به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام محمد مسجد جامعی عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل دانشگاه وزارت امور خارجه در«تریبون آزادی» امام موسی صدر که در موسسه امام موسی صدر در حال برگزاری است، در ابتدای سخنانش گفت: امام موسی صدر یکی از چهره های موفق در ایجاد تحول نرم نسبت به کسانی که با آنها اهتمام داشت و از جمله شیعیان لبنان بود. اگر کسی اوضاع لبنان را به لحاظ تاریخی از قرن 18 به بعد بررسی کند، می بیند که لبنان کم و بیش حالت مستقلی داشته است. این کشور منطقه کوچکی است اما تاریخ پیچیده ای دارد. در این تاریخ وضعیت شیعیان بسیار در حاشیه بوده و در بین طوایف مختلف در لبنان اعم از مسلمان، مسیحی و ... سخت ترین موقعیت را شیعیان داشتند.
وی در ادامه گفت: امام صدر طی سال های نسبتا معدودی به لبنان می رود و منشا سلسله تحولاتی می شود؛ جامعه بزرگ شیعه در این کشور در حاشیه کشور لبنان قرار داشته و از مزایای سیاسی، اجتماعی و تاریخی برخوردار نبوده و به عبارتی مانند کولی ها در اروپا بوده اند. بنابراین شیعیان در لبنان در حاشیه بودند و فقط در آن سرزمین زندگی کرده و مزایای شهروندی نداشته اند. حال اینکه کسی از کشور دیگری بیاید و بتواند در سال های معدودی اقلیت در حاشیه را به متن بیاورد و حتی آن را تبدیل به یک مجموعه تاثیرگذار کند کار بسیار مشکلی است.
مسجد جامعی افزود: اصولاً به متن آوردن گروه های حاشیه ای مشکل است، چون کسی که در حاشیه است به آن وضعیت عادت کرده و به آن قانع و راضی است، حال اینکه شما بیایید و این گروه را تهییج کنید و کارهایی انجام بدهید که آن گروه به نوعی تمایل پیدا کند که نقش فعالی داشته باشد کار سختی است.
وی در ادامه بیان کرد: در سال های اولیه حضور ایشان در لبنان مقاومت های زیادی از سوی شیعیان و حتی شخصیت های پرنفوذ وجود داشته است. طبیعی هم هست چون مجموعه ای وقتی در خود فرو می رود، به این وضعیت رضایت می دهد و مایل به اقدامی نیست که به متن بیاید. بنابراین این کار امام موسی صدر بسیار مهم است. ایشان به صورت عملی برای جامعه بزرگ شیعیان کار کرده است. بسیاری از شیعیان در بیروت متولد آنجا نبودند، وقتی در یک جامعه کوچک افراد جا به جا می شوند خیلی فرصت برای جذب به جامعه وجود ندارد و بنابراین در حلبی آباد ها و حومه بیروت بودند. بخش بزرگی از شیعیان هم به عنوان مزدور گروه‌های بزرگی که با هم در لبنان درگیر بودند، قرار داشتند. بنابراین از شیعیان به عنوان مزدور جنگی اسنفاده می شد و شرایط سختی بود.
عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل دانشگاه وزارت امور خارجه یادآور شد: اقدامات امام موسی صدر و ابتکارات ایشان می‌تواند عنوان رساله های زیادی در علوم اجتماعی، مردم‌شناسی، گفت‌وگوی بین ادیان، علوم سیاسی مرتبط به جوامع اقلیت و ... باشد. حال این سوال مطرح است که چرا ایشان موفق شد؟ بسیار گفته می شود امام صدر کار مهمی کرده اما مولفه های آن به صورت روش بیان نمی شود. اقدامات امام صدر طی قرن بیستم در منطقه ما منحصر به فرد و موفق ترین بوده است.
وی افزود: مساله ای هم که بسیار کم مورد اهتمام قرار می گیرد این است که توفیق یک فرد را ناشی از ویژگی‌های شخصی او می دانند، اما مساله اصلی به خاطر علم، شناخت و آگاهی این افراد است. چندی پیش من درباره آیت الله سیستانی گفتم که مهمترین موضوع درباره ایشان این است که بسیار می داند و این دلیل موفقیت وی در جامعه عراق است، با توجه به اینکه جامعه حساس و شکننده ای است.
وی با بیان اینکه صرف شناخت خوب، درست، عمیق و غیر تقلیدی نمی تواند موجب موفقیت فرد شود گفت: اما بسیار مهم است که شناخت ما متدیک و علمی باشد. وقتی فردی در انجام مسولیت اجتماعی اش موفق است به دلیل شناختش است. احساس من این است که ایشان لبنان را به خوبی می شناخته و البته شناخت این کشور کار سختی است. در این کشور هیچ کلیسای مهم شرقی نیست، مگر اینکه در لبنان ما به ازایی داشته باشد. کلیساهای لبنان دارای جایگاه تاریخی هستند و ما در این کشور تنوع مذهبی مسیحی داریم. از سوی دیگر بخش قابل توجهی از سنی‌ها در این کشور وجود دارند. بنابراین در این کشور کوچک تنوع ریشه داری وجود دارد. گاهی تنوع ناشی از مهاجرت است و گاهی هم ناشی از تبلیغ دینی سده های اخیر، اما تنوع مذهبی در لبنان ریشه عمیق تاریخی دارد.
مسجد جامعی گفت: ایام حضور امام موسی صدر در دهه های 50 تا 70 میلادی، سال هایی است که مناطق اطراف لبنان به ویژه اعراب در هیجانی ترین مقطع تاریخی هستند. ناصر، حزب بعث، گرایش‌های چپی، گرایش های مختلف مذهبی و ... وجود دارند. بنابراین برای شناخت خوب لبنان مجبور هستید بستری را که این کشور از آن متاثر است بشناسید. امام موسی صدر لبنان را به خوبی شناخته است و دلیل موفقیتش از همین شناخت عمیق واقعی از درون برآمده است. به همین دلیل با تساهل و هدفمند با گروه های مختلف برخورد می کند، تا شیعیان را از موقعیت بدی که دارند به نقطه خوبی برساند و آنها را شهروند لبنان کند.
وی در ادامه گفت: امام موسی صدر برای ارتقای موقعیت شیعه چنین نبود که فقط با شیعیان کار کند. گاهی مجبور هستید و در حال حاضر باید این کار را کنید که برای ارتقای اقلیت باید از بستر عام تر استفاده کنید. گاهی باید رابطه با طوایف مختلف فعال شود تا فضا برای ارتقای اقلیت باز شود. ایشان امکان نداشت موفق شود مگر اینکه با طوایف مختلف کار کند و اعتماد و احترام آنها را بر انگیزد. میزان موفقیت در خارج از کشور ایشان به همین دلیل بوده است.
عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل دانشگاه وزارت امور خارجه افزود: امام صدر به درستی رابطه ای را با دیگران شروع کرد که در طول زمان تقویت شد و این به دلیل استمرار صمیمیت ایشان با طوایف مختلف بود. دیگران احساس نمی کردند امام صدر با آنها بازی می کند بلکه می‌دانستند ایشان به رابطه درست با آنها ملتزم است. من زمانی که در واتیکان بودم با شخصیت های مسیحی مرتبط بودم. در رم اسقفی دیدم که لبنانی بود و از خانواده های عیدی بود. ایشان امام صدر را می شناخت و به ایشان احترام می گذاشت. همچنین سفیر کاردینال آنجا بود. وقتی ایشان به رم می آمد با گروه زیادی از اسقف و کشیش های لبنانی سفر می‌کرد و جالب بود که این ها هم همین احساس را به امام صدر داشتند.
وی تصریح کرد: مهم نیست فقط لبخند بزنید و اخلاقی برخورد کنید مهم این است که ملتزم باشید به آنچه که باید التزام داشته باشید و امام صدر به همین دلیل موفق بود و این به دلیل ارتباط باز با همه داشتن است. ایشان گزینش و انتخاب نمی کرد و با همه ارتباط داشت. اگر امام صدر فقط به عنوان یک عالم دینی بر خود شیعیان تاکید داشت و برای آنها کاری می کرد، نمی توانست موفق شود. حتی اگر قرار بود فقط به مسلمان ها کار داشته باشد هم قطعا موفق نمی شد، موفقیت ایشان به دلیل ارتباط وی با همه ادیان بود. امیدوارم بخش های مختلف وجودی ایشان شناسانده شود و این موضوع تبدیل به سلسله موضوعاتی برای رساله های مختلف در مقاطع کارشناسی ارشد ودکترا شود.