خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ: «مهرزاد دانش» که مسئولیت دبیرخانه هیئت انتخاب و خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده دارد، مهرماه امسال و در پی استعفای «محمودرضا برازش» از مدیرکلی دفتر امور چاپ و نشر این وزارتخانه، با حکم سیدعباس صالحی، به عنوان مدیرکل جدید دفتر امور چاپ وزارت ارشاد منصوب شد.
دانش در حالی عهده‌دار این سمت شد که بر اساس تفاهمنامه میان دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و صنعت، معدن و تجارت، امور فنی و صنعتی چاپ به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شده و از این پس، تنها امور نظارت محتوایی بر عهده دفتر چاپ و نشر وزارت ارشاد خواهد بود.
سه ماه بعد از تغییر مدیرکل دفتر امور چاپ، «مهرزاد دانش»، مدیرکل جدید این دفتر در اولین گفتگوی تفصیلی خود، درباره آخرین وضعیت اجرای این تفاهمنامه، مشکلات اهالی صنعت چاپ به ویژه عدم معافیت مالیاتی آنها، دلایل عدم ترخیص برخی از ماشین‌آلات چاپ در تعدادی از گمرکات کشور و تلاش‌هایی که برای حل این مشکل صورت گرفته است، وضعیت واردات محصولات چاپی و کنترل آن و نیز آخرین وضعیت دبیرخانه هیئت انتخاب و خرید کتاب، با خبرنگار مهر به گفتگو نشست که متن این مصاحبه در زیر از نظر مخاطبان می‌گذرد:
* بهمن ماه سال گذشته بود که وزرای وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صنعت، معدن و تجارت، تفاهمنامه‌ای را امضای کردند که به موجب آن، مسئولیت واردات و نقل و انتقال تمامی ماشین‌آلات و محصولات چاپی، از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وزارت صنعت، معدن و تجارت، انتقال می‌یافت. متعاقب آن در مهرماه امسال، مواد ۱۷ و ۱۸ آئین‌نامه تاسیس و نظارت بر چاپخانه‌ها، اصلاح شد و اجازه واردات و نقل و انتقال دستگاه‌های چاپ از حوزه اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رسماً خارج شد. سوال من این است که این تفاهمنامه، در حال حاضر چه مقدار از روی کاغذ خارج و وارد فاز اجرایی شده است؟
ما باید در سه مرحله، این فرآیند انتقال را اجرایی می‌کردیم؛ این مراحل، هم در پژوهش‌هایی که مجلس شورای اسلامی انجام داد و هم در مطالعاتی که پیشتر در در هر دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و صنعت، معدن و تجارت، انجام شده بود، مورد تاکید قرار گرفته بود. یک مرحله، امضای تفاهمنامه میان دو وزیر بود که مرحله نخست آن در ۱۱ بهمن سال گذشته انجام شد و ما از تیرماه امسال، با ارائه پیشنهادهایِ هر دو وزارتخانه به کمیسیون فرهنگی دولت، فاز اجرایی تفاهمنامه‌را به صورت جدی شروع کردیم.
یکی از این پیشنهادها این بود که بند ۱۶ ماده ۲ قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب ۱۳۶۵ تغییر پیدا کند که تغییرات این ماده، ابتدا می‌بایست در کمیسیون فرهنگی دولت و سپس در سطح هیئت دولت، تصویب شود و سپس به تصویب مجلس شورای اسلامی هم برسد. بدیهی بود که اجرایی شدن این پیشنهاد، زمانبر است. پیشنهاد دیگر، اصلاح آئین‌نامه‌های مربوطه بود که ما این پیشنهاد را در دولت مطرح کردیم و در حال حاضر، مراحل نهایی تصویب آن در دولت در حال انجام است.
با این وجود، همانطور که شما هم اشاره کردید، با اتکاء به همان تفاهمنامه، دستورالعمل اصلاح آئین‌نامه مربوطه در مهرماه امسال به کلیه واحدهای اجرایی در وزارتخانه‌های صنعت، معدت و تجارت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز ادارات کل آن، صادر شد و بر اساس آن، ورود و نقل و انتقال ماشین‌آلات چاپ از این پس (مهرماه ۹۶ به بعد) از حیطه اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خارج و بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت، گذاشته شد. البته در موضوع صدور مجوز تاسیس و انحلال چاپخانه‌ها و نظارت بر امور فنی، کماکان و تا زمانی که دولت تصمیم بگیرد که آن را هم به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار کند و البته این موضوع هم به تصویب مجلس برسد، همچنان در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که این مورد هم در دستور کار دولت قرار دارد.
البته این فرآیندی نیست که در یک ضرب‌العجل زمانی کوتاه مدت یا در فضایی شتابزده انجام شود و برعکس، می‌بایست مرحله به مرحله پیش برود. در مورد خلاءهایی هم که ممکن است در این انتقال به وجود بیاید، در حال رایزنی با وزارت صنعت، معدن و تجارت هستیم و خوشبختانه خیلی از این خلاءها هم حل شده است. این را از این جهت گفتم که بعضاً برخی از دوستان این موضوع را به ما منتقل می‌کنند که برخی از ماشین‌آلات چاپ در گمرک مانده و اجازه ترخیص نمی‌گیرند و می‌گویند دلیل آن، همین جابه‌جایی است و اینکه این فرآیند بدون آنکه زیرساخت‌های آن تامین شده باشد، به صورت ناقص انجام شده است؛ در حالی که اینطور نیست؛ ما در موضوع ورود ماشین‌آلات چاپ، تاکنون ۷ جلسه با دفتر صنایع سلولوزی، دفتر ماشین‌سازی، دفتر سامانه جامع تجارت و دفتر مقررات صادرات و وارداتِ وزارت صنعت، معدن و تجارت، برگزار کرده‌ایم و به نتایج خوبی هم رسیده‌ایم.
در این مورد، قرار بر این شد که دفتر ماشین‌سازیِ وزارت صنعت، معدن و تجارت تغییراتی را در سایت «بهین یاب» و به فراخور نیاز واحدهای چاپی ایجاد کند تا هم خود این واحدهای چاپی بتوانند راساً ماشین‌های چاپی مورد نیاز خود را خریداری کنند و هم بازرگانانی که برای ورود ماشین‌آلات اقدام می‌کنند، به بخش‌های ذیربط معرفی شوند. همچنین قرار شد که در صورت تقاضا برای ورود ماشین‌آلات چاپی مستهلک، واحدهای چاپی می‌توانند وفق قوانین و با تعهد عدم فروش آنها، این ماشین‌آلات را هم وارد کنند. فکر نمی‌کنم مشکل خاصی در این رابطه وجود داشته باشد و دوستانی که با مشکل ترخیص ماشین‌آلات چاپی خود در گمرکات مواجه شده‌اند، می‌توانند با مراجعه به همکاران ما در دفتر امور چاپ و همچنین وزارت صنعت، نسبت به حل مشکل خود اقدام کنند.
* حجم ماشین‌آلاتی که با این مشکل در گمرکات روبه‌رو شده‌اند، چه مقدار است؟
اطلاعات ۱۰ روز قبلِ بنده نشان می‌دهد که تعداد آنها کمتر از ۳۰ مورد است که فکر می‌کنم در این مدت، این تعداد کمتر هم شده باشد. اینها عمدتاً ماشین‌آلاتی است که واردکننده آنها، مجوز اولیه یا همان ثبت سفارش را برای ما (وزارت ارشاد) انجام نداده‌اند؛ با اینکه ما مهرماه دستورالعمل مربوطه را ابلاغ کرده بودیم، با این وجود اعلام کرده بودیم که حتی می‌توانند تا آخر آبان هم این کار را انجام دهند که این دوستان، به هر دلیل ثبت سفارش را انجام نداده بودند و در واقع مشکلی است که خودشان، برای خودشان ایجاد کرده‌اند و هیچ ارتباطی به این فرآیند گذار ندارد؛ به هر حال، الان وزارت صنعت، معدن و تجارت نمی‌توانند این درخواست‌ها را بپذیرد چون اغلب ماشین‌آلات، مستهلک است. با این حال ما تلاش کردیم که مشکلات این دوستان هم با وزارت صعت، معدن و تجارت حل شود.
* با تغییراتی که شما شرح دادید، وظایف اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه صنعت چاپ، از این پس چه خواهد بود؟
اولاً تا زمانی که مجلس این تغییرات را تصویب نکند، همچنان صدور مجوز تاسیس چاپخانه و شناسنامه چاپخانه، بر عهده وزارت ارشاد است. واقعیت این است که بجز در بحث ورود ماشین‌آلات و جابجایی آنها، تا الان، تغییرات عمده دیگری رخ نداده است و بقیه موارد کماکان در حیطه اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و ما هم تا زمانی که مجلس این موارد را به تصویب نرساند، به وظایف قانونی خود در این رابطه عمل می‌کنیم و جای نگرانی نیست. در صورتی که این موارد به تصویب مجلس برسد، تنها نظارت‌های محتوایی بر امور حوزه صنعت چاپ و حمایت‌های لازم در این رابطه و حتی ارائه تسهیلات ضروری به فعالان حوزه صنعت چاپ، در اختیار وزارت ارشاد باقی می‌ماند. در واقع بعد از تصویب مجلس، عمده کارهای چاپی که در ید اختیار وزارت ارشاد باقی می‌ماند، کارهای فرهنگی خواهد بود و هر چه از آن که جنبه صنعتی دارد، به وزارت صنعت، معدن و تجارت منتقل خواهد شد.
* دفتر امور چاپ وزارت ارشاد برای حل پاره‌ای از مشکلات زیرساختی صنعت چاپ از جمله اخذ مالیات بر ارزش افزوده از واحدهای چاپی که به دغدغه بزرگی برای فعالان این حوزه تبدیل شده است، چه برنامه‌ای دارد؟
ما حدود ۲۰ روز قبل جلسه‌ای با فعالین حوزه صنعت چاپ در این رابطه تشکیل دادیم و دوستان وزارت صنعت، معدن و تجارت هم پیگیر این موضوع و بحث معافیت مالیاتی اهالی صنعت چاپ هستند.
* شهریورماه امسال مدیرکل سابق دفتر امور چاپ، با ارائه آمارهایی از کنترل واردات محصولات چاپی به کشور در جهت تقویت تولید داخلی سخن گفته بود. به گفته آقای برازش، در سال ۱۳۹۴ میزان ترخیص محصولات چاپی ۱۴۳ هزار و ۹۰۰ تن بوده که این آمار در پایان سال ۹۵ به ۸۳ هزار تن رسیده است که ۴۰ درصد کاهش را در واردات محصولات چاپی نشان می‌دهد. آیا این روند در سال جاری هم ادامه داشته است؟ شما آمار جدیدی از میزان واردات محصولات چاپی به کشور طی سال جاری دارید؟
بله، خوشبختانه واردات محصولات چاپی، روندی کاهش داشته است؛ در ۶ ماهه اول سال جاری، واردات محصولات چاپی حدود ۵۱ هزار تُن بوده است؛ به عبارت دقیق‌تر این میزان از لحاظ وزنی ۵۱ میلیون و ۱۴۰ هزار و ۵۴۹ کیلو و از لحاظ تعداد ۴ میلیارد و ۴۲۷ میلیون و ۶۸ هزار و ۹۱۷ عدد بوده است. همچنین واردات رول کاغذ در همین بازه زمانی ۲۸۳ هزار و ۹۸۲ رول بوده است.
* به عنوان مدیرکل جدید دفتر امور چاپ، برنامه‌تان برای حل مشکلات این صنعت در دوره پیش رو، چیست؟
بنده شخصاً خوشبینانه به آینده صنعت چاپ در ایران نگاه می‌کنم؛ گو اینکه برخی خلاءها ممکن است به چشم بخورد که با تلاش و مساعی مشترک و جمعی دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل حل است. من از همه فعالین و دست‌اندرکاران حوزه‌های مختلف این صنعت چه قبل از چاپ، چاپ و یا بعد از چاپ، دعوت می‌کنم تا مشکلاتشان را با ما در میان بگذارند. با جلساتی که هم با دوستان در دولت و هم در مجلس داشته‌ایم، امیدواریم بتوانیم در زمان مقتضی و مناسبی این مشکلات را به سرانجام برسانیم. بعضی از دوستان می‌گویند که با این وضعیتی که در صنعت چاپ ایجاد شده، این حوزه متولی دوگانه پیدا کرده است در حالی که واقعاً اینگونه نیست و کماکان کارها در وزارت ارشاد در حال انجام است. در مورد چاپخانه‌های بزرگ، مشکلات از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال برطرف شدن است و در خصوص واحدهای چاپی کوچک هم هماهنگی‌هایی با اتاق اصناف به عمل آمده که بسیار امیدوارکننده است.
من در اینجا لازم است این خبر را هم اعلام کنم که در آینده نزدیک تغییراتی در ساختار اداره‌کل چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و متناسب با روندی که شرح دادم، ایجاد خواهد شد؛ بر این اساس و با توجه به ذیل حکمی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به بنده ابلاغ کرد، هیئت انتخاب و خرید کتاب در اداره‌کل چاپ به فعالیت خودش ادامه خواهد داد. ما صحبت‌های زیادی را با شخص معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران و مشاوران این معاونت انجام داده‌ایم و در نهایت به این تصمیم رسیدیم و قرار شد که به زودی این هیئت، یکی از زیرمجموعه‌های اداره‌کل چاپ و نشر بشود.
* می‌دانیم که شما دبیر هیئت انتخاب و خرید کتاب بودید و هستید. ولی علت این اتفاق دقیقاً چیست؟
خیر، به این دلیل نیست. بحثِ کوچک‌سازی معاونت‌های وزارت ارشاد مطرح است. هیئت انتخاب و خرید کتاب، واحد مستقلی بود که زیرمجموعه هیچ اداره‌کلی نبود و به همین خاطر حضور آن در بخش ستاد وزارتخانه، با چارچوب‌های اداری سازگار نبود. به همین خاطر تصمیم گرفته شد که این دبیرخانه زیرمجموعه یکی از ادارات کل در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد بشود. هم اکنون نیز جلسات زیادی برای بازنگری در شرح وظایف تک تک ادارات کل معاونت فرهنگی در حال انجام است؛ اعم از دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی کتابخوانی، دفتر مجامع و دفتر چاپ و نشر. شرح وظایف هر چهار اداره کل یادشده در حال بازخوانی است با این هدف که تناسب خوبی با وضعیت امروز داشته باشند.
به هر حال این شرح وظایف‌ها در سال‌های گذشته و با نگاهی که متناسب با دوره زمانی خودش بوده، تدوین شده است. اما الان فضای فرهنگی تنوع بیشتری پیدا کرده و متناسب با این وضعیت جدید، سعی خواهد شد تحولی صورت گیرد. در مورد اداره کل چاپ و نشر هم، با توجه به انتقال وجوه صنعتی چاپ به وزارت صنعت، معدن و تجارت، طبیعی است که کوچک‌سازی‌هایی در دفتر امور چاپ صورت بگیرد و در نتیجه بحث انتقال هیئت انتخاب و خرید کتاب به این مجموعه هم مورد بررسی و موافقت قرار گرفت. بر این اساس، از این پس و در حد چند ماه آینده ما بحث نظارت‌های محتوایی حوزه صنعت چاپ و نیز حمایت از ناشران را که همان انتخاب و خرید کتاب از آنهاست، در این دفتر دنبال خواهیم کرد.
* اما ماهیت هیئت انتخاب و خرید کتاب به ویژه با توجه به اعضای حقیقی و حقوقی که دارد، اساساً دولتی نیست و شاید بتوانیم آن را از این نظر با هیئت نظارت بر مطبوعات مقایسه کرد که هیئتی فرادولتی است که اعضای آن را نمایندگانی از هر سه قوه و برخی دیگر از نهادها تشکیل می‌دهند و تنها دبیرخانه آن در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد مستقر است. از این حیث، انتقال هیئت انتخاب و خرید کتاب به دفتر امور چاپ هم که یک بخش کاملاً دولتی است، شائبه سیطره دولت بر آن را ایجاد خواهد کرد. این تناقض چگونه قابل حل است؟
آئین نامه این هیئت تغییر نخواهد کرد، مگر در موارد محدودی که متناسب با این تغییر باشد. همانطور که شما هم گفتید حدود ۹۰ درصد از اعضای این هیئت، غیردولتی هستند و طبیعتاً هیچ تغییری در بافت آن هیئت که اعضای آن به صورت علمی و تخصصی فعالیت و کتاب‌ها را برای خرید انتخاب خواهند کرد، ایجاد نخواهد شد و اصرار خود من هم، همین خواهد بود. این تغییر صرفاً از منظر تغییرات چارت سازمانی انجام می‌شود و آئین‌نامه هیئت کمافی‌السابق پابرجا خواهد بود و به هیچ عنوان به استقلال هیئت، خدشه‌ای وارد نخواهد شد.
* شما این اطمینان را خواهید داد که هیئت انتخاب و خرید کتاب، استقلال رای خود را حفظ کند و به نهادی دولتی تبدیل نشود؟
حتما همینطور خواهد بود. هم الان و هم در آینده از اعضایی دعوت به عمل آمده و خواهد آمد که اکثریت آنها چهره‌هایی دانشگاهی و افرادی هستند که با بحث نشر یا اشراف و یا آشنایی دارند و کمتر وابستگی دولتی دارند. در حال حاضر هم در گروه‌های چهارگانه هیئت شامل کودک و نوجوان، ادبیات و هنر، دین و علوم انسانی، اعضای هیئت انتخاب و خرید کتاب، افرادی هستند که کارمند دولت نیستند و وابستگی دولتی هم ندارند. این روند حتماً ادامه خواهد داشت و اصرار خود من هم این است که نقش دولت در هیئت کمرنگ‌تر بشود.
* این انتقال، کی عملی خواهد شد؟
تصمیم آن گرفته شده است. ضمن اینکه شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خود پیشنهاد دهنده این موضوع بوده است. ما این انتقال را در معاونت امور فرهنگی این وزارتخانه به تصویب رساندیم و امیدوارم تا پایان سال، این تصمیم به شکل مشخص و انجام شده درآید. ضمن اینکه جلسات هیئت کماکان ادامه خواهد یافت. ما ماهیانه دو جلسه هیئت را برگزار می‌کنیم؛ البته هر یک جلسه هیئت، شامل چهار جلسه است و چهار گروهی که عرض کردم، به شکل جداگانه تشکیل جلسه خواهند داد و کتاب‌ها را بررسی خواهند کرد و زمانی که کار هر چهار گروه انجام شد، ما خروجی آن را در قالب یک صورتجلسه، به معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد می‌دهیم و بعد از تائید ایشان، مصوبات جلسه اعلام خواهد شد. این روندی است که در این مدت جریان داشته است و تغییری هم نکرده است.