خبرگزاری مهر- گروه استانها: سکینه اسمی - غار سهولان دومین غار بزرگ آبی ایران بعد از غار علی صدر در ۴۳ کیلومتری شمال شرقی مهاباد در محور مهاباد - بوکان آذربایجان غربی قرار گرفته است. این غار که سالانه میزبان هزاران گردشگر از اقصی نقاط کشور است، این روزها گرفتار بهره برداری غیراصولی توسط شرکتی کاملاً غیرتخصصی شده است.
هم اکنون این غار طبیعی و تاریخی توسط شرکت تعاونی دهیاران مهاباد اداره می‌شود و بر اساس اعلام کارشناسان امر درآمد حاصل از حضور هزاران گردشگر و بازدید کننده بیش از درآمدزایی از تمام موزه‌های موجود استان است.
اما ایجاد پله‌های سنگی در این غار متناسب با ارزش تاریخی و طبیعی اثر نیست و بهره برداری غیراصولی از آن موجب بروز نگرانی‌هایی در راستای تخریب و آسیب جدی به این اثر شده است.
این در حالی است که محیط زیست آذربایجان غربی به عنوان عضو کمیته غارشناسی استان معتقد است شاید روش بهره برداری از این غار مناسب نیست اما اوضاع آنچنان هم که میراث فرهنگی استان عنوان کرد نگران کننده نیست.
کارشناسان محیط زیست استان عنوان می‌کنند به دلیل افزایش تعداد بازدیدها بیش از ظرفیت این اثر به دلیل فصل تابستان که فصل گردشگری استان به شمار می‌رود، احتمال بروز آسیب‌هایی به غار هست که تلاش می‌شود امسال در کمیته غارشناسی استان مورد بررسی و تصمیم گیری قرار گیرد.
غارسهولان قدمتی بالای ۷۰ میلیون سال دارد
براساس مطالعات غارشناسان غار سهولان بر اثر فعالیت‌های زمین‌شناسی اواخر دوره کرتاسه ایجاد و قدمت آن به ۷۰ میلیون سال قبل باز می‌گردد، سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان بوده و مردم محلی غار سهولان را کونه کوتر، یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند.
این پدیده زیبا و نادر طبیعی که دارای دو دهانه ورودی است ۱۰۰ سال پیش برای اولین‌بار توسط ژاک دمرگان فرانسوی مورد کاوش و بررسی قرار گرفت و پس از آن در سالهای جنگ جهانی دوم نیز توسط یک هیئت انگلیسی مجدداً مورد مطالعه قرار گرفت و در مهرماه ۱۳۷۳ توسط غارشناسان ایرانی شناسایی شد.
مساحت داخلی غار سهولان ۶۰۰ مترمربع بوده و محتویات غار سنگ‌های آهکی است، ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن ۵۰ متر و عمق آب در برخی جاها به ۳۲ متر می‌رسد.
براساس مطالعات غارشناسان غار سهولان بر اثر فعالیت‌های زمین‌شناسی اواخر دوره کرتاسه ایجاد و قدمت آن به ۷۰ میلیون سال قبل باز می‌گرددنخستین دریاچه پیش روی گردشگران حدود ۲۰۰ متر وسعت دارد که دارای آبی زلال و صاف است. دالان بالای سر این دریاچه افزون بر ۵۰ متر ارتفاع دارد و در انتهای آن دو دالان باریک به عرض دو متر دیده می‌شود که به دریاچه‌ها و دالان‌های بعدی باز می‌شوند.
این غار از چند حوضچه بزرگ که به وسیله دالان‌های آبی به هم متصل شده‌اند تشکیل شده که ارتفاع سقف غار از سطح آب در حوضچه آخر ۵۰ متر و عمق آب در حوضچه به ۳۵ متر می‌رسد، گردشگران پس از ورود به غار و بعد از طی مسیر پیاده کوتاه سوار قایق می‌شوند و مناطق شگفت انگیز آن را با توجه به نور پردازی محیط درونی غار می‌بینند.
سهولان جاذبه‌ای طبیعی با ارزش تاریخی بالا
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت غارتاریخی و طبیعی سهولان مهاباد گفت: غار سهولان بعد از غاز علی صدر از بزرگترین غارهای کشور به شمار می‌رود که هم اثر تاریخی دارد و هم از جاذبه‌های طبیعی آن زبانزد است.
محمد فتحی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این غار تا اندازه‌ای شبیه به غار علیصدر همدان است افزود: با این تفاوت که قسمت کشف شده آن در حال حاضر چندان طولانی نبوده و قندیل‌های بسیار زیبا و فراوان موجود در غار علیصدر را به صورت موردی می‌توان در این غار مشاهده کرد، غار سهولان دارای دو در اصلی است که به هم راه دارند و می‌توان از هر یک از آنها وارد غار و از در دیگر خارج شد
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت گردشگری این غار، طرح جامعه حفاظت برای حفظ ساختار طبیعی و جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محیط داخل و اطراف غار طی سالهای اخیر با همکاری دستگاه‌های ذیربط تدوین شده است.
فتحی خاطرنشان کرد: در قالب طرح جامع حفاظت از غار سهولان مهاباد نحوه بهره برداری از غار نیز مشخص شده تا از این ظرفیت منحصربه فرد طبیعی در استان برای توسعه صنعت گردشگری نیز استفاده شود و از هر گونه دخل و تصرف که به فضای غار لطمه وارد کند، جلوگیری می‌شود.
بهره برداری غیراصولی از غار تاریخی و طبیعی سهولان مهاباد
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با گلایه از بهره برداری غیراصولی از این غار اظهارداشت: با توجه به کشف اشیا تاریخی از جمله سفال در غارسهولان مشخص شد نه تنها سهولان یک جاذبه طبیعی است بلکه ارزش تاریخی بالایی نیز دارد که نیازمند بررسی کارشناسی است.
وی افزود: هم اکنون اداره این غار به شرکت تعاونی دهیاران مهاباد که شرکتی کاملاً غیرتخصصی است واگذار شده عنوان کرد: به دلیل غیرتخصصی بودن هم اکنون شاهد بهره برداری غیراصولی از جمله پله‌های سنگی که مناسب این اثر تاریخی طبیعی نیست هستیم.
وی ادامه داد: در خرداد ماه سال ۷۶ نیز یک کمیته از اعضای غارشناسی آذربایجان غربی این غار را مورد بازدید و مطالعه قرار دادند.، کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند به استناد لایه‌های سفالی که از منطقه دالان اصلی و تالار بزرگ و دهلیز ورودی کونه مالان بدست آمده این غار از هزاره‌های دوم و اول قبل از میلاد تا دوره پارتی و اسلامی و حتی زمان‌هایی از قرون وسطی مورد سکونت انسانها قرار گرفته است.
فتحی با یادآوری مجدد ارزش تاریخی غارسهولان گفت: شرکت بهره بردار و نیز محیط زیست باید با توجه به ارزش تاریخی، طبیعی و گردشگری غارسهولان در مدیریت و اداره کرد آن و نیز بهره برداری غیراصولی تجدید نظر کنند.
وی با تاکید بر اینکه غنای تاریخی این اثر بر غنای طبیعی آن تأثیر گذار است، اظهارداشت: غار آبی تاریخی سهولان یکی از مهمترین و کم نظیرترین غارهای طبیعی کشور و از شگفت‌انگیزترین جلوه‌های طبیعت زیبای استان آذربایجان غربی به شمار می‌رود که امیدوارم هر چه زودتر زمینه بهره برداری اصولی آن فراهم شود.
فتحی با بیان اینکه این غار روزانه پذیرای حدود یک هزار گردشگر و مسافری است که از اقصی نقاط کشور برای دیدن این پدیده طبیعی به مهاباد سفر می‌کنند، گفت: تنها موجودات زنده این غار کبوتر چاهی و خفاش می‌باشند که قسمت‌هایی از غار را به عنوان آشیانه انتخاب کرده‌اند. به دلیل تاریک بودن و نبود نور هیچ نوع جلبکی در آب دریاچه این غار رشد نکرده و به غیر از جانداران میکروسکوپی هیچ موجوی دیگری زیست نمی‌کند.
اظهارات فتحی در حالی مطرح می‌شود که معاون فنی محیط زیست آذربایجان غربی معتقد است بهره برداری از غار آبی سهولان چندان هم غیراصولی نیست و تنها به دلیل بالا بودن تعداد بازدیدکنندگان به خصوص در فصل تابستان امکان آسیب به برخی بخش‌ها وجود دارد.
بهره برداری از غار سهولان به دهیاری مهاباد واگذار شده است
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص بهره برداری از غار آبی سهولان گفت: در سالهای گذشته اداره کرد این اثر طبیعی به شهرداری مهاباد و بعد به محیط زیست واگذار شد اما در سالهای اخیر با هدف اشتغالزایی بهره برداری از آن توسط نیروهای بومی و دهیاری مهاباد صورت می‌گیرد.
حجت جباری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هم اکنون درآمدهای حاصل از غارسهولان جزو منبع درآمد دهیاری محسوب می‌شود اظهارداشت: در زمینه بهره برداری از غارسهولان تاکنون مطالعات مناسبی در خصوص غارهای استان صورت نگرفته و اگر مطالعات انجام شود می‌توان به صورت کارشناسی و تخصصی از آنها بهره برداری کردبلکه تمامی غارها و آثار تاریخی اگر حضور و بازدید بیش از حد ظرفیت باشد اثرات سویی بر اثر خواهد داشت که این امر در خصوص غار سهولان نیز صدق می‌کند.
وی در خصوص گلایه میراث فرهنگی استان مبنی بر بهره برداری غیراصولی از غار سهولان عنوان کرد: شاید روش بهره برداری از غار سهولان توسط شرکت تعاونی مورد نظر مناسب نباشد اما همانطور که بیان شد این امر ناشی از افزایش تعداد بازدید از اثر نیز می‌تواند باشد.
جباری با اشاره به تشکیل کمیته ملی غارشناسی کشور و نیز کمیته غارشناسی استان در خصوص آخرین وضعیت غارهای تاریخی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: در این کمیته‌ها مقرر شد بر اساس درجه بندی غارها حفاظت و بهره برداری از آنها نیز مشخص شود.
آذربایجان غربی افزون بر ۶۰ غار تاریخی، طبیعی و گردشگری دارد
وی با اشاره به اینکه بسته به درجه بندی غارها از نوع حفاظتی، طبیعی و تاریخی اقدامات و بهره برداری از آنها انجام می‌شود گفت: تاکنون دو کمیته فنی غارشناسی در اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی به عنوان عضو کمیته غارشناسی استان صورت گرفته و امسال نیز کمیته استانی تشکیل می‌شود.
جباری از آغاز مطالعات غارشناسی در استان خبر داد و اظهارداشت: امسال به دنبال راه اندازی کمیته مطالعات غارشناسی استان هستیم تا بر اساس آن غارهای شناسایی شده در استان مورد مطالعه قرار گیرند.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به شناسایی افزون بر ۶۰ غار در استان عنوان کرد: تاکنون مطالعات مناسبی در خصوص غارهای استان صورت نگرفته و اگر مطالعات انجام شود می‌توان به صورت کارشناسی و تخصصی از آنها بهره برداری کرد.
به هر روی غار تاریخی و طبیعی سهولان یکی از آثار ارزشمندی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود فرا می خواند امید که با بهره برداری اصولی از آن حافظ این گنجینه ارزشمند باشیم.