خبرگزاری مهر، گروه استانها - جواد قنبری: کشور ایران با توجه به موقعیت ژئوپلوتیک خود در منطقه و جهان دارای نقشی کلیدی و حساس است و از همین رو و با توجه به دارا بودن بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب، دسترسی به آب‌های آزاد (اقیانوس هند)، مجاورت با منطقه استراتژیک خلیج فارس و تنگه هرمز و قرارگرفتن درکریدورهای ترانزیتی بین المللی بایستی به دنبال توسعه پایدار با رویکرد دریایی باشد، تعبیری که تحت عنوان «توسعه دریامحور» به آن اشاره می شود.
از همین‌رو توسعه حمل و نقل دریایی و توجه به موضوعات ایمنی و امنیت، توسعه لجستک بندری و خصوصی‌سازی در راستای اقتصاد مقاومتی درکنار توجه به حفاظت از محیط زیست می تواند زمینه ساز و متضمن توسعه پایدار کشور شود.
در این میان بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران نیز دارای اهمیت ویژه و خاصی است به گونه ای که به دلیل بهره‌مندی این بندر از موقعیت استراتژیک جهت ترانشیپ و ترانزیت کالاهای بنادر حوزه خلیج فارس، افغانستان و آسیای میانه در صورت توجه و سرمایه‌گذاری مناسب و همچنین فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، می‌تواند در راستای ثروت‌آفرینی و توسعه شرق کشور نقش ویژه‌ای ایفا کند.
بندر چابهار با وجود ۳۲۰ کیلومتر مرز آبی، ۱۱ بندر ماهگیری و جایگاه تخلیه صید، ۲ بندر منحصر به فرد خارج از نقطه بحران با بریدگی‌های طبیعی و با قابلیت پهلوگیری کشتی‌های غول‌پیکر، وجود بیش از ۲۰۰جاذبه گردشگری و زمین های کشاورزی مستعد میوه‌های گرمسیری و همچنین موقعیت مناسب برای پرورش میگو به عنوان قلب سواحل مکران و محور توسعه شرق مطرح است.
از آن جایی که در قرن بیستم بسیاری توسعه انسانی و اقتصادی را در یک تعریف قرار می دهند، حال آنکه توسعه اقتصادی می‌تواند به عنوان یکی از ارکان مهم توسعه انسانی برای برقراری حداقل های زندگی انسانی مورد توجه باشد و با توجه به نقش کلیدی حمل و نقل دریایی در اقتصاد، می‌توان گفت توسعه اقتصادی به ویژه در کشورهای بحری همچون ایران تا حد زیادی در گرو توسعه حمل و نقل دریایی است.
مطمئن‌ترین، بهترین و باصرفه‌ترین مسیر برای اتصال بازارهای دو کانون جمعیتی جهان با بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت بندر چابهار استاز همین رو توسعه تنها بندر اقیانوسی ایران که این روزها به عنوان «دروازه ملل» از آن یاد می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا به گواه بسیاری از صاحب‌نظران مطمئن‌ترین، بهترین و باصرفه‌ترین مسیر و کریدور برای اتصال بازارهای دو کانون جمعیتی جهان با بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت بندر چابهار است.
موقعیت استراتژیک این بندر و قرار گرفتن آن در محور توسعه شرق کشور، باعث شده تا سازمان بنادر و دریانوردی تدوین و اجرای طرح جامع توسعه آن را در دستور کار قرار دهد و در همین راستا ۱۲ سال پیش فاز یک طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار به مناقصه بین‌المللی گذاشته شد که خوشبختانه چندی پیش و با حضور رئیس جمهور و مقامات ۱۷ کشور جهان و با تکیه بر توان متخصصان داخلی فاز نخست پروژه توسعه بندر شهید بهشتی افتتاح شد.
ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار به ۸.۵ میلیون تن افزایش یافت
مدیر عامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور در مراسم افتتاح فاز نخست پروژه توسعه بندر شهید بهشتی چابهار در جمع خبرنگاران اظهار داشت: این پروژه یکی از بزرگترین طرح های توسعه حمل و نقل دریایی کشور است زیرا پس از افتتاح این طرح ظرفیت این بندر از ۲.۵ میلیون تن در سال، به ۸.۵ میلیون تن رسیده است که به معنای افزایش ۳ برابری ظرفیت تخلیه و بارگیری این بندر است.
محمد راستاد افزود: در مجموع حدود یک میلیارد دلار در فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی برای تامین زیرساخت‌ها، روبناها و تجهیزات این بندر هزینه شده است.
وی با اشاره به اینکه در این طرح تاکنون ۲۰۳ هکتار از اراضی دریا استحصال شده است، ادامه داد: یک مشخصه مهم این پروژه این است که با تکمیل موج‌شکن به طول ۱۴۷۰ متر دسترسی دریایی افزایش پیدا کرده است.
معاون وزیر راه و شهرسازی خاطر نشان کرد: همچنین برای اینکه به عمق مناسب برسیم ۱۵.۸ مترمکعب لایروبی انجام شده و ۵ کیلومتر دایک حفاظتی نیز ایجاد شده است.
وی تصریح کرد: ۳۲ هزار کلونی مرجان در راستای این پروژه به محلی دیگر منتقل شد تا به واسطه این طرح توسعه ای به محیط زیست دریایی آسیبی وارد نشود.
راستاد با اشاره به اینکه مذاکرات با یک شرکت هندوستانی به منظور بهره‌برداری از بندرچابهار در حال نهایی شدن است، گفت: تخفیف‌های متعددی برای خطوط کشتیرانی در این بندر در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه اقدامات و پروژه‌های متعددی جهت توسعه سواحل مکران در حال اجرا است، افزود: ۱۶.۵ متر عمق آبخور این بندر بالاترین عمق آبخور برای پهلوگیری کشتی های بزرگ کانتینری و کالاهای عمومی در بنادر ایران است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور با اشاره به اینکه ۴ فاز برای طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار تعریف شده است، ادامه داد: در حال حاضر ظرفیت‌های گسترده‌ای برای سرمایه‌گذاری در بنادر موجود در سواحل مکران وجود دارد.
وی خاطر نشان کرد: امیدواریم بندر چابهار به یکی از مدرترین بنادر کشور و منطقه تبدیل شود تا بتوانیم نقش‌آفرینی ویژه‌ای در زمینه ترانزیت دریایی از طریق تنها بندر اقیانوسی کشور داشته باشیم.
با توجه به اینکه بندرچابهار، رابط شرق آسیا با کشورهای «CIS» است، می تواند به هاب ترانزیتی منطقه تبدیل شود از همین رو علاوه بر فعالیت های بندری، می توان با ایجاد مراکز لجستیکی و توزیع کالا موجب اشتغال زایی در این منطقه شد.
لزوم توجه به لجستیک بندری و توسعه پس کرانه ها
حمل و نقل دریایی یکی از پر اهمیت ترین روش‌های حمل و نقل مورد استفاده در سطح جهان است و نقش عمده ای در گسترش و تسهیل تجارت جهانی دارد به طوری که طبق آمار بیش از ۹۰ درصد کالاهای دنیا در تجارت بین‌الملل توسط حمل و نقل دریایی حمل و در بنادر تخلیه و بارگیری می شود، از این منظر می توان گفت بنادر نقشی حیاتی و حساسی در این فرآیند دارند.
اهمیت بنادر به عنوان معبر ورود و خروج کالا از طریق اقتصادی‌ترین شیوه حمل و نقل یعنی حمل و نقل دریایی بر کسی پوشیده نیست از همین رو در زنجیره حمل و نقل بین‌المللی، بنادر دارای نقشی کلیدی هستند و بدون آن‌ها فرآیند تولید، تجارت، حمل و مصرف تکمیل نمی شود.
یکی از مهمترین نقش‌های اقتصادی که توسط بنادر و صنایع دریایی ارائه می شود، خدمات لجستیکی است از همین رو با توجه به اینکه بنادر نقشی حیاتی در ایجاد بازارهای جدید و توزیع بار در سراسر مرزهای جغرافیایی دارند، یکی از مهمترین نقش‌های اقتصادی که توسط بنادر و صنایع دریایی ارائه می شود، خدمات لجستیکی است.
قطعا ارائه خدمات لجستیکی در پایانه های بندری نقش مهمی در توسعه رقابت و تجارت جهانی دارد، در نتیجه برای توسعه تجارت جهانی بنادر نیازمند شرایط جدیدتری هستند که برای رفع این نیازهای روزافزون، ضروری است که بنادر را در زنجیره تأمین ادغام کرد، چرا که بنادر رابطه بین دریا و حمل و نقل زمینی هستند و در واقع بنادر گره‌های مهم لجستیکی هستند.
امروزه لجستیک دریایی اهمیتی بیش از پیش پیدا کرده است چرا که معیارهایی چون تحویل به موقع، تحویل با کمترین هزینه و قابلیت اطمینان در تحویل کالا به مشتری اهمیت ویژه ای پیدا کرده است.
طبق تعریف سازمان تجارت جهانی (WTO) لجستیک آن بخش از فرآیند مدیریت زنجیره تأمین را شامل می شود که برنامه ریزی، بکارگیری و کنترل موثر و کارای جریان و ذخیره کالاها، خدمات و اطلاعات مرتبط با آن را در طی مراحل تولید، توزیع و ارسال از تأمین کنندگان ابتدایی تا مشتریان نهایی محصولات را بر عهده دارد و چنانچه این لجستیک از طریق آب و دریا انجام شود به آن لجستیک دریایی اطلاق می شود.
لزوم خصوصی سازی و سرمایه گذاری های بین المللی
خصوصی سازی در مفهوم گسترده آن به شیوه‌های کاهش نقش دولت و واگذاری کار به بخش خصوصی و پیروی از منطق بازار در تمام تصمیمات اقتصادی اطلاق می شود، از اینرو ورود بنگاه‌های جدید بخش خصوصی می تواند در وضعیتی که بخش دولتی از انحصار برخوردار است، رقابت را برانگیخته، بنگاه‌های دولتی را مجبور کند که به ضوابط و نیروهای بازار واکنش نشان دهند از همین رو فرایند انحصارزدائی گاهی در چارچوب خصوصی‌سازی به عنوان فعالیتی موازی و مکمل توصیف شده است.
تجربه کشورهای توسعه یافته و عدم موفقیت آنان در مدیریت دولتی بنادر در طی دهه ۸۰ موجب شد تا این کشورها به نقش و اهمیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر پی ببرند زیرا خصوصی سازی بنادر اگر به طور مناسب و با دلایل موجه صورت پذیرد، می تواند فواید بسیاری برای اقتصاد یک کشور در حوزه کلان اقتصاد فراهم آورد.
تقریباً در همه کشورها اهدافی کلیدی در ارتباط با خصوصی‌سازی بنادر شامل تسهیل مبادلات تجاری، بهبود راندمان کاری بنادر و کاهش هزینه های دولتی تعریف شده است که امروزه تمایل بیشتری به افزایش مشارکت بخش خصوصی و توسعه بنادر وجود دارد البته شایان توجه است که این مهم تنها با همفکری، همکاری و هماهنگی تمامی ارگان‌های دریایی کشور در سطوح سیاست‌گذاری کلان تا سطوح اجرایی و اقتصادی امکان پذیر است.
موافقتنامه چابهار فرصتی جدید برای ایجاد منافع دوستانه برای همه کشورهای منطقه
مدیر کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: موافقت نامه چابهار فرصتی جدید برای ایجاد منافع دوستانه برای همه کشورهای منطقه ایجاد کرده است.
بندر چابهار از این رو «دروازه ملل» نامیده شد تا به همه بگوییم که ایران به عنوان یک کشور با ثبات و به عنوان کشوری که بیشترین نقش را در صلح منطقه دارد، آماده است تا به همه کشورهای دوست در بندر چابهار خدمات ارائه کندبهروز آقایی افزود: بندر چابهار از این رو «دروازه ملل» نامیده شد تا به همه بگوییم که ایران به عنوان یک کشور با ثبات و به عنوان کشوری که بیشترین نقش را در صلح منطقه دارد، آماده است تا به همه کشورهای دوست در بندر چابهار خدمات ارائه کند.
وی با اشاره به اینکه کریدورهای مختلفی از راه بندر چابهار با اقیانوس ارتباط برقرار می کنند، ادامه داد: خوشبختانه موافقتنامه چابهار با عنوان تأسیس دالان حمل و نقل بین المللی و با رویکرد پشتیبانی، تحکیم و همکاری های منطقه ای و همچنین تسهیل فرآیندهای حمل و نقل بین دولت‌های ایران، هندوستان و افغانستان منعقد شده است.
وی با اشاره به اینکه ما به دنبال برقراری ارتباط با همه همسایگان هستیم، گفت: ما علاقه مندیم تا همه کشورهای دوست از موقعیت ژئوپلتیک ایران و بندر چابهار به خوبی استفاده کنند.
مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان ضمن تشریح اهمیت موافقتنامه چابهار افزود: با توجه به قابلیت ها و پتانسیل های بندر چابهار و همچنین نیاز کشور افغانستان برای دسترسی به آب های آزاد و از طرف دیگر اقتصاد رو به رشد کشور هندوستان قطعا این موافقتنامه می تواند متضمن منافع برای هر ۳ کشور باشد.
وی ادامه داد: این موافقت نامه با ارتقاء سهم تجارت آسان ۳ کشور ایران، افغانستان و هندوستان موجب کاهش هزینه و زمان انتقال کالاهای عبوری از طریق کریدورهای بین المللی می شود.
وی خاطر نشان کرد: ایجاد مزیتهای جذب ترافیک دریایی، کالا و مسافر، کاهش هزینه های حمل و نقل، انجام فعالیت‌های ترانزیتی، صادرات، رونق صنعت توریسم و همکاری های محیط زیست دریایی از جمله نتایج اجرای این توافقنامه است.
آقایی تصریح کرد: برای اجرای این موافقتنامه ضروری است تا در خصوص ظرفیت‌سازی و ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز، تدوین پروتکل‌های مربوطه و همچنین دستورالعمل های تشویقی، تخفیفی و تسهیلی اقدامات لازم از سوی نهادهای مربوطه انجام شود.
وی افزود: ابلاغ این توافقنامه سهم به سزایی در یکسان سازی فرآیندها، تسهیل امور و حذف گلوگاه‌های تجارت آزاد بین المللی برای ۳ کشور دارد و قطعا فصل جدیدی در مناسبات و منافع مشترک منطقه ای ایجاد می کند.
وی ادامه داد: بررسی موضوعات حقوقی، کنسولی و تسهیل تردد تجار و بازرگانان با هدف تسهیل فرآیندها از جمله ایجاد سیستم های بانکی مشترک در خصوص موضوعات ارزی از دیگر اهداف تبیین شده در این موافقت نامه است.
مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: موافقتنامه کریدور بین المللی چابهار مقدمه ای برای همکاری کشورهای منطقه حوزه دریای عمان، اقیانوس هند، کشورهای شرق آفریقا، جنوب شرق آسیا و از همه مهمتر کشورهای (CIS) است که با ظرفیت سازی، تشویق و پذیرش اعضای جدید، پیمان های تجاری بزرگتری با عضویت کشورهای متعدد بر مبنای این موافقتنامه در آینده شکل خواهد گرفت.
در مجموع آن چیزی که واضح است این است که این اقدام یعنی افتتاح فاز اول طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار و به دنبال آن ورود بخش خصوصی داخلی و بین المللی برای توسعه پس کرانه ها در این منطقه می تواند علاوه بر اینکه موتور محرکی برای توسعه شرق کشور باشد نقش به سزایی در افزایش نقش آفرینی کشور عزیزمان در عرصه های بین المللی داشته باشد که امیدواریم با توجه ویژه دولت مردان این توسعه سرعت بیشتری پیدا کند.