خبرگزاری مهر، گروه استان ها- پالیز ایمانی: عمارت بلدیه شهرداری رشت که با الهام از معماری سنت پترزبورگ روسیه توسط «آرتم سرداراف» یک ارمنی روسی مقیم رشت ساخته شد، از سال ۱۳۰۸ در تملک شهرداری این شهر ثبت شده وحالا پس از ۹۰سال، نه تنها تغییر کاربری نیافته بلکه بازدید خبرنگار مهر از بنا نشان می دهد یک فاجعه در کمین عمارت بلدیه است.
بارندگی اخیر، چکه های شدید سقف از یک سو و سیم های برق پراکنده و رها شدن روی لمبه های چوبی، به مثابه یک بمب ساعتی است که با یک اتصال هر لحظه ممکن است کل بنا را به ویرانه ای تبدیل کند.
چگونگی ساخته شدن عمارت بلدیه
به گفته یک رشت پژوه، کلنگ احداث ساختمان اداری بلدیه در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در زمان «یاور محمود خان غفاری»، شهردار وقت، به زمین زده شد و مهندسی ارمنی به نام «آرتم سرداراف» - که از ارامنه‌ی روسیه و مقیم شهر رشت بود- کار طراحی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده گرفت.
مهندس روبرت واهانیان تبریز به خبرنگار مهر توضیح می دهد: اداره بلدیه از اول فروردین ماه سال یاد شده، «آرتم سرداراف» را به سمت مهندس بلدیه رشت با ماهی ۷۰تومان حقوق استخدام کرد تا وی هفته‌ای سه روز در بلدیه شعبه ساختمان(یعنی واحد عمران شهرداری) برای انجام وظایف حاضر شود.
چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ خورشیدی عمارت بلدیه با یک برج دیدبانی به صورت نیمه کاره افتتاح و دو ماه بعد از تکمیل نهایی، ساختمان اداری شهرداری رشت به مکان تازه تاسیس خود منتقل شد.
وی ادامه می دهد: سال ۱۳۰۸ در برج دیدهبانی تغییراتی رخ داد. در همان سال با یک فراخوان، چهار ساعت بالای برج قرار گرفت و دو کلید متقاطع به سمت پایین همراه با دو گلدان بر روی عمارت شهرداری نقش بست و بالکنی هم برای سخنرانی ها به برج اضافه شد.
زلزله رودبار و تخریب عمارت بلدیه
۶۴سال بعد از تاسیس، زلزله مهیب رودبار، برج ساعت را فروریخت. شدت آوار به حدی بود که ستون های برج بر پاگرد پله های دو طرف داخل بنا ریخت و ساعت های آلمانی برج در آوار برداری ناپدید شد. آن زمان با نظارت سازمان میراث فرهنگی، عمارت بلدیه با نظارت «روبرت واهانیان» مرمت شد.
آنگونه که وی توضیح می دهد، با الگوبرداری و کشیدن طرح های گلدان و کلید، برج بلدیه همانند اصل بنا مرمت و به جای ساعت های آلمانی چهار ساعت ژاپنی بالای برج رفت تا اهمیت زمان را به مردم یادآور شود.
واهانیان توضیح می دهد که برای استحکام برج، چهارستون آهنی در چهار طرف برج جانمایی و برای جلوگیری از تجمع آب باران، از بالای برج دو لوله بلند ناودان تا پایین بنا کشیده شد تا کل عمارت از رطوبت مصون بماند.
زلزله دوم و مرمت های غیر اصولی
آبان ماه سال گذشته، یک بار دیگر این بنای فاخر مورد تخریب قرار گرفت. تخریبی که آسیب های آن هر روز بیشتر خود را نشان می دهد.
سال گذشته شهرداری رشت لایحه ای تحت عنوان بازآفرینی ساختمان تاریخی بلدیه به شورا ارسال کرد تا عمارت را مرمت کند. هرچند در بودجه مصوب شده بود که پروژه های بازآفرینی می باید با اعتبار دولتی هزینه شود ولی، شورای شهر رشت ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای مرمت و احیای عمارت بلدیه تخصیص داد.
پروژه ، به یک شرکت غیر بومی واگذار شد و این شرکت در یک طرح عجولانه و بدون اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی بازآفرینی بنا را آغاز کرد. اما با مداخله میراث فرهنگی گیلان، جلوی ادامه پروژه گرفته شد.
آبان ماه سال گذشته، معاون وقت سازمان میراث فرهنگی با حضور در صحن شورا، متذکر شد که بارها به شهرداری اعلام کرده که طرح شرکت مذکور، فاقد نگاه میراثی است و بسیار ناپخته طراحی شده است.
محمدرضا باقریان یادآور شده بود که طبق دستور العمل ابلاغ شده، طرح مرمت هر بنای میراثی می باید ابتدا در سازمان میراث فرهنگی کشور تایید و سپس اجرا شود.
با این حال سازمان میراث گیلان اعلام آمادگی کرد که حاضر است نواقص طرح را برطرف و با نظارت میراث عمارت بلدیه مرمت شود. مرمتی که هیچ گاه به سرانجام نرسید.
اکنون به جای برخی از درهای اصیل این بنا، درهای جدید قهوه ای رنگ با شیشه های شکسته جا خوش کرده است و از سرنوشت درهای قبلی هم خبری نیست و یکی از سالن های طبقه پایین، محل دپوی لوازم اداری مستهلک شده است.
فاجعه در کمین نماد شهر رشت
اکنون اما خطر از سقف، بنا را تهدید می کند. سیم های برق دپو شده و بی نظم در زیر شیروانی و بالای برج ریخته شده و رطوبت بالای ساختمان و نمی که با بارندگی های اخیر شدت یافته، هر لحظه فاجعه اتصال سیم کشی و آتش سوزی این بنا را تهدید می کند.
دیوارهای طبقه پایین تا نیمه رطوبت زده و طاق های زیر برج ساعت، ترک برداشته و در برخی از اتاق های طبقه بالا، آب از سقف چکه می کند.
بازدید خبرنگار مهر از زیر شیروانی و برج، عمق فاجعه را گزارش می دهد. چوب های ۹۰ساله پوسیده ، سیم های برقی که افشان و پراکنده و تنها با نوار چسب اتصالات را نگه داشته است و آب بارانی که از شیروانی چکه می کند و لگن هایی که برای جمع آوری آب روی لمبه های پوسیده قرار گرفته است. روشنایی برق زیر شیروانی قطع شده و هواکش هایی که زیر شیروانی برای خروج رطوبت تعبیه شده، از کار افتاده است.
از زیر سقف، پله مارپیچی به برج ساعت می رود. برجی که انتهای آن محل لانه زنبورهاست. در تمام مسیر داخلی برج، شدت رطوبت به حدی است که پنجره های چوبی برج را پوسانده و دیوارهای برج تبله کرده است.
وسط برج، شکاف گردی است که به گفته واهانیان محل استقرار بلند گو بوده اما اکنون در انتهای برج، شیشه های پنجره برج را در حد وسیع برش داده اند تا چهار عدد بلندگو مستقر شود.
حالا همین شیشه های باز و شکسته نیز محلی برای هجوم رده باران به داخل برج شده است. چند بلندگوی مستهلک نیز در فضای میانی برج رها شده است.
با اینکه چهار نور افکن جدید در فضای باز برج تعبیه شده، نورافکن های سنگین و قدیمی دوران رضا ساغری (شهردار ۱۳۸۵-۱۳۸۶)، در فضای کوچک بالای برج بلااستفاده رها شده است.
دراین فضا، ناودانی که محل خروج آب است، از انباشت سیم های نور افکن مسدود شده و سیم هایی که اگر اندکی بدون پوشش رها شده باشد، در زمان بارندگی یک فاجعه ایجاد می کند.
بنایی که باید موزه مردم شناسی گیلان می شد
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی گیلان، درباره این بنای فاخر به خبرنگار مهر می گوید: عمارت بلدیه از معدود بناهایی است که هنوز عمر آن بنا به نیمه نرسیده، در تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۵۶ به شماره‌ی ۱۵۱۶ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شد.
مهدی میرصالحی می افزاید: عمارت بلدیه در زمان ثبت، مصوب شده بود که به عنوان موزه مردم شناسی بلدیه گیلان تغییر کاربری دهد، اتفاقی که در عمارت بلدیه تبریز رخ داد. همچنین برخی تلاش کردند که یکی از طبقات به عنوان موزه هنرهای معاصر تغییر کاربری یابد و به همین منظور وزارت فرهنگ وقت، تابلوهایی را از نقاشان بنام گیلان از جمله آیدین آغداشلو و حسین محجوبی و... خریداری کرد. ولی تا کنون عمارت بلدیه موزه نشده است و تابلوها نیز در بایگانی وزارت ارشاد خاک می خورد.
وی با اشاره به تعدد بناهای ثبت شده در استان و محدودیت بودجه این سازمان، تاکید می کند: سازمان میراث فرهنگی برای آنکه یک بنای میراثی از گزند تخریب و آسیب حفظ بماند، بنا را در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت می کند. ولی وظیفه حفظ و نگداری این بناها قانونا بر عهده مالک است.
میرصالحی همچنین یادآور می شود: طرحی که شرکت پل شیر برای مرمت بنای بلدیه ارایه داده بود، فاقد نگاه کارشناسی بود و به همین دلیل سال گذشته سازمان میراث فرهنگی جلوی ادامه کار را گرفت.
این مقام مسئول در پاسخ به وضعیت فعلی عمارت بلدیه ابراز می کند: بازدیدهای دوره ای توسط یگان حفاظت میراث صورت می گیرد. در بازدیدی که روزهای اخیر صورت گرفت، به شهرداری اخطار داده شد که وضعیت سیم کشی های بنا را بررسی و به لحاظ ایمنی از بنا رفع خطر کند.
در شرایط کنونی باید پرسید، شهرداری به عنوان مالک چهاربنای شاخص تاریخی در شهر رشت، تا چه اندازه از وضعیت نگه داشت و ایمنی این بناها با خبر است؟ اکنون مشخص شده عمارت بلدیه به عنوان شاخص ترین بنای مرکز استان در شرایط ناایمن بسر می برد و هر لحظه ممکن است یک فاجعه میراثی و حتی انسانی در مرکز رشت رخ دهد.