به گزارش خبرنگار مهر، نشست «سیاست همسایگی: راهبرد پیشنهادی برای سیاست خارجی» امروز (سه شنبه) با حضور سید رسول موسوی، سفیر سابق ایران در فنلاند و علیرضا بیگدلی، سفیر سابق ایران در ترکیه در شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد.
در این نشست در ابتدا محمدباقر خرمشاد، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی به بیان مقدمه ای درخصوص سیاست همسایگی پرداخت و اظهار داشت: سیاست همسایگی بحثی راهبردی است. سیاست همسایگی به بیان بایدها و نباید ها در ارتباط با همسایگان می پردازد.
وی در ادامه با تقسیم الگوهای سیاست همسایگی به دو رویکرد روشی و موضوعی افزود: رویکرد روشی را می توان به سه رویکرد کلان، میانی و خرد تقسیم کرد. رویکرد کلان راهبرد کلان یک کشور با همسایگان خود را بیان می کند، رویکرد میانی به تقسیم بندی منطقه ای می پردازد و رویکرد خرد سیاست های مختص به هر یک از همسایگان را بیان می کند.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با تاکید بر اینکه سیاست ها در عالم واقع تلفیقی از این روش ها است، ادامه داد: رویکرد موضوعی انتخاب سیاست ها براساس موضوع است مثلا سیاست همسایگی اقتصاد بنیان، مثلاچین سیاست همسایگی اش اقتصاد بنیان است یا روسیه سیاست همسایگی ژئوپلتیک بنیان دارد.
خرمشاد با بیان اینکه ایران بعد از چین بیشترین همسایگان خاکی و آبی را داردف عنوان کرد: البته در پیچیدگی محیط در مقایسه با چین رتبه اول را داریم، ما دارای همسایگانی بسیار ناهمگن در اطراف خود هستیم و همچنین به لحاظ تنوع زیست بوم منطقه ای نیز تنوع زیادی در بین همسایگان خود داریم.
تفاوت سیاست همسایگی و دیپلماسی همسایگی
در ادامه این نشست سید رسول موسوی، سفیر سابق ایران در فنلاند با تاکید بر اینکه در سیاست همسایگی ایران بعد از چین به لحاظ تعداد همسایگان دومین ولی به لحاظ تنوع همسایگی در رده اول قرار داردف اظهار داشت: ما در بحث سیاست همسایگی بیشترین موضوعی که مورد توجه قرار می دهیم این است که آن کشوری که ما همسایه می دانم، او نیز ما را همسایه می داند یا نه؟ همسایگی موضوعی دوطرفه است.
وی ادامه داد: سیاست همسایگی صرفا دیپلماسی همسایگی نیست، ضمن اینکه دیپلماسی همسایگی رکن مهم آن است، سیاست همسایگی بحثی گسترده تر از دیپلماسی است و سیاست همسایگی سیاست کشور است نه سیاست وزارت خارجه.
سفیر سابق ایران در فنلاند با تاکید بر اینکه در سیاست همسایگی همان اندازه که وزارت خارجه مسئول است دیگر وزارتخانه ها نیز مسئول هستند، گفت: یکی از مشکلاتی که ما در همسایگان خود مواجه هستیم دوگانگی بین دستگاه دیپلماسی و همسایگان ما است.
موسوی افزود: در سیاست همسایگی اول پیوند اقتصادی و بعد پیوند امنیتی با همسایگان مطرح می شود، سیاست همسایگی بهره گیری از ظرفیت های سرزمینی کشور برای پیوند با همسایگان و همسایگان با هم از طریق ایران و همچنین همسایگان با دیگران است.
وی با بیان اینکه سیاست همسایگی تنها به معنای روابط دوجانبه نیست، عنوان کرد: باید همسایه از همسایه بودنش در سیاست همسایگی رضایت داشته باشد، در غیر این صورت این سیاست پیش نمی رود.
سفیر سابق ایران در فنلاند تصریح کرد: سیاست همسایگی متکی بر ظرفیت های تکمیلی است نه تنظیمی، این سیاست ها در راستای تکمیل روابط نیست بلکه به منظور تنظیم روابط است.
موسوی با بیان اینکه سیاست همسایگی تضمین کننده حفظ وضع موجود ثبات و امنیت مرزها است، اظهار داشت: همسایگان باید به یک توافق بنیادی در خصوص سیاست ها برسند که ما تغییری در مرزها نخواهیم داشت. سیاست همسایگی کمربند استراتژیک پیرامون کشور است.
وی حوزه فرهنگی و تمدنی را نیز از دیگر زمینه های تقویت سیاست همسایگی دانست و ادامه داد: سیاست همسایگی با توجه به اسناد بالا دستی، سند چشم انداز و برنامه های توسعه تنظیم می شود و دارای ضمائم طبقه بندی است و سیاست ها برای هر کشوری ویژه و خاص آن کشور تعریف می شود.
سفیر سابق ایران در فنلاند در ادامه به نمونه هایی از سیاست های همسایگی موفق و ناموفق برخی از کشورها اشاره کرد و از سیاست های آلمان، شوروی و ژاپن به عنوان سیاست های ناموفق در همسایگی نام برد و علت آن را نیز تلاش این کشور ها برای تبدیل شدن به هژمون در منطقه دانست و گفت: اینها به جای منطقه قدرتمند، یک کشور قدرتمند در یک منطقه را مطرح می کردند.
موسوی همچنین از سیاست های همسایگی چین به عنوان کشوری موفق نام برد و عنوان کرد: چینی ها کار عمیق تری کردند، آنها می گویند ما به این نتیجه رسیدیم که آمریکا از طریق همسایگان ماقصد محاصره ما را دارد و ما از طریق همسایگان این محاصره را شکستیم و برای این کار باید به خود برسیم تا آنها احساس کنند که در سرمایه های چین سهیم هستند.
وی در پایان با تاکید بر اینکه ایران شرایط منحصر به فرد ژئوپلتیکی دارد، گفت: حوزه فرهنگی ما فراتر از مرزها است و این امر برای ما یک مزیت محسوب می شود و باید از این مزیت استفاده لازم را در امر سیاست همسایگی بریم و همچنین اگر سیاست همسایگی اقتصاد بنیان را تعریف کنیم، بسیار موفق تر خواهیم بود.
تلاش برای یارگیری از بین همسایگان ایران در راستای منزوی کردن جمهوری اسلامی
در ادامه این نشست علیرضا بیگدلی، سفیر سابق ایران در ترکیه با تاکید بر اینکه پایه سیاست خارجی موفق ما در حوزه همسایگان شکل می گیرد، اظهار داشت: اگر این حوزه را جدی در نظر بگیریم به اهداف خود نزدیک تر می شویم و سیاست همسایگی سیاستی فراتر از روابط دوجانبه است.
وی با تاکید بر اینکه باید پهنه همسایگان ایران را فراتر از همسایگان هم جوار در نظر گرفت، گفت: با این دید تعداد همسایگان ایران از ۱۵ کشور به ۲۵ کشور افزایش می یابد.
سفیر سابق ایران در ترکیه افزود: در ۱۵ کشور همسایه ایران ۳۰ میلیون کیلومتر مربع مساحت قرار گرفته که می تواند ظرفیت هایی را برای ما فراهم آورد. ما اکنون در دوران گذار به سر می بریم و در این شرایط باید بیشتر از این مزیت ها استفاده کنیم.
بیگدلی همچنین تاکید کرد که در بین همسایگان تهدید هایی نیز وجود دارد که لازم است از برجسته شدن این تهدیدات جلوگیری کرد.
وی با اشاره به برخی از تلاش ها در راستای یارگیری از بین همسایگان ایران به منظور منزوی کردن جمهوری اسلامی عنوان کرد: ما برای عبود از این چالش ها و دوران گذار باید بیشتر به همسایگان خود توجه کنیم و در این راستا باید به تقویت روابط خود با همسایگان و دولت های منطقه و ارتقای جایگاه ایران در افکار عمومی کشورهای همسایه توجه کنیم.
سفیر سابق ایران در ترکیه با تاکید بر اینکه باید از فرصت ها در همسایگی ها استفاده کنیم، ادامه داد: باید در مرحله اول در داخل این هماهنگی به وجود بیاید و توسعه متقابل باید وجود داشته باشد و گفتمان متقابل ایجاد شود. باید افکار عمومی و محافل عمومی درگیر موضوع همسایگی شوند.
بیگدلی با بیان اینکه همسایگی یک مفهوم هنجاری است و نیاز به اراده دارد، اظهار داشت: همسایگی باید در بستر نرمی حرکت کند، جنگ و خصومت در همسایگی نیست. مشکلاتی که بین همسایگان به وجود می آید به دلیل عدم توجه به همسایگی است، حتی جنگ با همسایه هم باید متفاوت باشد.
وی در ادامه به برخی از مشکلات و موانع در بحث همسایگی از جمله مشکلات آبی، نظام حقوقی دریاها، مشکلات زیست محیطی با منشاء همسایه، اختلافات عقیدتی، مذهبی و قومی و ترددهای غیرقانونی به عنوان مسائلی که موجب شکاف در همسایگی می شود اشاره کرد.
سفیر سابق ایران در ترکیه به توجه آنکارا در مقطعی از زمان به همسایگان خود و گسترش روابط اقتصادی اشاره کرد و گفت: ترکیه در یک دوره کوتاه چند ساله ای توانست حجم روابط تجاری خود را با ۱۳ کشور همسایه خود به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
در پایان این نشست نیز عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر مسائل بین المللی با بیان اینکه ما تقریبا با تمام همسایگان خود در یک بی ثباتی به سر می بریم، اظهار داشت: در ۳۸ سال گذشته بسیار تلاش کرده ایم روابط نزدیک با همسایگان خود داشته باشیم و حتی امتیازهایی را داده ایم، اما هنوز در بی ثباتی هستیم.
وی با بیان اینگه گاهی به ما اتهام میزنند که ایران می خواهد در کشورهای همسایه خودنفوذ کند، گفت این به این دلیل است که ما تاکنون نتوانسته ایم این موضوع را برای همسایگان خود به خوبی تبیین کنیم و عدم تبیین موجب این بی ثباتی شده است.
فرجی راد تاکید کرد: ایران در بین کشورها همسایه نقش ثبات دهندگی داشته است، اما نتوانسته این نقش را برای دیگران تبیین کند.