خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- مهدی پورحسنی: اقتصاد سیاسی به بررسی روابط متقابل بین نیروهای اقتصادی و سیاسی و تاثیر آن بر دوحوزه مهم قدرت و ثروت می پردازد. درواقع نگاه این رشته به تاثیرات متقابل دو نهاد دولت و بازار به عنوان مهمترین نهادهای قدرت و ثروت در سطوح گوناگون داخلی و بین المللی است.
دولت ها به عنوان مهمترین نهاد تولید کننده قدرت در سطح بین المللی همواره در تلاش هستند تا از طریق ایجاد ابتکارات و طرح های گوناگون، قدرت سیاسی و اقتصادی خویش را بالا برده و از رقبای خویش پیشی بگیرند.
در سپتامبر 2013 جی پینگ رئیس جمهور چین در دانشگاه نظربایف در قزاقستان اعلام کرد که این کشور تمایل دارد در کمربند اقتصادی جاده ابریشم سرمایه گذاری کرده و چین را به اروپا-خاورمیانه و جنوب آسیا متصل نماید.
از آن تاریخ به بعد اقدامات مختلفی توسط دولت چین برای پیاده سازی این طرح انجام شده است، ولی برگزاری اجلاس اخیر جاده ابریشم در ماه می سال جاری و حضور سران 29 کشور در این نشست و برنامه دولت چین برای برگزاری دومین نشست در سال 2019 نشان دهنده اهمیت این طرح برای دولت چین است.
ایجاد جاده ابریشم مجازی در چارچوب جاده ابریشم جدید قابل تعریف است که نه تنها مفهوم جاده ابریشم سنتی را که بیشتر بر جنبه های تجاری تاکید داشت را در بر می گیرد بلکه بر سایر خدمات مانند بخش های مالی،فناوری و ارتباط مردم با یکدیگر هم تاکید دارد.
تمرکز این بحث بر جاده ابریشم مجازی است زیرا این جنبه از طرح کمتر از بخش های حمل ونقل ریلی،جاده ای و دریایی و حوزه های نیرو مانند طرح های انتقال برق مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این مقاله بیشتر به اهداف اقتصادی و سیاسی دولت چین از طرح جاده ابریشم مجازی پرداخته می شود.
اقتصاد سیاسی جاده ابریشم مجازی
یکی از جنبه های مهم قدرت کشور ها در سال های اخیر قدرت در فضای مجازی است. دولت چین نیز در سال های اخیر برای رقابت با دیگر قدرت ها از جمله ایالات متحده آمریکا درعرصه فضای مجازی علاوه بر شرکت در اجلاس های رسمی بین المللی مانند شرکت در اجلاس های ITU ،WSIS و دیگر سازمان های بین المللی خاص فضای مجازی به ایجاد ساختارهای موازی با این سازمان ها مانند کنفرانس جهانی حکمرانی اینترنت، ایجاد سازوکارهای دوجانبه مانند قرارداد های امنیت سایبری با آمریکا و یا روسیه پرداخته است.
همچنین این کشور باهدف گسترش استانداردهای خاص فنی از طریق گسترش فروش زیر ساخت هاارتباطاتی اعم از نرم و افزار ها و سخت افزارهای چینی در سایر کشورها مانند آنچه که شرکت های هو آوی و یا زد تی ای در آفریقا انجام می دهند سعی در گسترش نفوذ خویش در فضای مجازی دارد.
در سال 2015 در سندی که توسط دولت چین منتشر شد بر جنبه های تجارت دیجیتال، توسعه شبکه های ارتباطی جهت توسعه جاده ابریشم اطلاعاتی تاکید گردید.
در مجموع بیشتر پروژه های دولت چین در طرح جاده ابریشم مجازی در حوزه های ارتباطاتی، تجارت الکترونیک، اقتصاد دیجیتال و شهر های هوشمند و پارک های علم و فناوری است. در حوزه ارتباطی شرکت های چاینا تلکوم، چاینا یونیکام و چاینا موبیل زیر ساخت های لازم برای ایجاد جاده ابریشم مجازی را ایجاد کرده اند. همچنین شرکت های زد تی ای و هو آوی پروژه های گوناگونی مانند شبکه فیبر نوری در افغانستان را ساخته اند. در حوزه ارتباطات غیر زمینی شبکه ماهواره ای بایدو که رقیب جی پی اس است توسط دولت چین تقویت شده و قرار است در کشورهای مسیر جاده ابریشم به ارائه خدمات بپردازد.
این شرکت غیر از کارکردهای اقتصادی مانند بازارسازی برای شرکت های پشتیبانی کننده چینی به بهبود قابلیت های ردیابی نظامی این کشور نیز کمک خواهد کرد. علاوه بر آن یکی از اهداف طرح جاده ابریشم مجازی هموارتر شدن تجارت الکترونیک شرکت های چینی مانند علی بابا در کشور های مسیر جاده است.
در سال جاری این شرکت با دولت مالزی اولین منطقه آزاد دیجیتال را پایه گذاری نمود. ایجاد شهر های هوشمند در مسیر جاده و حضور فعال شرکت های چینی مانند هو آوی و زد تی ای با هدف ایجاد کار برای شرکت های چینی در حوزه های گوناگون از جمله تامین امنیت زیر ساخت های آن، ترویج استانداردهای تکنولوژی و بازار نرم افزار و سخت افزار چینی نیز از جمله اهداف این طرح می باشد.
به نظر می رسد دولت چین عقیده دارد برای گسترش ارتباطات تجاری و اقتصادی در فضای مجازی و نفوذ بیشتر در کشورهای مسیر جاده باید زندگی مردم آن کشورها دراین فضا با استانداردها، تجهیزات و فناوری ها، باورها و نهادهای مورد نظر این کشور نزدیک گردد تا هم ارزش افزوده قابل توجهی برای چین ایجاد نماید و همچنین با افزایش نیازاین کشور ها به امنیت در فضای مجازی با گسترش چینی این فضا در کشور های مسیر جاده به ارتقای استراتژیک چین در سطح بین المللی کمک نماید.
البته این کشور برای رسیدن به این اهداف با موانعی از جمله رقابت های ایالات متحده، ژاپن، هند و روسیه و از جنبه ای اتحادیه اروپایی، مشکلات ناشی از تاثیر همکاری های اقتصادی بر شاخص فساد در برخی از دولت های این منطقه که به دولت های ورشکسته معروف هستند و تاثیر آن بر احساسات ضد چینی محدود برخی از مردم این کشور ها مواجه است. ولی به نظر می رسد دولت چین برای ارتقای نقش استراتژیک خویش در سطح بین المللی و افزایش قدرت اقتصادی مصمم به اجرای این طرح است.