خبرگزاری مهر، گروه جامعه: ما سالانه ۲۰ تریلیون دلار به خودمان خسارت می زنیم! بله؛ ۲۰ تریلیون دلار. به عبارتی سالانه معادل ۷۶ میلیون میلیارد (بیلیارد) تومان (۷۶.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) از جیب مردم جهان می رود و آن ها همچنان به این وضع ادامه می دهند. رقمی که حتی نوشتن آن دشوار است.
این رقم چیزی حدود هفت برابر بودجه سالانه کشوری مانند ایران است که اگر درصدی از آن به یک اقتصاد تزریق شود می تواند باعث تحول جدی در آن شود. با محاسبه سهم خودمان از این خسارت متوجه می شویم چه منبع عظیمی در حال اتلاف و تخریب است.
همه این رقم عجیب تنها زیان مالی از بین رفتن تالاب ها در جهان است که متاسفانه کشور ما نیز سهم قابل توجهی از این خسران دارد. خسارات دیگر، آثار بسیار محسوس تر و ملموس تری در کیفیت زندگی ما دارند و روز به روز شرایط را برای ادامه روال عادی زندگی در نقاط بحرانی دشوار تر می کنند.
فاجعه زیان های مالی، شاید کوچکترین زیان از بین رفتن تالاب ها در نسبت با دیگر آسیب های فقدان آن ها باشد. تخریب تالاب ها می تواند باعث تغییرات آب و هوا، خشکسالی، سیلاب، تخلیه شهرها، شیوع ریزگرد، از بین رفتن فرصت های گردشگری و مشاغل و منابع معیشتی مردم گردد.
با این اوصاف هر چه زودتر از این روند جلوگیری نشود باید منتظر ویرانی بخش های بزرگی از منابع طبیعی و انقراض گونه های گیاهی و جانوری و همینطور مناطق قابل سکونت و رفاه بشر باشیم.
طبق برآوردها، زیست بوم های طبیعی سالانه ۳۳ تریلیون دلار ارزش خدماتی ایجاد می کند که ۴.۹ تریلیون دلار آن به تالاب ها اختصاص دارد.
کشورهای پیشرفته جهان از دهه ها پیش برای جلوگیری از این روند پیش بینی هایی کرده اند که به کند شدن و در مواردی نتایج امیدوارکننده در حفاظت از تالاب ها منجر شده است تا جایی که برخی از تالاب ها از آستانه نابودی کامل بازگشته اند و امروز وضعیت نسبتا مطلوبی دارند.
در ایران نیز بیش از یک دهه است که طرح حفاظت از تالاب ها طراحی و اجرایی شده که خوشبختانه در سال های گذشته نتایج خوبی به همراه داشته است. هر چند هنوز راه بسیاری تا نقطه مطلوب داریم و این پروسه زمان بر خواهد بود و با برنامه ریزی و هماهنگی همه بخش های مربوطه باید پیگیری شود.
اهمیت این اقدام زمانی آشکارتر می شود که بدانیم از ۴۲ نوع تالاب مختلف شناسایی شده در جهان، ۴۱ نوع آن در ایران وجود دارد و این زیست بوم بخش قابل توجهی از جغرافیای کشور را به نسبت کشورهای دیگر به خود اختصاص می دهد.
متاسفانه طی دهه های گذشته وضعیت خوبی بر تالاب های کشور حاکم نبوده است و به دلایل متعددی از جمله افزایش جمعیت، توسعه اقتصادی ناپایدار و مدیریت نادرست منابع آب کشور، تالاب ها در معرض خطر قرار گرفته اند تا جایی که برخی از تالاب ها تا مرز نابودی کامل پیش رفته اند.
برای پیشگیری، کنترل و اصلاح این روند از سال ۲۰۰۵ «طرح حفاظت از تالاب های ایران» در قالب همکاری دولت جمهوری اسلامی ایران، برنامه عمران ملل متحد و صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی کلید زده شد.
رویکرد این طرح معرفی شیوه های مدیریتی جدید به منظور حفاظت و بهره برداری خردمندانه و پایدار از تالابهای کشور است.
این طرح فعالیت خود را پس از مطالعه شرایط موجود از سه سایت منتخب تالاب شادگان، تالاب پریشان و دریاچه ارومیه آغاز کرد که به نتایج موفقیت آمیزی در آن ها دست یافت. به نحوی که امروز موضوع حفاظت و احیای تالابهای کشور از اولویتهای اصلی مسئولان ارشد کشور در سطوح ملی و محلی شده و حتی تبدیل به شعارهای تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری نیز شده است.
طرح حفاظت از تالاب های ایران هم اکنون با بکارگیری دستاوردها و تجارب موفق به دست آمده توانسته تلاش های خود را در تدوین برنامه مدیریت برای ۱۵ تالاب دیگر در کشور به کار گیرد. از جمله این تجارب موفق، همکاری در احیای دریاچه ارومیه با الگوسازی مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع زیستی است که با حمایت مالی دولت ژاپن اجرایی شد. این طرح، به عنوان یکی از اقدامات اولویت دار برنامه مدیریت جامع تالاب ها، با همکاری وزارت جهاد کشاورزی در ۱۱۰ روستای حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ضمن فراهم آوردن بستر مشارکت برای بیش از ۱۰۰۰۰ نفر از کشاورزان منطقه، صرفه جویی ۴۰ درصدی مصرف آب در مزارع و کاهش ۴۰ درصدی مصرف نهاده های شیمیایی را نیز به ارمغان آورده است.
با این مقدمات، هدف طرح، معرفی تجارب موفق، رویکردها و ابزارهای مدیریتی جدید برای حفاظت و بهره برداری خردمندانه از تالابهای کشور است. دفتر طرح در گام بعدی رویکردها و ابزارهای مدیریتی معرفی شده را بر اساس شرایط و ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی خاص کشور بومی سازی می‌کند. در نهایت انتقال تجربه به نهادهای مسئول و کمک به توسعه دستاوردهای طرح در سطح ملی را در دستور کار خود قرار می دهد.
تجربه سال های گذشته نشان می دهد، بحران تالابها در صورت عزم عمومی و همکاری نهادهای مختلف و مرتبط و همچنین استفاده از شیوه های مدیریت صحیح و اصول علمی و کارشناسی، قابل کنترل بوده و این زیست بوم های ارزشمند را می توان به چرخه طبیعی خود بازگرداند.
امیدواریم با حمایت کلیه اقشار مردم، مسئولین، مدیران و ساکنان بومی این مناطق، تهدید پیش روی تالابها را تبدیل به یک فرصت برای مشارکت مردم و ارتقای همکاریهای بین بخشی در حل مسائل و مشکلات مشابه در کشور کنیم.