خبرگزاری مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: با افتتاح خط ریلی اینچه برون که با حضور روسای جمهور سه کشور ترکمنستان، قزاقستان و ایران انجام شد، انتظار می‌رفت فصل جدیدی از تجارت بین‌المللی در گلستان آغازشده و شاهد گشایش روابط اقتصادی و توسعه تجاری بین ایران و کشورهای آسیای میانه باشیم.
گرچه رئیس‌جمهور در سفر استانی سال ۹۳ خود به گلستان اعلام کرد با افتتاح این مسیر، گلستان کریدور صادرات و حلقه اتصال به آسیای میانه می‌شود، اما شرایط با گذشت زمان به گونه دیگری رقم خورد.
به گفته فعالان اقتصادی و مطابق آمار، اوج روابط تجاری ایران و کشورهای آسیای میانه در سال ۱۳۹۳ رقم خورد و به‌رغم هزینه گزافی که برای افتتاح راه‌آهن اینچه برون انجام‌شده میزان صادرات گلستان از این خط ریلی از سال ۱۳۹۴ به بعد روند نزولی طی کرده است.
تا سال ۱۳۹۴ حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد محصولات صادراتی گلستان به ترکمنستان صادر می‌شد اما در سال گذشته میزان صادرات استان گلستان به کشورهای حاشیه دریای خزر به حدود ۷۲ میلیون دلار رسید و مدیران اقتصادی استان امید داشتند در سال ۹۶ این میزان صادرات افزایش یابد.
هرچند در ۹ ماهه گذشته بیش از ۱۲۹ میلیون دلار کالا از مرز اینچه برون صادر شده است اما آمار همچنان از کاهش منفی هشت‌درصدی صادرات گلستان نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد.
خوابیدن صادرات گلستان در ژانویه
یکی از مشکلات پیش روی صادرات، تفاوت عرض ریل ایران و کشورهای حاشیه خزر است. پس از انتخاب مناف هاشمی به‌عنوان استاندار گلستان و دستور ویژه وی برای راه‌اندازی خط عریض ریل اینچه برون انتظار می‌رفت مشکلات تجّار و بازرگانان گلستانی به حداقل برسد اما در یک ماه گذشته نه‌تنها مشکلات کاهش نیافت بلکه معضلات چندین برابر شده و بازرگانان دلیل اصلی آن را نبود هماهنگی بین ارگان‌های مختلف می‌دانند.در یک ماهه گذشته مشکلات صادرکنندگان و وارد کنندگان گلستانی دو چندان شده و هم اکنون بسیاری از محموله های صادراتی در خانه های مرزی در اینچه برون و روستای تنگلی در انبارهای غیراستاندارد دپو شده اند
یکی از صادرکنندگان استان گلستان با بیان اینکه به صادرات شب کریسمس در کشورهای آسیای میانه چشم امید داشتیم، به خبرنگار مهر گفت: به دلیل نبود هماهنگی و تعامل بین ارگان‌های مختلف صادرات گلستان در ژانویه خوابیده است و هر یک از دستگاه دیگری را در این خصوص متهم می‌دانند.
علی یازرلو که از سال ۱۳۷۴ در بخش صادرات و واردات در گلستان فعالیت می‌کند، افزود: تجّار و بازرگانان نیازمند امنیت شغلی هستند و نباید دغدغه کمبودها و مشکلات را داشته باشند.
وی با بیان اینکه در یک‌ماهه گذشته مشکلات صادرکنندگان و واردکنندگان گلستانی دوچندان شده و هم‌اکنون بسیاری از محموله‌های صادراتی در خانه‌های مرزی در اینچه برون و روستای تنگلی در انبارهای غیراستاندارد دپو شده‌اند، اظهار کرد: هم‌اکنون تجّار با مشکلات زیادی مواجه‌اند و هیچ دستگاه نظارتی برای حل مشکلات وجود ندارد.
یازرلو ادامه داد: هر یک از دستگاه‌های اجرایی دخیل در امر صادرات و واردات (گمرک، قرنطینه، دامپزشکی، راه‌آهن، استاندارد و ... ) مبالغی را به‌عنوان عوارض و ... دریافت می‌کنند و همه این دریافتی‌ها به خزانه‌داری دولت واریز می‌شود اما دولت برای ما (بازرگانان) کاری انجام نمی‌دهد.
وی اضافه کرد: در بخش صادرات هیچ تضمینی برای بازگشت پول وجود ندارد و تجّار مجبور هستند پول صادرات را به کالا تبدیل کرده و واردات انجام دهند و واردات هم در ایران جایگاه خوبی ندارد.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: در حال حاضر هر کالای وارداتی حدود ۲۰ روز منتظر تأییدیه از ارگان‌های مختلف است و هم‌اکنون واگن خالی برای صادرات وجود ندارد.
واگن خالی برای صادرات وجود ندارد
وی با بیان اینکه بنده به‌شخصه ۲۰ هزار تن سیب صادراتی برای شب ژانویه داشتم که به دلیل نبود واگن روی دستمان مانده است، خاطرنشان کرد: به دلیل نداشتن تعامل با ترکمنستان واگن خالی برای صادرات در مرز اینچه برون وجود ندارد و این در حالی است که حدود ۲۰ واگن جو وارداتی در مرز معطل قرنطینه، انجام آزمایش‌ها و ... مانده بود.
چندین بار با راه آهن عشق آباد صحبت کرده ایم و برای واگن خالی درخواست داده ایم اما مشکلات حل نشده است و به نظر می رسد مشکلات تنها از طریق وزارت امور خارجه قابل حل است
یازرلو با یادآوری اینکه در ۱۵ روز گذشته بیش از ۳۵ واگن جو، سبوس و کنجاله از کشورهای آسیای میانه وارد مرز شده‌اند و هیچ واگن خالی برای صادرات وجود ندارد، بیان کرد: ظاهراً نامه‌نگاری لازم از سوی راه‌آهن گرگان با راه‌آهن عشق‌آباد انجام‌شده اما نتوانسته‌ایم نتیجه مطلوب بگیریم.
وی یادآور شد: هم‌اکنون ترکمنستان بابت هر واگن وارداتی حدود یک هزار و ۸۰۰ دلار حق ترانزیت می‌گیرد اما چنین تعرفه‌ای در ایران وجود ندارد و به همین دلیل ترکمنستان واگن خالی در اختیار ما قرار نمی‌دهد.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه هم‌اکنون واگن کافی برای صادرات و واردات، جایگاه و بارانداز برای جابه‌جایی و دپو محموله در اینچه برون وجود ندارد، تأکید کرد: ما نیازمند اتخاذ سیاست درست در حمل‌ونقل ریلی هستیم تا با چنین مشکلاتی مواجه نشویم.
ترکمنستان همکاری نمی‌کند
هرچند تجّار و بازرگانان گلستانی به نبود واگن برای صادرات و دپوی کالاهای صادراتی در خانه‌های مرزی انتقاد دارند و معتقدند بسیاری از کالاهای خوابیده در مرز اینچه برون در روزهای پایانی سال میلادی باید صادر شوند اما رئیس کمیسیون صادرات، واردات، حمل‌ونقل و گمرک اتاق بازرگانی گرگان اعتقاد دارد بسیاری از کالاهای دپو شده در خانه‌های مرزی مختص شب ژانویه نیست.
علی صفرنژاد بدون اشاره به میزان دقیق کالای صادراتی در مرز اینچه برون با بیان اینکه بیشتر اقلام دپو شده در مرز خرما، سنگ و کشمش هستند، به خبرنگار مهر گفت: این اقلام (سنگ، کشمش و خرما) مصرفی شب ژانویه نیستند و بیشتر مرکبات مصرفی این ایام است و آن‌هم با قطار حمل نمی‌شود.
عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی گرگان با تائید نبود واگن در مرز اینچه برون برای صادرات، افزود: اگر هم‌اکنون واگن در مرز اینچه برون وجود ندارد؛ مشکل از طرف ترکمنستان است و آن‌ها همکاری نمی‌کنند.
مشکل قرنطینه و ترخیص کالا پیش روی واگن‌ها
وی با یادآوری اینکه ایستگاه تعویض بوژی در ترکمنستان است، ادامه داد: در حال حاضر ۷۰ واگن تعویض بوژی شده و حدود ۱۰ واگن یخچال دار در مرز اینچه برون وجود دارد که عمده آن‌ها با مشکل قرنطینه و ترخیص کالا مواجه‌اند.
صفر نژاد متذکر شد: هرچند ظاهراً قبلاً با ترکمنستان هماهنگ شده بود واگن پُر نفرستند اما در روزهای اخیر ۱۰ تا ۱۵ واگن بوژی جو فرستاده‌شده تا ما نتوانیم بار صادراتی بفرستیم.
وی بیان کرد: الآن فصل صادرات در مرز اینچه برون است و ترکمنستان واگن خالی نمی‌فرستد.
صفرنژاد با یادآوری اینکه خط عریض در اینچه برون اجراشده و دوربرگردان آن باقی‌مانده است که حداکثر تا یک ماه آینده آماده‌شده و به نقطه صفر مرزی می‌رسیم، اظهار کرد: برای اتصال خط عریض ترکمنستان هم باید فاصله ۲۰۰ تا ۵۰۰ متری را اجرا کند اما بعید به نظر می‌رسد این اتفاق به‌آسانی رقم بخورد.
عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی گرگان به دلایل این موضوع اشاره و تصریح کرد: ترکمنستان برای ایستگاه تعویض بوژی(ارابه واگن) چند میلیارد تومان هزینه و سرمایه‌گذاری کرده و برای تعویض بوژی هر واگن ۱۶۰ فرانک پول دریافت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: اگر ماهم چنین سرمایه‌گذاری انجام داده بودیم اجازه نمی‌دادیم با ایجاد خط عریض این سرمایه‌گذاری راکد بماند.
صفرنژاد با تأکید بر اینکه مشکل نبود واگن در اینچه برون با دستور استاندار گلستان و مدیرکل راه‌آهن قابل‌حل نیست، متذکر شد: با تکمیل خط عریض در ایران، ایستگاه تعویض بوژی ترکمنستان از سود و انفعال کاری می‌افتد.
وی با یادآوری اینکه مشکلات در مرز اینچه برون به نبود واگن ختم نمی‌شود، گفت: بسترسازی اولین وظیفه دولت است که در زمان افتتاح راه‌آهن اینچه برون مورد بی‌توجهی قرار گرفت؛ ابتدا راه‌آهن اینچه برون افتتاح شد درحالی‌که می‌دانستیم انبار نداریم و از هفت سال پیش هم می‌دانستیم در اینچه برون نیاز به ایستگاه داریم.
کاهش ۸ درصدی صادرات گلستان
هرچند صفرنژاد هم مانند تجّار و بازرگانان به نبود واگن خالی و بسترسازی‌های لازم برای حمل‌ونقل ریلی در مرز اینچه برون انتقاد دارد و معتقد است مشکلات موجود با رایزنی‌های استاندار گلستان و راه‌آهن استان قابل‌حل نیست اما رئیس صنعت، معدن و تجارت گلستان اعتقاد دارد تأمین واگن خالی را وظیفه راه‌آهن است و تجّار نباید چنین دغدغه‌ای داشته باشند.
حسینقلی قوانلو با تائید نبود واگن خالی در مرز اینچه برون به خبرنگار مهر گفت: راه‌آهن باید پیگیر حل این موضوع باشد و صادرکننده نباید دنبال تأمین واگن خالی باشد.
وی با تأکید بر اینکه راه‌آهن موظف به تأمین واگن خالی است، افزود: ظاهراً راه‌آهن پیگیر بوده اما پیگیری‌ها نتیجه مثبتی در بر نداشته و در حال حاضر واگن‌ها با بار در اینچه برون وجود دارد و آن‌ها هم به حدود ۲۰ روز زمان برای ترخیص نیاز دارند.
هم اکنون واگن کافی برای صادرات، جایگاه و بارانداز برای جابه جایی و دپو محموله در اینچه برون وجود ندارد و نیازمند اتخاذ سیاست درست در حمل و نقل ریلی هستیم
رئیس صنعت، معدن و تجارت گلستان با یادآوری اینکه در ۹ ماهه امسال ۱۲۹ میلیون دلار کالا از گلستان صادرشده است، ادامه داد: هرچند میزان صادرات استان گلستان در آذرماه امسال نسبت به سال گذشته حدود سه درصد رشد داشته و به ۱۹ میلیون دلار رسیده اما همچنان نسبت به سال گذشته هشت درصد منفی است.
وی یادآور شد: در دیدار استاندار گلستان با وزیر صنعت، معدن و تجارت بر حل مشکلات تجّار و بازرگانان تأکید شد و ظاهراً رئیس‌جمهور به وزیر صنعت (شریعتمداری) مأموریت داده برای حل مشکلات در این زمینه به ترکمنستان سفر کنند.
قوانلو متذکر شد: مشکل باید در سطح کشوری و از طریق مقامات ملی حل شود.
کلید حل مشکلات در دستان وزارت امور خارجه
هرچند رئیس صنعت، معدن و تجارت گلستان توپ تأمین واگن خالی را در زمین راه‌آهن می‌اندازد و معتقد است مشکلات موجود با ترکمنستان باید در سطح ملی حل شود اما مدیرکل راه‌آهن شمال شرق ۲ توپ حل این مشکل را در زمین وزارت امور خارجه انداخته و به خبرنگار مهر گفت: ما نمی‌توانیم واگن خالی تهیه کنیم و باید منتظر باشیم تا ترکمنستان واگن خالی بفرستد و یا واگن‌های موجود خالی شوند.
محمدرضا قربانی با یادآوری اینکه از حدود یک ماه قبل از ترکمنستان درخواست واگن خالی کرده‌ایم و مشکلات موجود را با سفیر ایران در ترکمنستان در میان گذاشته‌ایم، افزود: برای اتصال خط عریض وزیر راه و شهرسازی با وزیر امور خارجه ترکمنستان مکاتبه کرده است اما به دلیل اینکه با اتصال خط عریض ترکمنستان نمی‌تواند تعرفه بگیرد، این کشور خط عریض را وصل نمی‌کند.
وی یادآور شد: تاکنون در ایران چندین جلسه برای حل مشکلات مرزی برگزارشده و از ترکمنستان در این جلسات دعوت‌شده و آن‌ها در گرگان و اینچه برون حضور یافته‌اند.
مدیرکل راه‌آهن شمال شرق ۲ ادامه داد: در این مدت بارها برای حضور در ترکمنستان درخواست داده‌ایم اما آن‌ها موافقت نکرده‌اند و در جلسات ایران هم تنها وعده وعید می‌دهند و بعد از جلسه می‌گویند با پیشنهادات موافقت نشده است.
وی با بیان اینکه ترکمنستان بر نقاط قوت و ضعف ما اشراف دارند اما ما اطلاعی از وضعیت ریلی آن‌ها نداریم، تصریح کرد: ما تاکنون چندین بار با راه‌آهن عشق‌آباد صحبت کرده‌ایم و برای واگن خالی درخواست داده‌ایم اما مشکلات حل نشده است و به نظر می‌رسد مشکلات تجّار و بازرگانان گلستانی تنها از طریق رایزنی‌های وزارت امور خارجه قابل‌حل است.
در حالی توپ حل مشکلات حمل‌ونقل ریلی اینچه برون و تأمین واگن خالی در زمین وزارت امور خارجه است که تجّار و بازرگانان همچنان نبود هماهنگی لازم بین دستگاه‌های مختلف را دلیل اصلی مشکلات می‌دانند.