خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: فاطمه معصومه (س) ، دختر موسی بن جعفر (ع) و نجمه خاتون است. ایشان اوّل ذی القعده سال ۱۷۳هـ . ق در مدینه منوّره به دنیا آمد و در روز دهم ربیع الثانی و «بنا بر قولی دوازدهم ربع الثانی» سال ۲۰۱هـ . ق در سن ۲۸ سالگی در شهر قم از دنیا رفت. به بهانه سالروز وفات ایشان شخصیت والای حضرت معصومه (س)، سفر ایشان به قم، خواندن زیارتنامه حضرت معصومه (س) و... را بازخوانی خواهیم کرد.
عبارت «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فإنّ لک عند الله شأن من شأن» یکی از عبارت هایی است که در زیارتنامه حضرت معصومه آمده و از این جهت که این زیارتنامه از سوی معصوم صادر شده بسیار محل تامل است.
زیارتنامه حضرت معصومه(س) شناسنامه معرفی این مخدره عالی مقام است. حضرت امام رضا(ع) با این زیارتنامه مقامات این مخدره را بیان فرمودند.
از آن مقام محمود نبی اکرم(ص)، شأنی در حضرت معصومه(س) هست که می‌تواند همه را بهشتی کند
آیت الله میرباقری در این باره می گوید: «یکی از شئونی که وجود مقدس فاطمه معصومه(س) دارد «اشفعی لی فی الجنة» است. یک کسی خودش وسط بهشت است، ولی دستش نمی‌رسد دیگران را بگیرد. اما ایشان را به گونه‌ای شفاعت کرده‌اند که خودش شفیع کل می‌شود؛ «تدخل شیعتی بأجمعهم بشفاعتها الجنه». این چه مقامی است؟
وی می افزاید: «اشفعی لی فی الجنة فإن لک عند الله شأنا من الشأن» یعنی از الآن حضرت کاری کنند که ما از صفات رذیله نجات پیدا کنیم، از شرک نجات پیدا کنیم. تا انسان را از دست و دام اولیای طاغوت و حمله‌های شیطان که خیلی دام و حمله پیچیده ای است نجات ندهند «شفاعت فی الجنه» نیست. انسان "آلوده" را بهشت‌بردن که «شفاعت فی الجنه» نیست! بهشت جای آلوده‌ها نیست. کسی که می‌خواهد «شفاعت فی الجنه» کند باید انسان را پاک کند، بعد به بهشت ببرد و الا جهنمی‌ها را که به بهشت راه نمی‌دهند...
این کارشناس دینی معتقد است: پس شفاعت در جنت، پاک کردن است؛ یعنی یک کیسه‌ای به تن ما بکشند، یک کیسه به روی ما بکشند. این، کار آنهاست... شفاعت در بهشت یعنی تطهیر از ذنوب و صفات رذیله. نه فقط خودش بهشت است، نَفَسش بهشت‌آفرین است؛ به هر کسی بخورد، بهشتی می‌شود.
وی می گوید: حضرت معصومه(س) نسبت به همه شیعیان در همه مقامات این‌گونه‌اند. «تدخل شیعتی باجمعهم بشفاعتها الجنه». این جنت، از دنیا شروع می‌شود و تا برزخ و قیامت و آخرت ادامه دارد.
وسعت رحمت الهی و وسعت تجلی شئون معصومین(ع) در حضرت معصومه است
آیت الله میرباقری اشاره می کند: در آخرت، وسعت رحمت الهی و وسعت تجلی شئون معصومین(ع) در ایشان است؛ «شأنا من الشأن»؛ از آن مقام محمود نبی اکرم(ص) چیزی در ایشان هست که همه را می‌تواند بهشتی کند. (این شأن هم که به قول آقایان "نکره" آمده، برای تعظیم است.) از شأن شفاعت کبرای معصومین(ع) و شفاعت وجود مقدس نبی اکرم (ص)، در فاطمه معصومه(س) هست.
وی می افزاید: نَفَس بهشتی حضرت معصومه(س) به هر کسی بخورد بهشتی می‌شود و صفات جهنم از او دور می‌شود و شعله‌های جهنمش خاموش می‌شود. الآن ممکن است درون ما خیلی شعله جهنم باشد. این نفس رحمانی به ما بخورد شعله‌های جهنم، گناهان، صفات رذیله، شرک‌ها و غفلت‌ها خاموش می‌شود و بهشتی می‌شویم. «اشفعی لی فی الجنه» یعنی وقتی در حرم حضرت معصومه(س) می‌روی اگر توجهی بکنند بوی بهشت می‌گیری و بیرون می‌آیی؛ صفاتت بهشتی می‌شود، باطنت بهشتی می‌شود، دیگر حقد و کینه و حسد و بخل و ریا و غفلت و توجه به دنیا می‌رود. «اشفعی لی فی الجنه» یعنی این. یعنی حرم که می‌روی از حضرت، بهشت بخواه! بگو من از حرم که بیرون می‌روم بهشتی باشم. یعنی چه؟ یعنی هم اکنون من را پاک کن، وسط محیط ولایت امیرالمؤمنین(ع) ببر، که دیگر هر کجای عالم هستم وسط بهشت باشم. («إِنّ اْلأَبْرارَ لَفی نَعیمٍ»، از همین دنیاست). آیا در این صورت، کار تمام می شود؟ نه! اگر حضرت معصومه(س) ما را از این عالم به وادی ولایت برد، بعد باید تا عوالم بعد هم خودشان سیرمان بدهند. اینطور نیست که وقتی رفتیم، با پای خودمان ادامه می دهیم. ما تا قیامت محتاج به این دستگیری هستیم. و این لطفی است که خدا به این بزرگواران کرده است».
وی با اشاره به متن زیارتنامه حضرت معصومه می گوید: «وجود مقدس فاطمه معصومه(س)، ارتباط خاصی با معصومین(ع) دارند که در زیارتنامه ایشان به آن اشاره شده است: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ فَاطِمَةَ وَ خَدِیجَةَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ وَلِیِّ اللهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا أُخْتَ وَلِیِّ اللهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا عَمَّةَ وَلِیِّ اللهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ".
وی می افزاید: این نسبت‌ها گاهی یک نسبت‌های ظاهری است؛ یعنی یک توالد ظاهری است. این توالد ظاهری هم خیلی از صفات را منتقل می کند، ولی کافی نیست. گاه می‌بینید مؤمن در نسل کافر هم قرار می‌گیرد: «یُخرج الحی من المیت».
این کارشناس دینی می گوید: ولی آن ارتباط حقیقی توالد (که «أنا و علی ابوا هذه الامة»)، منشأ انتقال اسرار و حقایق است. براساس همین سبب، خود ایشان «بیت النور» ائمه(ع) می‌شود.
حضرت معصومه(س) جزو بیوت نورند که انوار چهارده معصوم(ع) در آنها تجلی کرده است
وی با اشاره به آیه ۳۶ سوره نور می گوید: نور الهی که همه عالم با آن هدایت می‌شوند و در آیه نور از آن بحث شده است، در معصومین(ع) تجلی کرده؛ بعد آمده است «فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ». این خانه‌ها کجاست؟ اول خود انبیا و اولیا هستند. انبیا و اولیا بیوتی هستند که نور نبی اکرم(ص) و نور معصوم(ع) در آنها تجلی کرده است؛ لذا خانه‌های انبیا خانه‌های نبی اکرم(ص) است. امت‌ها نور نبی اکرم(ص) را که همان نور الهی است، از خانه انبیا دریافت می‌کنند و در پرتو انبیا به نبی اکرم(ص) و به حضرت حق هدایت می‌شوند. نبی اکرم(ص) باب مطلق‌اند؛ لذا شفاعت مطلقه دارند.
وی می افزاید: حضرت معصومه(س) جزو بیوت نورند که انوار چهارده معصوم(ع) در آنها تجلی کرده است؛ لذا باید نور معصومین(ع) را از ایشان کسب کرد. ایشان این شأن را دارند که ما را به نور معصومین(ع) برسانند».
این کارشناس دینی با اشاره به سلام های زیارتنامه حضرت معصومه به چند نکته پیرامون آن توضیح می دهد: نخست، سلام‌های اول زیارت است که به حضرت آدم (ع) و چهار پیامبر اولوالعزم به صورت غایب و سپس به نبی مکرم اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) به نحو خطاب حاضر، سلام داده می شود، که این خود سؤال‌برانگیز است که به چه علت به معصومین(ع) در حرم این وجود مقدس، به صورت مخاطب، سلام داده می شود؟ البته معصومین(ع) در هر جای دنیا حاضرند و اگر انسان توجه پیدا کند می‌تواند حضور و محضر آنها را درک کند، و شاهدش هم همان سلام نماز است که خطاب به پیامبر(ص) عرضه داشته می شود؛ لکن احتمال می رود سلام خطاب در حرم مطهر حضرت معصومه(س) بدین جهت باشد که انوار چهارده معصوم(ع)، غیر از حضوری که در همه عالم دارند، در این حرم به صورت خاص حاضر هستند؛ بدین معنا که انوار این معصومین(ع) در حضرت فاطمه معصومه(س) متجلی است و از طریق ایشان، این انوار در این حرم مقدس ظهور پیدا می‌کنند؛ چنانکه در مورد حرم های ائمه(ع) نیز نقل شده که «مختلف الملائکه» و «مختلف الانبیا» است...»
حضرت معصومه بیت‌النورو مشکات‌الانوار است
وی معتقد است: «وجود مقدس حضرت معصومه(س) از آن بیت‌النورها و مشکات‌الانوارهایی است که انوار چهارده معصوم(ع) در آن تجلی دارد. لذا در حرم ایشان چهارده معصوم(ع) به نحو حاضر زیارت می‌شوند [در زیارتنامه حضرت معصومه(س)].
وی می افزاید: عظمت حضرت معصومه(س) فوق العاده است و می ارزد که انسان از اقصی نقاط دنیا فقط برای همین زیارت بیاید. شاهدش هم این است که امام رضا(ع) فرمود: هر کس حضرت معصومه(س) را زیارت کند... اهل بهشت است. امام صادق(ع) می فرماید: به شفاعت حضرت معصومه(س) همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند.
میرباقری ادامه می دهد: من نمی‌دانم این چه مقامی است که: «إنّ لک عند الله شأنا من الشأن». اما یکی از شئون ولایت چهارده معصوم(ع) به خصوص صدیقه طاهره(س)، در ایشان متجلی است و لذا ایشان می توانند «شفاعت فی الجنه» بکنند؛ یعنی درجات جنت - که درجات توحید و ولایت است و ظاهرش بهشت است و باطنش بیت الولایة و دارالولایة و مقامات توحیدی است - به شفاعت ایشان به دست می‌آید. ایشان می‌تواند در این عوالم ما را دستگیری و هدایت بکند. خلاصه، خیلی حجاب‌های باطنی و ظاهری در این حرم برداشته شده و برداشته می‌شود.».
قم؛ مرکز مهاجرت الی الله
این کارشناس دینی در مورد شهر مقدس قم اظهار می دارد: «بعضی از محققین نقل کردند که قم سرزمین جلگه و حاصلخیز و نسبتاً خوش آب و هوا بود. همراه با ظهور اسلام این کوه نمک در این منطقه ظاهر شد و آب و هوای اینجا تغییر کرد و به یک منطقه گرم و کویری با هوای گرم و آب شور و خصلتهای جغرافیایی خاص تبدیل شد. خیلی‌ها را خدا [از اینجا] کوچ داد و یک عده دیگر را [به اینجا] مهاجرت داد. کمااینکه کعبه را به تعبیر امیرالمومنین(ع) در سنگ‌لاخ‌ترین سرزمین‌ها، تنگ‌ترین دره‌ها و کم‌آب‌ترین چشمه‌ها قرار داده است که وقتی آنجا می‌آیند یک سیر معنوی اتفاق بیفتد و آنجا مرکز سیاحت و گردشگری نشود؛ بلکه مرکز مهاجرت الی الله شود. قم هم همین‌طور است.
وی ادامه می دهد: هجرت اشعریون به قم و تبدیل شدن آن به کانون فرهنگی تشیع، هجرت حضرت معصومه (س) ـ که ادامه هجرت امام رضا (ع) است ـ بستر شکل گیری جامعه تشیع در منطقه می‌شود؛ درواقع، این هجرت، جغرافیای دنیای اسلام را تغییر داد [و شیعیان را به سمت ایران سوق داد].
وی می افزاید: هجرت فاطمه معصومه (س) در مسیر اتفاقاتی است که باید در اینجا بیفتد و اتفاقاً همین‌طور هم شده است... یکی از ارکان تبدیل قم به حرم اهل‌بیت(ع)، با آمدن حضرت معصومه (س) تمام شد.
آیت الله میرباقری در پایان می گوید: ائمه (ع) ارجاع دادند («مَنْ زار عارفاً بِحَقِّها فَلَهُ الْجَنَّةُ» و ...) و اینجا ملجأ علمای بزرگ شد. اینجا در طول تاریخ، ملجأ علما و فقهای بزرگ ما مثل مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی، حضرت امام(ره)، مرحوم آیت‌الله العظمی گلپایگانی، آیت‌الله العظمی مرعشی، آیت‌الله العظمی بهجت و... بوده است؛ همه بزرگان در محضر ایشان تواضع و خشوع می‌کردند و در محضر ایشان به بار نشستند».