خبرگزاری مهر- گروه استانها، شیرین برزگر: مداحی، از آن دست هنرهایی است که نام آن با ماه های محرم و صفر و ایام عزاداری های سالار شهیدان (ع) و یاران جاویدانش گره خورده است. هنری که از
پیشینه طولانی در استان قزوین برخوردار بوده و نقش انکار ناشدنی در زنده نگه داشتن پیام های عاشورایی و تبلیغ و ترویج مفاهیم دینی دارد.
با این حال، این هنر هم به مانند دیگر هنرها از برخی آسیب ها و مشکلات رنج می برد که آگاهی از آنها و تلاش برای رفع این آسیب ها می تواند بر تاثیر هنر مداحی در بین همه اقشار جامعه بیافزاید.
تحریف ناخواسته تاریخ عاشورا
یک مداح برجسته قزوینی با بیان اینکه امروز، جوان های شایسته ای در عرصه مداحی استان ظهور کرده اند، گفت: با این وجود، هنوز با شرایط آرمانی فاصله زیادی داریم.
«محمد نبوی» سلیقه ای عمل کردن را از جمله مشکلات مداحی امروز برشمرد و افزود: برخلاف چند دهه قبل که چارچوب ها و قواعد محکمی در این هنر وجود داشت، امروزه این ساختارها بهم ریخته اند و همین مسئله سبب شده که برخی مداحی ها، با دور شدن از فلسفه مدح و مداحی، دچار انحراف شوند.
وی خارج شدن از حدود نظرات علمای دین را از مصادیق این انحراف دانست و ادامه داد: متاسفانه بعضی از مداحان با فراموش کردن جنبه آموزشی و تربیتی هنر مداحی و با استفاده از روایت های نادرست، ناخواسته در صف تحریف کنندگان حماسه حسینی قرار می گیرند.
نبوی آگاهی و اطلاع اندک درباره تاریخ اسلام و قیام عاشورا در زمره علل این آسیب بیان کرد و گفت: اگر مداح، مطالعه تاریخی داشته باشد، مقاتل متقن، قوی و ضعیف را بشناسد و با روایت های مشهور و مهجور آشنا باشد، بدون تردید چنین تحریف هایی رخ نخواهد داد.
وی در این خصوص اضافه کرد: متاسفانه رابطه بین مداحان و علمای ما، رابطه علمی و استاد و شاگردی نیست و همین مسئله باعث شده که مداحان با دیدگاه های اسلام درباره مداحی ناآشنا باشند.
لزوم رعایت شان ائمه (ع)
این کارشناس مداحی، شورخوانی را وجه غالب مداحی امروز استان ارزیابی کرد و گفت: از آنجایی که این سبک از مداحی، نیازمند مقتل شناسی و تسلط به وقایع کربلا نیست، بسیاری از مداحان جوان، به علت دارا بودن صدای خوش و وجود دستگاه های صوتی پیشرفته، در عرصه شورخوانی فعالیت می کنند.
نبوی با تاکید بر ضرورت احترام به شان و قداست اهل بیت (ع) در این شورخوانی ها، تصریح کرد: در هیچ کجای تاریخ دین و تشیع دیده نشده که اباعبدالله (ع) را با نام کوچک صدا کنند، ولی امروزه برای غالب کردن احساس در مداحی ها، صدا زدن ائمه (ع) به این شکل که کار پسندیده ای نیست، باب شده است.
وی با اشاره به احادیث امام صادق (ع) و امام رضا (ع) درباره نحوه پرداختن به موضوع کربلا، ادامه داد: مطابق این احادیث، نباید در مجالس روضه خوانی و ذکر مصیبت اهل بیت (ع)، از هر ابزاری برای جاری کردن اشک مخاطب استفاده کرد.
فقدان نوآوری در مداحی ها
این مداح سرشناس استان، استفاده از آهنگ های موسیقی پاپ برای مداحی ها را یادآور شد و گفت: متاسفانه اشعار مذهبی که روی این آهنگ ها گذاشته می شود، هیچ تناسبی با آنها ندارند و این قبیل آهنگ ها همچون وصله نچسبی بر بدنه مداحی اصیل ایرانی هستند.
نبوی تقلید از مداحان مشهور کشور را از دیگر مشکلات مداحی استان برشمرد و اضافه کرد: بعضی از مداحان ما به جای اینکه به دنبال ایجاد خلاقیت و نوآوری در این هنر باشند، سعی در پیروی بی چون و چرا از مداحان مطرح کشوری دارند و به همین خاطر، جذابیت خاصی در کارشان دیده نمی شود.
وی سبک سازی و دست یافتن به سبک شخصی را از نیازهای مداحی امروز استان دانست و ادامه داد: یکی از لازمه های دستیابی به سبک شخصی در مداحی، شاگردی کردن در مکتب اساتید بزرگ مداحی است تا مداح جوان یاد بگیرد در کنار خوب خواندن، مطالب خوبی هم در مدح های خود ارائه کند.
عنوان گرایی و آشنا نبودن با دستگاه های موسیقی
دیگر مداح شناخته شده قزوینی، عنوان گرایی در مداحی را از مشکلات کنونی این هنر توصیف کرد و گفت:در سال های نه چندان دور، نام و نشان در این هنر دین محور چندان مطرح نبود، اما در حال حاضر بعضی مداحان اصرار دارند که در اعلانیه های مجالس روضه خوانی، حتماً بر نام آنها تاکید شود.
«علی اصغر ارداقیان» آشنا نبودن نسل تازه مداحان با دستگاه های موسیقی ایرانی را از جمله معضلات فنی و هنری مداحی ها عنوان کرد و افزود: همچنین اتکا به بلندگوهای قوی موجود در هیئات و حسینیه ها باعث شده که به مرور صدای مداحان ضعیف تر شود. ضمن اینکه صدای بیش از حد بالای این بلندگوها، گوش شنونده را آزار می دهد و مانع فهم محتوای مداحی می شود.
مقتل سازی مجاز نیست
این پیشکسوت مداحی با ابراز تاسف از استفاده از مقتل نامه های نامعتبر در برخی از مداحی ها، بیان کرد: مقاتل «لهوف» اثر سید بن طاووس، «الحسین (ع)» از شیخ صدوق، «خصایص الحسینیه» اثر شیخ جعفر شوشتری، «الارشاد» از شیخ مفید و «نفس المهموم» اثر شیخ عباس قمی، در زمره مقتل نامه هایی معتبری هستند که مراجعه به آنها می تواند مداحان جوان را از اشتباه در بیان وقایع کربلا دور کند.
ارداقیان با مجاز دانستن مقتل پردازی در مداحی ها، توضیح داد: گاهی وقت ها، مداح گریزی به یکی از وقایع کربلا می زند و به صورت ذوقی مطلبی را بیان می کند که منافاتی با اصل ماجرا ندارد، ولی در این میان مقتل سازی نباید اتفاق بیافتد.
انتقاد از رفتار برخی مداحان
محمدتقی رهبر، عضو جامعه روحانیت هم اخیرا در رسانه ها در خصوص رفتار مداحان در ایام محرم انتقاد کرده و گفته بود: مداحی و روضه خوب است، اما عزاداری ها نباید صرفا مداح سالاری شود؛ در کنار اشعار صحیحی که در رثای امام حسین(ع) خوانده می شود باید مکتب حسین را برای مردم بازگو کنیم.
وی افزوده است: این روزها سبک برخی مداح‌ها آزار دهنده است، حتی نام حسین به درستی بیان نمی شود، چه معنی دارد «سین سین سین» گفتن‌ها، مهم اخلاق و آزادگی است. مداحان به اشعارشان بپردازند نه مسائل سیاسی. مردم هم نباید تمام وقت خود را پای روضه و مداحان این‌چنینی بگذارند.
تقی رهبر تصریح کرد: باید مداح و روحانی در جایگاه خودشان عالم باشند و با کلام صحیح و حتی جهان پسند، بدون ترس وقایع آن زمان را بیان کنند و از بیان نقد مردم نترسند. باید مردم را تشویق کرد که در این جلسات حضور مداوم داشته باشند و مطالعه کنند. گاندی در جایی می گوید: من برای آزادی کشورم از قیام عاشورا و حسین درس گرفتم که با دست خالی در مقابل دشمن ایستاد.
مشکلات شرح داده شده توسط مداحان باسابقه استان و افراد صاحب نظر نشان می دهد که امر آموزش در مداحی باید جدی تر گرفته شود تا ضمن آگاه ساختن مداحان جوان با اصول و قواعد این هنر دینی و مذهبی، زمینه رشد کیفی و فنی مداحی فراهم شود تا شاید روزی قزوین هم صاحب مکتبی در زمینه مداحی باشد.