به گزارش خبرنگار مهر، سومین نشست از سلسله نشست‌های بررسی ابعاد گوناگون کودتای ۲۸ مرداد با عنوان «عملیات آژاکس» در کانون اندیشه جوان برگزارشد.
در این نشست مصطفی تقوی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در ابتدا ضمن طرح این سوال که اگر کودتای ۲۸ مرداد اتفاق نمی افتاد، سرنوشت نهضت ملی شدن صنعت نفت به چه مسیری می‌رفت، گفت: ما در پاسخ به اینگونه سوالات باید به منطق تحولات و ساختار هویتی و فرهنگی جوامع مراجعه نماییم.
وی در ادامه افزود: منطق تحولات و نهضت‌های متعدد در ایران منطق و بایسته‌های خاص خود را دارد چون ساختار هویتی و فرهنگی جوامع در ظاهر و نوع شکل گیری با یکدیگر متفاوت است.
تقوی در ادامه ضمن برشماری ویژگی های نهضت های مختلف گفت: ما نهضت‌های مختلفی همچون نهضت تنباکو، مشروطه و نفت را داریم که در تمامی اینها ساختار تحرکات بدون حضور روحانیت شیعه امکان پذیر نیست، چون منطق تحولات این جامعه اینگونه اقتضاء دارد که رهبریت آن را یک روحانی بپذیرد.
وی اشاره داشت: هیچ گونه نهضت ضد استبدادی در ایران بدون حضور روحانیت امکان وقوع نداشته است، از جمله نهضت هایی که بر این موضوع صحه می گذارد جریان نهضت نفت است که یقینا بدون حضور روحانیت شیعه صنعت نفت ملی نمی شد.
این تاریخ پژوه اظهار داشت: از شهریور ۱۳۲۰ به بعد فرصتی برای جامعه ایرانی ایجاد شد تا استعمار را بشناسد و مبارزه با آن را با حضور آیت الله کاشانی شروع کند و در سال ۱۳۲۷ به نتیجه برساند.
وی گفت: نهضت ملی شدن صنعت نفت جز با حضور روحانیت شیعه نمی توانست ادامه پیدا کند این در حالی است که از سال ۱۳۲۵که دکتر مصدق به مجلس راه پیدا نکرد خود را بازنشسته سیاسی خواند و تا سال ۱۳۲۸هیچ گونه حضوری از ایشان در تحرکات نهضت نمی‌بینیم در حالی که آن زمان نهضت در حال صعود بود و راهنمایی های آیت الله کاشانی سبب مسیر دادن به نهضت شد.
تقوی با اشاره به این مطلب که دکتر مصدق به عنوان مجری طرح ملی شدن صنعت نفت انتخاب شد گفت: در آن زمان باید فردی طرح ملی شدن صنعت نفت را اجرا می کرد که این کار به دکتر مصدق واگذار و ایشان عهده دار این مسئولیت شد.
وی در پاسخ به این سوال که جایگاه دکتر مصدق در نهضت ملی شدن صنعت نفت چه بود گفت: از نظر جامعه شناختی، نهضت با منطق خاص خود شکل گرفت و همه جریان‌ها و افکار و گروه‌ها در نهضت حضور داشتند که دکتر مصدق نیز در این جریان حضور داشت اما با توجه به اینکه وی در سالهای ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۸ از سیاست کنار گرفتند، نمی توان او را رهبر نهضت دانست. تقوی افزود: در رابطه با نقش مصدق در نهضت با توجه به شرایط تاریخی آن زمان دکتر مصدق به عنوان یک فعال سیاسی و همراه کننده نهضت مانند دکتر بازرگان در بعد از انقلاب وارد حوزه تصمیم گیری شد و مسئولیت اجرایی نهضت را برعهده گرفت نه اینکه رهبر و راهنمای اصلی نهضت باشد. اما آیت الله کاشانی در تمامی عرصه ها با نهضت همراهی داشت و نقش رهبریت نهضت را به خوبی ایفا نمود.