اندازی سیستم پساب در واحدهای صنعتی توسط نهادهای مربوطه مانند شهرداری و … از دیگر راهکارها در حوزه پساب است. شهرداری تهران همچنین می‌تواند به جای استفاده از آبهای قابل شرب، از پساب‌ها و فاضلاب‌ها برای امور شهری استفاده کند.