به گزارش خبرگزاری مهر، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان مهمان این هفته برنامه «دستخط» بود و به سوالات مجری این برنامه تلویزیونی پاسخ داد.
متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:
تقریبا دو الی سه ماهی از فشار انتخابات می گذرد. انتخابات اردیبهشت را شروع کنیم؛ فضاهای انتخاباتی زیادی را تجربه کردید. انتخابات اردیبهشت که گذشت با چه انتخاباتی شبیه بود؟
کدخدایی: انتخابات در جمهوری اسلامی ایران، یک کنش اجتماعی و سیاسی است که مردم با شور و اشتیاق خود پای صندوق های رای می آیند. شور و احساساتی که در ایران داریم به جرات می توان گفت در جای دیگر نداریم. به همین خاطر مشارکت را همواره در جمهوری اسلامی ایران بیشتر از کشورهای دیگر داریم.
انتخابات این بار را هم اگر از زاویه حقوقی نگاه کنیم فرقی با بقیه انتخاباتی که قبلا داشتیم، در سال‌های ۸۴، ۸۸ و ۹۲ فرقی ندارد اما از زوایای اجتماعی و سیاسی قابل بررسی است. صاحبنظران در حوزه های مختلف ورود کردند و بحث هایی داشتند. شاید نتوان گفت انتخابات در هر مرحله ای شبیه کدام مرحله است. هر انتخاباتی یک ویژگی های خاصی دارد که مخصوص همان دوره است و تشابه‌سازی انتخابات یک مرحله با مرحله دیگر سخت است. از جهت حقوقی مشکل خاصی را نداشتیم، از جهت نگرش هایی که بود و نگرانی هایی که داشتیم چیزی شبیه انتخابات ۸۸ بود. به هر حال احساسات خیلی برانگیخته شد و هر طرفی صحبت هایی را داشت و طرفداران آنها بحث هایی را داشتند.
حالت دوقطبی پیدا کرده بود.
کدخدایی: بله. حالت دوقطبی پیدا کرده بود. این وضعیت شبیه سال ۸۸ بود ولی نمی توان گفت به طور کامل چنین بود.
برخی از سیاسیون که بیشتر در اصولگرایان هستند، از احراز و تایید صلاحیتها نقدهایی را به شورای نگهبان دارند. می گویند حساسیت فضای سیاسی باعث شد حتما دو طیف سه نفره را انتخاب کنند و حتی می شد طیف های گسترده تر را داشت تا از دوقطبی خارج شویم و هم تنوع و تکثر بیشتر شود. چنین چیزی را قبول دارید؟
کدخدایی: خیر. یکی دو بار این را پاسخ دادم. شورای نگهبان اصولا نگاهش سیاسی نیست. یعنی هیچگاه نگاه نمی کند چه طیفی حضور دارد و چه طیفی حضور ندارد و یا سهمی را برای این طیف قرار دهد و سهمی را برای طیف دیگر در نظر بگیرد. ملاک شورای نگهبان در بررسی صلاحیتها، قانون است و آن شرایطی که در قانون وجود دارد و مستنداتی در پرونده افراد وجود دارد و نهایتا رای گیری می شود.
عرض کردم یکی الی دو نفر از افرادی که از محترمین بودند و ثبت نام کردند شاید تنها یک رای برای احراز صلاحیت نیاز داشتند، ولی نشد.
اسم نمی برید؟
کدخدایی: خیر. اگر آنها هم احراز صلاحیت شده بودند مردم می دیدند که چنین دسته بندی و سهم بندی برای جناح ها وجود ندارد.
در این انتخابات فرد یا افرادی بودند که صلاحیت آنها احراز نشده باشد و رایزنی هایی شود و در نهایت احراز شود؟
کدخدایی: اصل رایزنی ها بود. برخی افراد صحبت می کردند و خود را مکلف می دانستند که بر توانائی های افراد گواهی دهند، اما اعضای شورای نگهبان هم با قانون مواجه هستند؛ آن چه در قانون است و در پرونده ها هست و در نهایت باید رای گیری کنند. اینکه کسی در احراز صلاحیت ها تاثیرگذار بوده باشد، نبوده است.
در این ۶ نفر کسی نبود که احراز صلاحیت نشده باشد و بعد از رایزنی دوباره صلاحیت تائید شود؟
کدخدایی: خیر.
شورای نگهبان هم بعد از احراز صلاحیت ها افراد را تا دوره تبلیغات و بعد آن زیرنظر دارد. به نامزدی در این دوره بخاطر برخی حرفها تذکر داده شد؟
کدخدایی: بله. تذکر دادیم. البته بعد از آن دستگاه های دیگر هم مسئولیت دارند و دستگاه های دیگر هم این کار را انجام می دهند. از طریق دستگاه های مختلف این کار انجام می شد. برخی افراد به هر حال، وابستگانشان دعوت شدند و تذکر نسبت به مطالبی که وجود داشت داده شد.
در شورای نکهبان چنین امری متعارف است. اگر چنین احساسی شود که نکته خلافی رخ می دهد مرحله اول تذکر است. در این نوبت هم داشتیم که به افرادی تذکر داده شوند.
حل شد؟
کدخدایی: به مراحل بعدی نرسید. بارها این را عرض کردیم شورای نگهبان این اختیار را دارد تا زمان رای‌گیری بتواند اعلام نظر کند و بعدا در خصوص صحت انتخابات می تواند ورود پیدا کند. مثل انتخابات مجلس تا زمانی که اعتبارنامه تصویب نشده است رویه این است که شورای نگهبان می تواند ورود کند و ابطال کند و این اختیارات را دارد.
در ریاست جمهوری هم این اختیارات را دارد؟
کدخدایی: بله. حتی در ریاست جمهوری قانون خیلی تصریح کرده است که بعد از بررسی صلاحیت ها اگر به شورای نگهبان مدارکی درباره صلاحیت فرد برسد، می تواند تجدید نظر کرد. این را تصریح کرده است و در مجلس این صراحت را نداریم ولی در قانون انتخابات ریاست جمهوری این وجود دارد.
تخلفات به گفته خود شما، تعدادش زیاد بود، اما نه به اندازه ای که به کل انتخابات خدشه وارد کند. می توانید بگویید تخلفات در چه حوزه ای بود؟
کدخدایی: در حوزه تبلیغات ... معمولا حوزه پررنگ تخلفات انتخاباتی در تبلیغات است. افراد یا خلاف واقع مطلبی را بیان می کنند و یا ممکن است صحبت هایشان متضمن توهین و افترا باشد یا مطالب غیرواقعی را مطرح می کنند. بخشی از تخلفات به روز رای گیری مربوط می شود.
آنجا عناوین متعددی را در قانون انتخابات داریم مانند تعرفه ندادن و خرید و فروش رای و مخدوش بودن تعرفه ها یا دخالت عوامل اجرایی و عوامل نظارت در امر انتخابات یا تبلیغات بر سر صندوق ها و در شعب ... اینها عناوین متعددی است که در قانون لحاظ شده است و در هر دوره ای اینها را داریم که شدت و ضعف دارد.
هم سال ۸۸ و هم الان چنین وضعیتی را داشتیم.
کدام پررنگ تر بود؟
کدخدایی: در سال ۸۸ و ۹۶ را نگوییم پررنگ بود، ولی در ۸۸ یک طرف قضیه نظر را قبول نداشت و آن فتنه ای که نباید شروع می شد، شروع شد. خوشبختانه در ۹۶ چنین مسئله ای را نداشتیم و طرفین نظر مراجع قانونی را تمکین کردند و پذیرفتند اما خب تخلفات وجود دارد. بخشی از این تخلفات هم اگر تاثیرگذار بر انتخابات نباشد، دیگر در مسئولیت شورای نگهبان نیست. برای قوه قضائیه و محاکم دادگستری می رود و زمان هم ندارد. هر زمانی که رسیدگی شد می توانند اعمال نظر کنند.
الان پیگیر هستید که به کجا رسیده است؟
کدخدایی: ما طبق قانون نباید پیگیری کنیم. طبق قانون باید فقط گزارش دهیم. مثلا بگوییم این گزارش ها در حوزه خرید و فروش رای یا در حوزه تبلیغات غیرواقع یا در روز رأی گیری آمده است. اینها را گزارش کرده ایم و چیزی که برای ما ارسال شد برای قوه قضائیه ارسال کردیم.
آن چیزی که مربوط به ما هست تخلف یا جرم انتخاباتی صورت گرفته که می تواند سرنوشت انتخابات را تغییر بدهد نبوده است. نهایتا هم شورای نگهبان صحت انتخابات را اعلام کرد به این معنا است که تخلف عمده که تاثیرگذار باشد را نداشتند.
سقف زمانی مشخصی برای رسیدگی وجود دارد؟
کدخدایی: خیر. مثلا در دوره هفتم مجلس گزارش هایی را برای قوه قضائیه فرستادیم که در مجلس نهم دعوتنامه آمد که بیایید نسبت به آن گزارشی که در مجلس هفتم دادید، رسیدگی کنیم. این متاسفانه در ادوار گذشته بود و زمان ندارد. این دوره با تدبیری که رئیس قوه قضائیه داشتند، ستادی را تشکیل دادند و این ستاد فعال برخورد کرد و جای شکر دارد.
این نگرانی ایجاد می شود که اگر زمان دار شود، همان کسانی که تخلف کردند، دوباره سمت بگیرند و در جایگاه مورد نظر بنشینند.
کدخدایی: بله این مشکلات وجود دارد. ان شاالله برخورد قوه قضائیه این گونه باشد که بتوان در مراحل آینده کسانی که متخلف بودند بازداشته شوند.
دو دوره از انتخابات ریاست جمهوری است که سختی های خاص خود را دارد. به خصوص این دو دوره آمدن رئیس جمهورهای سابق به عرصه انتخابات بود. خودتان پیش بینی می کردید که بیایند؟
کدخدایی: پیش بینی که می شد. زمزمه هایی که در رسانه ها و شایعاتی که وجود داشت، با شدت و ضعف، ولی این پیش بینی می شد.
تلاش شد همانند آقای هاشمی که ایشان (احمدی نژاد) هم انصراف دهند؟
کدخدایی: انصراف را بله؛ چون در جایی کسی را دیدم که صحبتی کرده بود و خلاف واقعیت بود، من هم درصدد پاسخ نیستم اما این دوره زمانی که به نتیجه رسیدیم قبل از این که اسامی را به وزارت کشور اعلام کنیم به برخی از آقایان قرار شد اطلاع دهیم از جمله ایشان که اگر می خواهند انصراف دهند. اصلا اصراری نیست.
من به آقای دکتر الهام اطلاع دادم و گفتم چنین وضعیتی هست و ممکن است تا ساعات آینده نتایج را اعلام کنیم و نظر به ایشان مثبت نبود و می توانید اعلام کنید و ما می توانیم همانند بقیه در لیست انصرافی ها قرار دهیم. ایشان تردید داشتند و گفتند بعید است قبول کنند و دیگر پاسخی تا ساعتی که ما قرار بود اعلام کنیم، نیامد.
در رابطه با آقای هاشمی، واسطه پیغام آقای لاریجانی بودند؟
کدخدایی: بله، آقایان لاریجانی و روحانی.
در تایید صلاحیت ها فشارخاصی به شورا وارد نشد؟
کدخدایی: فشار اگر به مفهوم فضای رسانه ای و عمومی باشد مطرح می شود. ولی این که کسی اصرار کند یا توصیه خاصی داشته باشد نبود، چون می دانند شورای نگهبان فشارپذیر نیست. تحت تاثیر این فشارها قرار نمی کیرد.
یکی از تصمیماتی که در زمان انتخابات اردیبهشت انجام شد زمان مناظرات تلویزیونی بود که ابتدا تصمیم گرفتند غیر زنده باشد. شورای نگهبان در این زمینه نظری داشت؟
کدخدایی: نظر خاصی نبود چون خیلی مرتبط با ما نبود البته دوستان صداوسیما مشورت هایی داشتند. ما هم نظرات اولیه داشتیم ولی در نهایت نظر خودشان اعمال شد.
نظر شما زنده بود؟
کدخدایی: فرقی نمی کرد. آن چه برای ما مهم است این که مناظرات منجر به ایجاد کدورت بیشتر نشود و منجر به شقاق جدید نشود. فضای انتخابات را ملکوک نکند. آنچه برای ما مهم است همین بود. این که زنده یا غیرزنده باشد مهم نبود.
مناظرات را دیدید؟
کدخدایی: همه را ندیدم ولی برخی را دیدم. چون نماینده در صداوسیما داشتیم. خودم همه را ندیدم چون درگیر انتخابات بودیم.
چطور بود؟ چقدر چارچوب های اخلاقی و سیاسی رعایت شد؟
کدخدایی: این دوره کمتر بود نسبت به ۸۸ کمتر بود ولی می توان گفت در مایه های سال ۸۸ بود. فضا را ما هم به عنوان شهروند نپسندیدیم. این که حیثیت ها را بی جهت لکه دار کنیم یا حرف هایی را بزنیم که در دقایق حضور در مناظرات اثبات و نفی آن خیلی آسان نیست و یک ادعا است.
به نظر من، اگر قرار است مناظره باشد باید روی برنامه ها و نگاه به آینده باشد و اثبات توانمندی در حوزه ای که ریاست جمهوری است باید باشد. اگر بتوان اینها را سازماندهی کرد برای آینده شاید بتوان در این جهت هم بهتر برنامه ریزی کنیم.
تذکری در بین مناظرات به کسی داده نشد؟
کدخدایی: خیر. در مناظرات تذکری داده نشد.
چون همه در یک چارچوب اخلاقی بودند. در مرحله برگزاری انتخابات گله ای رئیس جمهور داشتند که در باره رای گیری ساعات آخر بود که اگر بیش از ۱۲ شب ادامه پیدا می کرد ما حتی ۳-۲ میلیون رای مان اضافه می شد. این صحت داشت؟
کدخدایی: همیشه یک مشکلی را داشتیم و داریم که با دوستان وزارت کشور است و این که ساعت رای گیری تا چه زمانی است. قانون گفته است روز جمعه است و یک روز باید باشد. تعریف یک روز در عرف و طبیعی چیست؟ در گذشته این طور بود اگر تابستان هست به خاطر این که هوا در برخی استان ها هوا گرم است و ممکن است مردم نباشند و شاید برخی مشغول کشاورزی هستند ساعاتی را تمدید می کردند.
ساعت رای گیری ۸ صبح تا ۶ بعد از ظهر است. ساعات تمدید را یک تا دو ساعت در نظر می گیرند. چند دوره ای این را حالت جهشی گذاشته بودند و وزیر کشور دو الی سه ساعت تمدید می کرد و این به ساعت ۱۲ می رسید. ۱۲ هم روز جمعه تلقی نمی شد. هر بار هم این بحث را داشتیم که به هر حال از روز جمعه بگذرد روز جمعه نیست. باید تعیین تکلیف شود.
گفتند قبل از ۱۲ افراد را داخل می کنیم و در را می بندیم. همه اینها یک وجه شبهه‌ناکی را در این جهت داشت. در این دوره به دوستان وزارت کشور اعلام کردیم تمدیدها به طوری باشد که ۱۲ تمام شود. تمدید را می توانستند یک ساعت یک ساعت بگذارند و ۱۰ درها را ببندند و تا ۱۲ رای گیری شود. اعتراضاتی هم آن زمان و هم بعد از آن شد که خوشبختانه وزیر کشور همکاری کردند و پذیرفتند.
یک بار برای همیشه بایداین مسئله به پایان برسد. امیدواریم هم در قانون تصریح شود و هم در آینده وزارت کشور به گونه ای پیش بینی کند که به این سقف زمانی برخورد نکنیم.
در آن شب صندوق های سیار پیش بینی شد؟
کدخدایی: صندوق های سیار برای جاهایی بود که امکان رای گیری نداشتند.
برای آخر شب منظورم است؟
کدخدایی: خیر. این هم که گفتید، هیچ رایی گرفته نشد به هر حال رای گرفته شد. آنهایی که در داخل شعبه بودند رای را دادند. این طور نبود که ارقامی که آقایان می فرمایند صحیح باشد.
دو الی سه میلیون ...؟
کدخدایی: خیر، این قدری اغراق است. گله دیگری دارید دوستان وزارت کشور و اقای رئیس جمهور خوب بود آن را هم ذکر می کردند که به دلیل سیستم های جدید و سامانه ی که ایجاد کردند و اینکه انتخابات با شوراها همزمان شد و در شوراها هم مشکلاتی پیش آمد، خیلی جاها تا ساعت ۹ یا ده صبح رای گیری انجام نشد. رئیس جمهور باید هر دو را ببینند.
به این قصه برسیم که همیشه مسئولین انتخابات در زمینه خلا قوانین انتخابت تصریح داشتند. پارسال اواخر سال آقا سیاست های کلی را اعلام کردند و به گفته خیلی ها حجت تمام شد که این مسائل سروسامان گیرد. به این انتخابات نرسید. برای انتخابات مجلس این خلأها پر می شود؟
کدخدایی: باید بگوییم امیدواریم. من خیلی پیگیر این مسئله بودم. قرار شد جلسه هماهنگی بین مجلس و دولت و شورای نگهبان باشد که امیدواریم در این هفته یا هفته بعد انجام شود و یک راهکاری را برای جمع بندی جلسات هر سه بخش داشته باشیم.
اگر کمیته قوی تشکیل شود به نظر قانون محکمی خواهد شد.
کدخدایی: بله. وزارت کشور یک لایحه جامعی را به صورت پیش نویس آماده کرده است. مجلس هم نظراتی دارد و ما هم نظرات کارشناسی را خواهیم داد و خیلی دخالتی نخواهیم کرد، مگر به اصل مصوبه باشد که برای شورای نگهبان بیاد و اعلام نظر کند.
در سیاست های کلی چندین مورد مهم دارد ولی دو مورد که در ذهن همه مردم باقی ماند یکی درباره ثبت نام هایی است که بی رویه می آید و آبروی کشور در بیرون مرزها تحت تاثیر است. فشارهایی روی شورا می آید و وقت از شورا می گیرد. یکی هم در زمینه شفا بودن منابع مالی است.
کدخدایی: هر دو هم در سیاست های کلی مقام معظم رهبری آمده است و این به عنوان یک برنامه کلان هم مجلس و هم دولت مورد استناد قرار گیرد تا این مشکل برای همیشه حل شود.
یک چیزی هم که به خود شورا برمی گردد در مورد تعریف رجل سیاسی است که اگر تبیین شود خیلی از فشارها از روی شورا برداشته می شود.
کدخدایی: بله. در جایی عرض کردم ولی امکان دارد تکرار این امر خالی از لطف نباشد که در سال ۹۲ یک آئین‌نامه اجرایی برای این اصل را تدوین کردیم. خیلی بحث شد. یک سالی در شورای نگهبان بحث شد. نظراتی وجود داشت ولی بعد به دلیل این که خیلی الزامی را احساس نمی کردیم هم علنی نشد و هم در شورا مدنظر قرار نگرفت.
اخیرا هم بعد از ابلاغ سیاست های کلی، دو جلسه در شورای نگهبان بحث شد. اما به انتخابات اخیر نرسید که بتوان برای انتخابات این دوره به طور نهایی بکار بگیریم ولی امیدواریم به زودی دوباره در دستور ما قرار گیرد تا ما هر چه زودتر اعلام نظر کنیم.
ابعادی از آن پیش نویس را بیان نمی کنید؟
کدخدایی: خیر. شرایطی که در اصل ۱۱۵ وجود دارد خیلی جزئی تر و عینی تر در آئین نامه آوردند. رجل سیاسی یا مذهبی را ملاک های عینی تر لحاظ کردند. در حوزه تقوا و مدیریت و مدبر بودن هم به همین صورت است. من فکر می کنم اگر آن مبنای کار قرار گیرد بتواند شاخص های عینی‌تری را ارائه کند که مجلس بر اساس آن بتواند قانونگذاری شفافی داشته باشد.
چند جا تاکید کردید که در بررسی صلاحیت ها، افرادی که الان نماینده یا رئیس جمهور هستند، صلاحیت هایشان دوباره بررسی می شود.
کدخدایی: بله. قانون است.
یعنی در این ۴ سال مسئولیت اینها به نوعی حرکات و رفتارهایشان زیرنظر است.
کدخدایی: بله. طبیعی است. فرضی وجود دارد که اگر کسی تائید صلاحیت شده، عقلا این مطلب استصحاب می شود ولی در دوره ۴ ساله اتفاقاتی رخ داده که باید آنها بررسی شود. آن اتفاقات مورد بررسی قرار می گیرد.
پرونده خانمی که در اصفهان رای آورد (خالقی) و بعد بر اساس مستنداتی رد صلاحیت شد الان به مجمع تشخیص رفته است؟
کدخدایی: پرونده نرفته است چون بحث کاری است، اختلافی نیست. پرونده بسته شد ولی بعد از آن مجلس مصوبه ای گذراند که اختیارات شورای نگهبان را محدود به زمان مقرر در قانون در حوزه بررسی صلاحیت کنند. یعنی شورای نگهبان در ۲۰ یا ۵۰ روزی که فرصت دارد اعلام نظر کند و بعد از آن شورای نگهبان به این بحث ها ورود نکند.
این را از قدیم اعضای شورای نگهبان دارای ایراد می دانستند. فرقی هم نمی کند و مربوط به دوره اخیر و خانم خالقی نیست. از قدیم معتقد بودند نظارت شورای نگهبان یک نظارت عام و جاری است و در همه مراحل و همه دوره ای که فرد هست جاری و ساری است. برای همین مغایر با آن اصل می دانند، این مصوبه به مجمع تشخیص مصلحت رفته است. یکی دو نوبت دیگر هم داشتیم که مجمع نظر شورا را تائید کرده است.
از آقای ابراهیمان چه خبر؟ هنوز شورای نگهبان می آیند؟
کدخدایی: بله. هر چهارشنبه ایشان را می بینیم و از همکاران خوب ما هستند. در جلساتی که مربوط به شورای نگهبان هست حضور دارند.
در دوره سخنگویی اختلاف نظراتی با آقای جنتی داشتند. درست است؟
کدخدایی: اختلاف نظر به مفهوم وجود کدورت نبود ولی این اختلاف نظری است که من و شما هم داریم. هر عضو شورایی ممکن است با دیگری داشته باشد. تعبیر ما این است که این اختلافات طلبگی است و خیلی مهم نیست.
در جایی گفته بودند اختیارات دبیر شورای نگهبان زیاد است و باید تجدید نظر شود. الان هم همین اعتقاد را دارند؟
کدخدایی: نمی دانم الان هم به این صورت هست یا خیر. اختیارات دبیر براساس آئین نامه داخلی است و مسئولیتهای اجرایی است که از سوی اعضا کارهایی را انجام می دهند، اختیار دبیر غیر از اداره جلسات، در بخش های دیگر در حوزه انتخابات و اجرایی است و خیلی فکر نمی کنم زیاد باشد.
آیت الله جنتی می گفتند برخی ها فکر می کنند شورای نگهبان آن ۱۲ نفری هستند که می نشینند و من حرف آخر را می زنم و همه چشم می گویند. آن قدر بحث طلبگی داریم که برخی مواقع به داد و بیداد می رسد.
کدخدایی: بله. گاهی اوقات ایشان نظری به من دارند و می گویند در این زمینه رای نمی دهید و می گویم خیر. می گویند مگر نظر مخالف دارید و می گویم بله و هم نظر با شما نیستم. این بحث طبیعی است. من نظری مخالف با آقای جنتی در حوزه علمی داشته باشم.
الان هم رای گیری شد و ایشان دبیری شورای نگهبان را برعهده گرفتند. شما هم سخنگو هستید.
کدخدایی: بله.
آقای علیزاده قبلا هم پست قائم مقام داشتند؟
کدخدایی: بله. پست قائم مقامی دبیر را داریم.
قبلا هم بود؟ شاید به این پررنگی اعلام نمی شد.
کدخدایی: خیر. از قدیم بود. یک دوره هایی هم مرحوم زواره ای بودند و یک دوره ای من بودم و یک دوره ای اقای علیزاده بودند. ۵-۴ سالی می شود که آقای علیزاده هستند.
با دانشجویان خود صمیمی هستید؟
کدخدایی: فکر میکنم وظیفه ما این باشد و منتی بر سر کسی نیست. دانشجو قشر جوان و آینده‌ساز ما در کشور هستند و باید احساس راحتی نسبت به مسائل علمی داشته باشند و گاهی هم مسئله شخصی دارند و بیان می کنند و اگر بتوانیم حل کنیم توفیقی برای ما است.
آن کتری را هنوز دارید؟
کدخدایی: (می خندد) کتری را خودشان جمع کردند. بخاری آن هست.
آسان یا سخت نمره می دهید؟
کدخدایی: شاید سهل ممتنع هستیم. در کلاس سختگیری می کنم. نسبت به حضور دانشجو سختگیر هستیم. تکالیف را درست انجام دهند و تحقیق هایی که دارند را به درستی انجام دهند. اگر این برای ما احراز شود گاهی اوقات نمره را می دهیم. دانشجویان الان طفل گریزپا هستند. گرفتاری های مختلف دارند و شرمنده می شویم بتوانیم نمره خوب بدهیم.
بهترین دانشجویی که تاکنون داشتید، بود؟
کدخدایی: اسم نیاوریم و اگر اسم بیاوریم دعوا می شود و همه دم دانشکده می گویند چرا نام ما را نگفتید. دانشجویان خوبی داشتیم که برخی از آنها به خارج از کشور رفتند و الان استاد هستند. برخی رفتند تحصیل کردند و به ایران بازگشتند و جذب هیات های علمی در دانشگاه های مختلف شدند. همه اینها افراد شایسته هستند.
دانشگاه را بیشتر دوست دارید یا کارهای اجرایی را علاقه دارید؟
کدخدایی: من تنها جایی که با پای خودم برای کار تقاضا دادم، دانشگاه بود. بقیه جاها را از ابتدای انقلاب ما را بردند. دانشگاه تنها جایی بود که خودم رفتم و گفتم من می خواهم بیایم.
چه سالی ازدواج کردید؟
کدخدایی: من سال ۱۳۶۲ ازدواج کردم.
چطور آشنا شدید؟
کدخدایی: ازدواج های ما سنتی است. موقعی که مرحوم مادرم تصمیم گرفت و پیشنهاد داد و خودش جلو رفت و گزینه های مختلف بودند و نهایتا با خانمم ازدواج کردم.
عنی از طریق مادر آشنا شدید؟
کدخدایی: بله.
مهریه چقدر بود؟
کدخدایی: مهریه آن چیزی که ما همیشه می گوییم آن زمان برای ما سخت بود. آن زمان یک دوره تفسیر مجمع‌البیان بود. تفسیر المیزان را می خواستیم بگذاریم چون آن دوره چاپ نمی شد، ترسیدیم خانم فردا طلب کند و ما نتوانیم.
خطبه عقد را چه کسی خواند؟
کدخدایی: آن زمان در دوره جنگ و گرفتاری های مختلف تهران بودیم و یکی از محضرهای آن زمان و یکی از سادات آن زمان عقد را جاری کرد.
در کارهای خانه کمک می کنید؟
کدخدایی: اگر بتوانم کمک می کنم.
غذا درست کردن را بلد هستید؟
کدخدایی: بله. چون سال ها دانشجو بودم و روی پای خودم ایستادم و سال های تنهایی را داشتم، غذا درست کردن بلد هستم. ولی کسی غذای ما را نمی‌پسندد. الان با غذای جدید غذاهای ما مورد پسند نیست.
چند فرزند دارید؟
کدخدایی: سه فرزند دارم. فرزند اولم دختر است و ازدواج کرده است و فارغ التحصیل از دانشگاه شد.
نوه هم دارید؟
کدخدایی: دو نوه دارم.
گفتید بهترین تفریح شما کتاب خواندن است.
کدخدایی: بله. برخی مواقع علاقه به کتاب داریم. مثلا وارد حوزه ورزش هیچگاه نشدم. خیلی اهل ورزش نیستم. البته مایه تاسف است.
علاقه به فوتبال ندارید؟
کدخدایی: خیر.
مایل به دیدن فوتبال هم نیستید؟
کدخدایی: خیر. علاقه به دیدن ندارم ولی نتیجه را می شنویم و اگر خوب باشد خوشحال و اگر بد باشد ناراحت می شویم البته خیلی مهم نیست.
از لحاظ روحیات، خجالتی هستید یا خیر؟
کدخدایی: خجالتی نیستم ولی حرمت ها را رعایت می کنیم و در جایی که باید حرف هایم را می زنم.
در هر دو جناح رفیق های صمیمی دارید؟
کدخدایی: بله.
می توانید نام ببرید؟
کدخدایی: نام نبریم بهتر است. اگر عضو شورای نگهبان نبودیم نام می بردیم.
شما الان از طرف ایران یکی از قضات عضو دول بین‌المللی هستید؟
کدخدایی: بودم. تا ۴ سال پیش بودم و الان نیستم. دو دوره من بودم.
با توجه به تجربه ای که دارید فکر می کردید شکایت ایران برای دو میلیارد دلار از آمریکا به جایی برسد؟
کدخدایی: من نمی خواهم اظهارنظر کنم چون پخش می شود ولی امیدواریم با دقت هایی که باید نسبت به پرونده شود به یک جمع بندی برسیم.
ممکن است؟
کدخدایی: بله. امکانش هست ولی این که از چه راهی وارد شویم مهم است. برخی از دعاوی بین المللی را به دلیل این که راه را اشتباه رفتیم نتوانستیم احقاق حق کنیم.
یعنی خودمان راه را اشتباه رفتیم؟
کدخدایی: بله. راه را اشتباه رفتیم و گاهی اوقات در یک جایی می توانستیم حل کنیم و این کار را نکردیم. زمانی پرونده هایی برای یکی از وزارتخانه ها بود که با یکی از وزرا که الان مسئولیتی در دولت دارند، آن زمان خیلی اختلاف نظر داشتیم و بخشی از آن پرونده همچنان باقی مانده است.
کرسنت؟
کدخدایی: خیر. برای پرونده کرسنت هم به نوعی در جای دیگر گرفتارش بودم. آن هم پیشنهاداتی داشتم و اتفاقا آن را با رئیس جمهور وقت صحبت کردیم، با معاون حقوقی صحبت کردیم. کرسنت در یک موقعی قابل حل بود. در یک بخشی از مذاکرات قابل حل بود و نشد. آن هم از جمله مسائلی بود که راه اشتباهی را رفتیم و الان به اینجا رسیدیم.
این قضیه «منا» را می‌توانستیم از قضیه دیوان بین المللی پیش برویم و نکردیم. درست است؟
کدخدایی: از طریق دیوان خیر، چون به هر حال صلاحیت دیوان به این صورت است که باید دو طرف صلاحیت دیوان را در آن دعوا بپذیرند، طبیعتا عربستان نمی‌پذیرد. بنابراین از طریق دیوان ممکن نیست. ولیکن شاید بتوان اهرم های فشار دیگری را داشت که از طریق اقداماتی که می توانستیم در سازمان ملل انجام دهیم. شاید بتوان از این طریق اقداماتی را انجام داد و به یک حقی برسیم.
چطور است که آقای دکتر کدخدایی از مجلس اصولگرای نهم رای نمی آورد کما این که آیت الله جنتی هم در مراسم تقدیر از شما گفتند برای رای نیاوردن شما مقدمه‌چینی شده بود، اما بعد از مجلس دهم که اصولگرای صرف نبود، رای خوبی آوردید؟
کدخدایی: خیلی برای من مهم نیست و نبود. بالاخره این اختیار را قانون اساسی به مجلس داده شد و اگر رای داد مسئولیتی بر ما بار می شود و اگر رای نداد این مسئولیت برداشته می شود. نباید متوقع از نهادهایی باشیم که اختیار به آنها می دهیم و می گوییم شما حق دارید، انتخاب کنید. خیلی مهم نیست و تشخیص مجلس چنین بود.
برخی می گویند رفاقت شما با آقای عارف یکی از دلایل رای آوردن شما بود.
کدخدایی: خیر. به آقای عارف ارادت داریم و ایشان انسان متدینی هستند و هر زمانی مطلبی بود پیگیری هایی که داشتیم چه از طرف ایشان و چه از طرف ما در فضای دوستانه و صمیمانه و خیراندیشانه حل شده است. در این حد ما با همه اعضای محترم مجلس و آقایان این ارتباط را داریم.
گفته بودید بعد از رای آوردن شما، طیف اصلاح طلب آقای عارف را اذیت کرده بودند.
کدخدایی: من چنین حرفی نزده بودم. من گفته بودم؟
در جایی از شما خواندم.
کدخدایی: نمی دانم من گفتم یا خیر ولی ظاهرا صحبت هایی شد در رابطه به این مسئله و من هم در رسانه ها شنیدم که برخی اعتراض کرده بودند. شاید ناظر بر اخباری باشد که من داشتم، در طیف های مختلف انتظار نداشتند من رای بیاورم و اینها در جاهایی مطالبی را گفته بودند. اشاراتی را داشتم.
من از آیت الله جنتی می خواندم که آقای دکتر کدخدائی اصلا اهل شفارش و سفارش پذیرفتن نیست. در انتخابات هم خیلی ها دنبال سفارش گرفتن و سفارش کردن هستند، یکی از دلایل هم شاید همین بود که مجلس نهم به شما رای نداد. همین طور بود؟
کدخدایی: همین دوره هم به همین صورت بود. واقعیت این است که یک وظیفه قانونی بر عهده ما است. اگر در پرونده ای موضوعی مطرح باشد و فردی صلاحیت نداشته باشد، این با سفارش افراد حل نمی شود. ممکن است گزارش خلافی داده باشند و آن مبنای کار ما قرار گیرد، یک فردی می آید توضیح می دهد که گزارش خلاف بوده است.
این ممکن است قابل بحث باشد ولی وقتی پرونده کسی روشن است، ... من مثال بزنم که رئیس مجلس ششم یک زمانی تماس گرفتند که برای پرونده فردی بود که در جایی مشغول است. از ایشان خیلی تعریف کردند و من به ایشان پیشنهاد کردم و گفتم جناب آقای کروبی شما به اینجا بیایید و من پرونده را در اختیار شما می گذارم و شما به عنوان شخص عادی اگر ایشان را تائید کردید به شورا می بریم و با شهادت شما، تایید می کنیم. گفتند یعنی این اندازه مسئله دارد؟ گفتم به هر حال این وضعیتی است که ما داریم.
می خواهم عرض کنم اگر اقدامی انجام می‌دهیم بر اساس تکالیف قانون و مستندات است و بنابراین اصولا سفارش پذیری مفهومی ندارد که بگویید در شورای نگهبان من سفارش می گیرم و کسی دیگر سفارش نمی گیرد. در این جهت هم حرف همه را می شنویم که تا جایی که امکان‌پذیر باشد خطای خودمان کمتر شود.
از طرف فامیل یا دوستان یا باجناق چطور؟
کدخدایی: باجناق که خوشبختانه من ندارم (می خندد). یک زمانی یکی از نمایندگان مجلس که بحث مشکل صلاحیت داشت در فرودگاه با تعدادی از نمایندگان نشسته بودیم و او در وصف باجناق ما صحبت کرد که باجناق شما را می‌شناسم و فرد خوبی است و خیلی توصیفات خوبی داشت که همیشه ذکر خیر شما را دارم.
صحبت های او که تمام شد گفتم من چون تنها پسر خانواده بودم مرحوم مادرم اصرارداشت دنبال خانواده ای برویم که تک دختر داشته باشد. بنابراین ما از ریشه فاقد باجناق هستیم. (می‌خندد)
حالا چه کسی بود که خود را جای باجناق شما جا زده است!
کدخدایی: بله. چنین وضعیتی هم هست.
کدام مجلس را موفق تر می بینید؟
کدخدایی: ارزیابی مجالس شاید برای برخی افراد تلقی خوبی نباشد. این که بخواهم ملاک قرار دهم. ولی می توانم بگویم مجلس ششم مجلس خوبی نبود که مصالح عالی نظام را در نظر نمی گرفت. بقیه مجالس شدت و ضعف هایی را داشتند.
قضیه مخالفت شورای نگهبان با بخشی از برنامه ششم ماده ۳۸ که سقف حقوق های مدیران را مشخص می کرد، چه بود؟
کدخدایی: خیلی از مسائل را فراموش کردم چون آن زمان جزئیات زیادی داشت. اما محور بحث این بود که جدای اینکه چه کسی چه میزانی از حقوق را به او اختصاص می دهند، افرادی که در مشاغل مختلف هستند، تخصص های متعددی دارند و بر حسب نوع تخصصی که دارند نمی توان گفت میزان ثابت بگیرید.
مثلا یک کارمند ساده اداری که کارش از جهت اهمیت خیلی زیاد نباشد با یک پزشک متخصص یا متخصص فنی در حوزه های نفت و هوافضا با هم فرق دارد. ملاک هایی که در آنجا آورده بودند ملاک هایی بود که این وضعیت را نزدیک به هم می کرد و حتی این تفاوت را از بین می برد.
ایراد شواری نگهبان این بود که باید معیارهایی را قائل شوید که به صورت جدی بین یک کار ساده با یک کار تخصصی تمییز قائل شود و این تمییز باید به گونه ای باشد که این تفاوت خود را نشان دهد، یعنی اهمیت کار متخصص را نشان دهد. مبنای ایراد شورای نگهبان این بود.
سر و صدایی هم بیرون مطرح شد که رقم حقوق‌ها ۲۰ میلیون شده است و ...اینها هیچ ارتباطی به شورای نگهبان ندارد. ما مبنا را کار داریم و اگر مبنا درست شود این که عدد حقوق یک ریال است یا ۱۰۰ میلیون فرقی ندارد.
اعضای شورا چقدر حقوق می گیرند؟
کدخدایی: متفاوت است و بر اساس سابقه کار و معمولا ترتیبات و ردیف هایی وجود دارد. ولی تفاوت ها سرسام آور نیست. نجومی نیست. آنهایی که دانشگاهی هستند حقوق دانشگاه را می گیریم و مبلغی را شورا کارانه می دهد. آنهایی که از جای دیگری نمی گیرند شورا یک حقوقی را در نظر می گیرد که بر اساس معیارهای سازمان امور استخدامی است. ردیف ها و ترتیب هایی دارند که بر اساس آن پرداخت می کنند.
حداکثر را می دانید؟
کدخدایی: فکر نمی کنم بیشتر از ۷ تومان باشد.
گزارش دیوان محاسبات درباره حقوق های نجومی را گوش کردید
کدخدایی: کامل گوش نکردم، ولی هم خلاصه را دیدم و هم با رئیس دیوان محاسبات صحبت کردم.
قانع کننده بود؟
کدخدایی: به هر حال آنها هم یک معاذیری دارند و توضیحاتی را مطرح کرده بودند، چون ما نتوانستیم یک نظام حقوق اداری را برای کشور تعریف کنیم، همیشه پیوندی عمل کرده ایم. یعنی هر سازمانی برای این که امتیازی بدهد در جایی حقوق را اضافه کرده است و این امر موقت بوده ولی ثابت شده است.
یک جایی مثلا وزارت خانه ای منبع درامدی بهتری دارد آنجا اضافه کرده و در جایی که کمتر دارند کمتر داده است. این مشکل را باید حل کنیم که بتوانیم فرارها یا پنهان‌کاری هایی که صورت می گیرد حل شود.
یعنی یک قانون درست و حسابی نداریم؟
کدخدایی: قانونی که همه نیازها را در نظر بگیرد. تخصص و نیازهای افراد و نیازهای انسانی و اولیه را در نظر بگیرد. ولی متاسفانه نیست.
فکر کنم اراده ای برای این کار وجود ندارد. در نوشتن قانون مطلبی نداریم.
کدخدایی: به هر حال سازمان هایی که بودجه ندارند نمی توانند پیشقدم شوند. برای چه پیشقدم شوند؟ پول ندارند به کارکنان بدهند. سازمان هایی که درامد اختصاصی دارند خیلی توجه نمی کنند چون جلوی کار آنها گرفته می شود.
شما یک حقوقدان عضو حوزه بین الملل شناخته شده هستید از برجام با توجه به عهدشکنی های امریکا چیزی باقی می ماند؟
کدخدایی: به هر حال برجام پذیرفته شد. آن زمان که در حال مذاکره بودیم نظراتی داشتم و مصاحبه هایی داشتم و مطالب را بیان کردیم. اما نکته سیاسی در رفتار سیاسی امریکا وجود دارد که این بدعهدی را همواره داشته اند. در قرارداد الجزایر هم چنین کردند. آنجا هم به اندازه کافی بدعهدی کردند.
سایر معاهدات و توافقات مگر اینطور نیست؟ معمولا امریکایی ها خود را فقط می بینند. دو نمونه ای که در حوزه بین الملل اتفاق افتاد یکی دیوان بین الملل کیفری بود که فکر می کنم دولت کلینتون پذیرفته بود و دولت بوش به راحتی امضایش را پس گرفت. یعنی مبنای امور بین الملل را خودشان می دانند حتی در جایی که بقیه کشورها آمدند.
یکی هم موافقتنامه پاریس است که در دولت قبل اوباما پذیرفته شد و ترامپ امضا را پس گرفت. امریکایی ها همیشه روش و منشی دارند که معیار حق و باطل را خودشان قرار می دهند. بنابراین نباید انتظار داشته باشیم امریکا در مسیر درستی حرکت کند. این بدعهدی جزو ذات امریکا شده است.
ما باید چشم خود را باز کنیم و تدابیری را حتما پیش بینی کنیم و اقدامات حقوقی را از قبل انجام دهیم و هر گاه به بدعهدی امریکا رسیدیم بتوانیم و دستمان پر باشد تا مقابله خوبی داشته باشیم و احقاق حق کنیم. گاهی در این بخش ضعف هایی داریم. یعنی اعتماد بیش از اندازه به طرف مقابل داریم. از این طرف کلاهی بر سرمان می رود و زمانی که بخواهیم احقاق حق کنیم هم نمی توانیم.
به لحاظ حقوق بین الملل تیم مذاکره کننده از همه اساتید حقوق بین الملل استفاده کرد؟
کدخدایی: تلاش داشتند این کار را بکنند. بخشی از دوستان و همکاران ما در دانشگاه تهران این همکاری را داشتند و شاید همه نبودند. وزارت خارجه جلساتی که من می شنیدم گذاشته است غالب افراد را دعوت می کرد. مهم این است که تا چه اندازه بتوانند این نظرات را به صورت کاربردی در مناظرات و در متن معاهدات عملیاتی کنند.
یک چیزی در زمان انتخابات از مرحوم آیت الله هاشمی بیرون آمده بود که دلیل رد صلاحیت من حضور وزیر اطلاعات وقت در جلسه شورای نگهبان بود که همان زمان هم رد کردید.
کدخدایی: بله، چند بار به این پاسخ دادم. اصلا این طور نبود. ما در همه ادوار از دستگاه های اطلاعاتی سوال می کنیم. گاهی کارشناسان می آیند و گاهی وزیر می آید. من یک بار برای این که خیال آقایان راحت شود گفتم که اصلا قبل از اینکه وزیر بیاید نظر شورای نگهبان شکل گرفته بود و وزیر اطلاعات وقت هم که امد، اطلاعات کلی پیرامون مسائل پیرامونی و حوزه بین الملل ارائه کرد و اصلا ورود جزئی در این زمینه نداشت ولی تصمیم شورا از قبل اتخاذ شده بود.
در مورد توتال ابراز نظر کردید که شورا نمی تواند ورود کند؛ درست است؟
کدخدایی: سوال کردند که آیا توتال به مجلس و شورای نگهبان می آید؟ عرض کردم بر اساس تفسیری که شورای نگهبان دارد توتال از جمله قراردادهایی نیست که به مجلس به صورت اتومات بیاید و بعد به شورا بیاید، اما مجلس از باب نظارت می تواند ورود و اعلام نظر کند.
اگر اعلام نظر کند شورا می آید؟
کدخدایی: اگر بخواهد اعلام نظر نظارتی کند خیر. ولی گاهی اوقات ممکن است تصمیم مجلس این باشد که توتال در مجلس تصویب شود. یعنی تقنینی تصمیم گرفته شود، در مورد ترکسل چنین اتفاقی رخ داد. ترکسل قراردادش منعقد شد و مجلس هفتم اعتراض داشت و نهایتا دولت را مجبور کرد ترکسل را در مجلس به عنوان موافقتنامه اعلام نظر شود که شورای نگهبان هم اعمال نظر کرد.
موافقت نامه پاریس چطور؟
کدخدایی: بله، آمده است؛ چون به عنوان موافقت نامه بین المللی است و یک دور برای ما آمد چون آنجا اشاره ای به پیوست ها شد و پیوست ها ضمیمه نبود و اعضا ایراد شکلی گرفتند و گفتند تا زمانی که این پیوست ها نباشد ما نمی توانیم اعلام نظر کنیم. به مجلس اعاده شد و مقرر شد پیوست ها ضمیمه شود و برای ما ارسال کنند و هنوز بازنگشته است. بازگردد اعلام نظر می کنیم.
در قضیه قانون مواد مخدر که حذف اعدام هست ابراز نظری داشتید؟
کدخدایی: خیر چون نمی دانیم چه چیزی هست و چه چیزی تصویب می شود. منتظر هستیم مصوبه بیاید بعد اعلام نظر می کنیم.
شورا فعلا نظر خاصی ندارد؟
کدخدایی: خیر. نمی تواند اعلام نظر کند.
در مورد انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا هم صحبتی شده بود که از مجلسی ها می گفتند دوست داریم نظارت را بر اساس قانون انتخابات به شورای نگهبان دهند، شورا این را استقبال می کند؟
کدخدایی: استقبال نمی کنیم، چون یکی دو بار آمده و چند نوبت دوستان مجلس رایزنی کردند. از جهت قانونی اعضای شورای نگهبان معتقدند اصل ۹۹ در برگیرنده انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا نیست. بنابراین آنجا حصری بوده و این نیامده امکان ورود از جهت قانونی نیست و از جهت اجرایی هم برای ما سخت است. اگر بخواهیم شوراها را نظارت کنیم باید جمعیتی بیش از آنچه الان برای انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری داریم تجهیز کنیم.
همین دوره نزدیک ۳۰۰ هزار نفر در انتخابات شوراها ثبت نام کردند. این تعداد را چطور رصد و نظارت کنیم؟ با این امکاناتی که داریم، نمی توانیم. در مجلس الان نگاه دوگانه ای است و عده ای معتقدند به شورا بیاید و عده ای معتقدند نیاید. باز هم منتظر می مانیم بیاید و بعد شورای نگهبان اعلام نظر کند اما پیشنهاد من به دوستان مجلس این است که اگر سازمان ثابت برای نظارت بر انتخابات شوراها داشته باشیم و مجلس تصویب کند دربرگیرنده همه قوا کشور هم باشد بهتر می تواند نیازهای انتخاباتی شوراها را برطرف کند.
سازمانی متشکل از چه بخشهایی؟
کدخدایی: می تواند از سه قوا باشد و دائمی باشد و سازوکار دائمی برای نظارت داشته باشد. این می تواند مشابه شورای نگهبان در حوزه انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا باشد. مجلس می تواند این را تصویب کند و این اختیار را دارد.
بار مالی ندارد؟
کدخدایی: در قالب لایحه بیاید؛ مشکلی نیست. یا منبع مالی را تامین کنند.
نقدهایی را دارند که می گویند برخی نمایندگان مجلس تند موضع گیری می کنند که در زمینه حصر و در زمینه های دیگر هم موضع گیری می کنند و در نهایت تائید صلاحیت می شوند. بخاطر رابطه است که این اتفاق می افتد؟
کدخدایی: خیر. واقعیت این است که در نهایت همان رای گیری (اعضای شورا) است؛ حالا به هر دلیلی که آقایان رای می دهند. البته انتخابات مجلس جدید را من نبودم ولی به هر دلیلی رای دادند و تائید شده است. ممکن است کسان دیگری اگر می بودند صلاحیت ها جور دیگری تفسیر و عمل می شد. راه دیگری ندارد. شورای نگهبان همان طور که اگر کسی صلاحیتش احراز نشود نمی تواند آن را اعلام کند، کسی که صلاحیتش احراز می شود را هم نمی تواند اعلام نکند.
شما عضو شورای عالی حل اختلاف قوا هستید. ظاهرا روابط حسنه است و ارجاعی ندارید.
کدخدایی: بخشی از آن کارها است. چون تنظیم روابط قوای سه گانه هم در بند ۱۱۰ آمده است، جلسات تشکیل می شود. باید راهکارهایی را دنبال کنیم که اصطکاک‌ها کمتر شود. مشکلاتی که ممکن است در قانون اساسی وجود داشته باشد، اختلاف برداشت هایی که وجود دارد را مطالعه می کنیم و نظر کارشناسی را به مقام معظم رهبری می دهیم.
مجلسی ها معتقدند برنامه ششم اجرا نمی شود. دولت می گوید اجرا می شود. در هیات بررسی نکردید؟
کدخدایی: هنوز نیامده است. این به طرح دعوا از طرف یکی از سران قوا موکول می شود. هنوز چیزی اعلام نشده است. قطعا اگر یک وقت مجلس از رهبری تقاضا کند ارجاع می شود و بررسی می شود.
طبق قانون الان آقای لاریجانی ابلاغ کرده است؟
کدخدایی: بله. آن قانون است و آقای رئیس جمهور هم ابلاغ کردند. باید اجرا شود و در عمل، نمایندگان معتقدند اجرا نمی شود.
با دوربین ما به یکی از این محله ها بروید. یا بین کودکان کار، یا آسایشگاه جانبازان یا یکی از محله های محروم تهران بروید.
کدخدایی: هر سه را حاضریم برویم. آسایشگاه جانبازان را به خاطر قولی که زمانی دادم، انجام می دهم.
برنامه با «دستخط» شما تمام می شود.
کدخدایی:
«بسم الله الرحمن الرحیم
افوض امری الی الله ان الله بصیر باالعباد. توفیق نصیب بنده حقیر شد تا ساعاتی چند به بیان سوابق و خاطرات پرداخته شود. نمی دانم چه ارزشی دارد این گفتن ها، انچه می ماند فعل درست است و گفتار صحیح! زمان ها می گذرند و رنگ موی به سپیدی سوق می یابد و اینها نشانه‌ای برای رفتن است که ماموریت همه انسان ها است. ماندن در مقابل رفتن! اختصاص به او دارد که هوالباقی. زنگ ها همیشه به صدا در امده اند اما چه گوش هایی که شنوا نیستند. اگر از مبدا خبری نداریم مقصد را می شناسیم پس باید خود را آماده سازیم. اگر نمی دانیم آمدن‌مان بهر چه بود اما رفتن را خوب می دانیم و مقصد را نیک می شناسیم و چه خوش بود آنگاه که در مقصد استقبال خوبی به عمل آید.
آنگاه که کوچک و بزرگ و زن و مرد و پیر و جوان با کارنامه عمل ارزیابی می شوند و امید ان که کارنامه ای سفید و مثبت در اختیار باشد تا نزد ساکنین آن دیار خجالت زده و شرمسار نگردیم».