خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-مریم جراح لایق-پیمان یزدانی: ارتش ترکیه از روز شنبه هفته جاری (۳۰ دی ماه) عملیات «شاخه زیتون» را در شهر عفرین واقع در شمال سوریه آغاز کرده است. از همان آغاز این اقدام ترکیه با واکنش های متفاوتی از سوی کشورها مواجه شد.
در حالیکه سفیر ترکیه در ایران اعلام می کند که آنکارا به کنسولگری سوریه در ترکیه در خصوص عملیات عفرین خبر داده است اما بشار اسد رئیس جمهوری سوریه این اقدام ترکیه را تجاوز خوانده و گفته است: تجاوز ددمنشانه ترکیه به شهر عفرین سوریه جدای از سیاست رژیم ترکیه از روز نخست بحران سوریه که بر اساس حمایت از تروریسم و گروه های مختلف تروریسم استوار بوده است، نیست.
جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه ای که از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه صادر شد ضمن تاکید بر احترام بر تمامیت ارضی ترکیه اظهار امیدواری کرد که این عملیات فورا پایان یابد.
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به تحولات اخیر در عفرین سوریه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران تحولات جاری در شهر عفرین سوریه را از نزدیک و با نگرانی پیگیری می کند و امیدوار است این عملیات فورا پایان یافته و از تعمیق و گسترش بحران در مناطق مرزی ترکیه و سوریه جلوگیری به عمل آید. تداوم بحران در عفرین ممکن است باعث تقویت مجدد گروه های تکفیری – تروریستی در مناطق شمالی سوریه شده و آتش جنگ و ویرانی را در این کشور دوباره شعله ور کند.
ایران در بیانیه خود با بیان اینکه از همه کشورها به خصوص دولت ترکیه به عنوان یکی از طرف های ضامن انتظار دارد بر روند حل و فصل سیاسی بحران سوریه به خصوص روند آستانه همچنان متعهد بماند، از ترکیه خواست که به ایفای نقش سازنده و مسئولیت خطیر خود برای حل و فصل سیاسی بحران سوریه ادامه دهد.
روسیه یکی دیگر از کشورهای حاضر در روند آستانه نیز در بیانیه ای که از سوی وزارت دفاع این کشور منتشر شد با بیان اینکه مسکو با نگرانی اخبار مربوط به این عملیات را دنبال می کند، اعلام کرد که حمایت های تسلیحاتی پنتاگون از گروه های حمایت شده توسط آمریکا در سوریه باعث انجام عملیات نظامی ترکیه است و روند صلح را تضعیف می کند. اعلام تصمیم واشنگتن مبنی بر شروع آموزش نیروهای حفاظت مرزی در سوریه موجب واکنش بسیار منفی توسط آنکارا شده است.
در ادامه واکنش ها به آغاز این عملیات سخنگوی کاخ سفید نیز از مقامات آنکارا خواست تا با توجه به آغاز عملیات نظامی ارتش ترکیه در منطقه «عفرین» سوریه، خویشتنداری خود را حفظ کند و هشدار داد که این عملیات نظامی با خطر تشدید یک بحران انسانی و برهم خوردن ثبات در این منطقه عموماً باثبات همراه است.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با ابراز نگرانی از عملیات نظامی ترکیه در شهر عفرین گفت: تضمین امنیت غیرنظامیان و دسترسی آن ها به کمک های بشردوستانه در خلال عملیات مذکور مهم است. راهبرد این عملیات باید متمرکز بر مبارزه با داعش باشد و ما نگران تأثیرگذاری این عملیات بر مذاکرات ژنو هستیم.
این در حالی است که ترکیه این عملیات را در راستای حفظ امنیت ملی کشور خود می داند و اعلام می دارد که پیش از آغاز این عملیات برخی از کشورها از جمله روسیه، ایران و آمریکا را در جریان این اقدام قرار داده است.
خبرگزاری مهر در گفتگویی با «رضا هاکان تکین» سفیر ترکیه در تهران به بررسی جزئیات بیشتر این اقدام دولت ترکیه پرداخته است که مشروح این گفتگو را در زیر می خوانید:
*عملیات «شاخه زیتون» با چه اهداف و بر چه اساسی آغاز شد و تاکنون چقدر موفقیت آمیز بوده است و ترکیه تا چه میزان توانسته در این چند روز به اهداف خود دست یابد؟
شاید مفیدتر باشد که در ابتدا از پس زمینه تحولات صحبت کنیم، ترکیه سال هاست که در حال مبارزه با تروریست ها است، مبارزه ما با سازمان تروریستی «پ.ک.ک» سابقه ای ۴۰ ساله دارد. در نتیجه جنگ داخلی و بی ثباتی هایی که در عراق و سوریه در سال های اخیر پیش آمد به سازمان های تروریستی که ما با آنها مبارزه می کردیم داعش نیز اضافه شد. علاوه بر این ما در حال مبارزه با سازمان تروریستی وابسته به فتح الله گولن که یک سال و نیم پیش اقدام به کودتای کور در ترکیه کرد نیز هستیم.
وقتی در مورد "پ.ک.ک" صحبت می کنیم بهتر است بگوییم "پ.ک.ک" و شاخه های آن چرا که این گروه تروریستی شاخه های مختلفی را در جغرافیاهای مختلف دارد، دو شاخه از این گروه تروریستی در سوریه هستند "پ.ی.د" و شاخه نظامی آن "ی.پ.گ".
یکی از مواردی که مبارزه ما را با "پ.ک.ک" و شاخه های آن و همینطور داعش سخت کرده این است که پایگاه های این سازمان های تروریستی در خارج از خاک ترکیه هستند، "پ.ک.ک" در شمال عراق در کوه های قندیل مستقر شده است و شاخه های سوریه ای این گروه تروریستی یعنی "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" نیز در مناطق شمالی سوریه حضور دارند.
مشابه همین در مورد داعش نیز صدق می کند، داعش پیش از این سرزمین های وسیعی از عراق و سوریه را گرفته بود و اکنون در عراق کاملا شکست خورده است و در سوریه نیز اگر چه هنوز بخشی از خاک سوریه را دراختیار دارد، اما اکنون بسیار کوچک تر از قبل شده و مناطق زیادی از آنها پس گرفته شده است. همانطور که می دانید داعش علیه ترکیه نیز عملیات های زیادی را انجام داده بود و ما نزدیک به ۳۰۰ نفر از شهروندان خود را در این عملیات های تروریستی از دست دادیم. در سال گذشته ترکیه نیز عملیات گسترده ای با نام عملیات "سپر فرات" را در راستای مبارزه با داعش داشت و عملیات موفقیت آمیزی بود و توانست در این عملیات مناطق مرزی مشترک را از لوث داعش پاک کند.
بعد از این تحولات در منطقه شمال سوریه "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" تحرکاتی را علیه ترکیه در این مناطق داشتند. البته این تحرکات صرفا مختص به "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" نیست و برخی از عناصر وابسته به داعش نیز از شرایط منطقه استفاده کرده اند و با نفوذ در خاک ترکیه می توانند حملاتی را برنامه ریزی کنند.
ما برای تامین امنیت ملی خود و رفع این تهدیدات در آغاز با نیروها و طرف هایی که در این منطقه حضور داشتند وارد گفتگو شدیم و پیام هایی را برای آنها ارسال کردیم، همچنین از طریق حامیان این گروه های تروریستی پیام هایی را برای آنها فرستادیم که فکر می کنیم به آنها رسیده باشد، ما بلافاصله تصمیم به اقدام نظامی نگرفتیم، راه های دیگر را نیز در پیش گرفتیم، اما پیام هایی که ارسال شد نتیجه ای در بر نداشت. ما شاهد گام هایی بودیم که تمامیت ارضی سوریه را می توانست از بین ببرد، برای مثال تشکیل نیروهای نظامی آلترناتیو.
ما این عملیات را در شمال سوریه آغاز کردیم، تنها هدف ما از این عملیات تامین امنیت ملی و امنیت نواحی مرزی ترکیه است. همچنین هدف ما جلوگیری از تحرکاتی است که در این مناطق و در راستای تلاش برای تجزیه سوریه انجام می شود، چرا که برای ما حفظ تمامیت ارضی سوریه اهمیت زیادی دارد و ما به حفظ تمامیت ارضی سوریه پایبند هستیم.
این عملیات صرفا علیه گروه های تروریستی حاضر در این منطقه است و ما تمام تدابیر لازم را برای اینکه آسیبی به شهروندان و مردم آن منطقه نرسد اندیشیده ایم و برخلاف برخی از ادعاها که گفته می شود این عملیات علیه بخشی از مردم کرد سوریه است، مطلقا اینگونه نیست. با انجام این عملیات این مردم در آینده با آرامش در این مناطق زندگی خواهند کرد و برای آنها صلح و ثبات بیشتری فراهم خواهد شد.
همچنین این عملیات در چارچوب حقوق و مقررات بین المللی انجام شده و عطف به ماده ۵۱ منشور سازمان ملل که حق دفاع مشروع را برای دولت ها شناخته است و همچنین بیانیه های مختلف شورای امنیت سازمان ملل که در خصوص سازمان های تروریستی دارد، این عملیات در چارچوب مقررات و موازین در حال انجام است.
در خصوص اهداف عملیات هم ما به طرف های مرتبط با این مسئله و همینطور به شورای امنیت سازمان ملل و دبیرکل سازمان ملل اطلاع دادیم و اهداف عملیات را برای آنها توضیح دادیم. یکی از این طرف ها نظام سوریه است و سرکنسولگری آنها هنوز در استانبول فعال است و ما با یک یادداشت رسمی از طریق سرکنسولگری این کشور در استانبول به آنها اطلاع دادیم. این عملیات تا پایان دادن به تحرکات گروه های تروریستی علیه ترکیه در آن منطقه ادامه خواهد داشت.
ما از دوستان خود انتظار داریم که به مبارزه ما با تروریسم که در چارچوب مقررات بین المللی است، کمک کنند. این عملیات از طرفی گامی مهم در مبارزه با تروریسم در منطقه محسوب می شود و از طرفی نیز کمک می کند به روند سیاسی حل بحران سوریه چراکه ما هرچه خاک سوریه را از سازمان های تروریستی مختلف پاک کنیم به روند سیاسی حل بحران در این کشور کمک خواهد کرد.
عملیات از روز شنبه آغاز شده و تاکنون بسیار موفقیت آمیز بوده و به اهداف تعیین شده دست یافته است، در مورد جزئیات نظامی آن اما نمی توانم چیزی بگویم. اهداف این عملیات از اسمی که برای آن انتخاب شده است قابل درک است.
*با توجه به اینکه ترکیه یکی از طرف های ضامن آتش بس در روند آستانه برای حل بحران سوریه است، فکر نمی کنید که اقدامات کنونی در عفرین موجب تشدید بحران سوریه شود؟ و به نوعی در تناقض با نقش مثبت ترکیه در روند آستانه است و می تواند به تقویت مجدد گروه های تکفیری تروریستی کمک کند؟
من با این دیدگاه موافق نیستم، معتقدم این عملیات به روند آستانه و به روند حل سیاسی بحران سوریه در چارچوب مذاکرات ژنو کمک بسیاری خواهد کرد. این عملیات علیه سازمان های تروریستی و روندهای خودسرانه ای که در این مناطق وجود دارد شکل گرفته است.
کشورهایی که در روند آستانه حضور دارند یعنی ترکیه، ایران و روسیه، هر سه طرفدار تمامیت ارضی سوریه هستند. در حال حاضر ساختارهایی در شمال سوریه شکل گرفته است که آنها به دنبال تجزیه و تقسیم خاک سوریه هستند و حتی در حال شکل دهی به نیروهای نظامی خود هستند، ما در مورد شکل گیری سیستم های صحبت می کنیم که در مناطقی که در اختیار گرفته اند دست به پاکسازی قومی می زنند.
همچنین این سازمان های "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" که ادعای نمایندگی کردهای سوریه را دارند فشار خیلی زیادی به کردهای سوریه ای که هم نظر آنها نیستند و با دیدگاه های آنها مخالف هستند وارد می کنند. چشم بستن به چنین سازمانی که هم در داخل سوریه اقداماتی را انجام می دهد و هم تحرکاتی را علیه ترکیه دارد و برخورد نکردن با آن خدمتی به روند صلح در سوریه و روند آستانه نخواهد کرد.
اگر برخی فکر می کنند که داعش و دیگر سازمان های تروریستی ممکن است از این وضعیت برای تحرکات بیشتر استفاده کنند، می توانم عملیات موفقیت آمیز "سپر فرات" را یادآور شوم. ما خیلی خوب می دانیم که چه کسانی به تروریست های داعش کمک می کنند. کسانی که می گویند چنین عملیاتی می تواند موجب تقویت داعش شود چرا زمانیکه که قراردادی را امضا کردند که داعش تحت الحفظ از رقه از مسیرهای امن به مناطق دیگری در سوریه تحت نظر "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" منتقل شد، به این هم باید دقت کنند که کسانی که ادعای مبارزه با داعش را داشتند منطقه امنی را ایجاد کردند برای اینکه آنها به مناطق دیگری از سوریه منتقل شوند.
در مقابل ما سازمان تروریستی است که وقتی منافعش ایجاب کند حتی از همکاری با داعش هم اجتناب نمی کند، مبارزه با آنها برای ثبات و امنیت سوریه و کل منطقه مفید خواهد بود. ما هیچ تفاوتی بین گروه های تروریستی قائل نیستیم "پ.ی.د"، "ی.پ.گ"، داعش، جبهه النصره و... برای ما تفاوتی ندارد و با تمام گروه های تروریستی مبارزه می کنیم.
* شما اشاره کردید که این عملیات تا زمانیکه تحرکات علیه ترکیه در این منطقه پایان یابد ادامه می یابد، از طرفی رئیس جمهور ترکیه این عملیات را کوتاه مدت اعلام کرده است، اما در عین حال پس از آغاز عملیات خبرهایی از احتمال گسترش یافتن آن به منبج و دیگر مناطق به گوش می رسد، آیا ترکیه زمان مشخصی برای پایان عملیاتش دارد؟
نمی توان در مورد پایان عملیات زمان دقیقی را بیان کرد، اما نیت و تلاش ما این است که این عملیات در کوتاه مدت به پایان برسد ولی به هرحال مسئله امنیت ملی ما مطرح است و اگر تحولات میدانی ایجاب کند که زمانی بیشتری این عملیات طول بکشد، ما به این عملیات ادامه خواهیم داد.
* آیا ترکیه به تمامیت ارضی سوریه پایبند خواهد ماند و پس از محقق شدن اهدافش از خاک سوریه خارج شده و به تمامیت ارضی این کشور احترام خواهد گذاشت؟ یا اینکه در مناطق کردی سوریه حضور نظامی دراز مدت خواهد داشت؟ چه برنامه ای برای بعد از پایان عملیات "شاخه زیتون" دارید؟
من تاکید می کنم که ترکیه چشمداشتی به خاک سوریه یا هدفی مبنی بر اینکه بخواهد در آنجا حوزه نفوذی ایجاد کند، ندارد، برای مثال دقت کنید به عملیات "سپر فرات"، در این عملیات نزدیک به ۲ هزار کیلومتر از لوث داعش پاکسازی شد و پس از آن مردم سوریه به این مناطق بازگشتند و زندگی عادی در این مناطق جریان یافت. ما در عملیات "شاخه زیتون" نیز همین هدف را دنبال می کنیم و با هرگونه تشکیل مناطق خودگردان که خودسرانه شکل بگیرد و بخواهد حوزه نفوذ ما یا هر کشور دیگری در خاک سوریه باشد مخالف هستیم.
ما طرفدار حل سیاسی بحران سوریه هستیم و مردم سوریه باید تصمیم بگیرند که به چه شکلی می خواهند کشور خود را اداره کنند چارچوب این امر هم در روند ژنو طراحی شده و شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه های مختلفی در این خصوص دارد.
ما روند آستانه و کنگره سوریه که در سوچی برگزار خواهد شد را روندی می دانیم که گام های مثبتی را در راستای تحقق چارچوب ژنو ایجاد کرده است، می بینیم. آرزوی ما این است که بعد از مبارزه و پاکسازی گروه های تروریستی روند صلح سیاسی در سوریه تسریع شود و فضای صلح و آشتی شکل بگیرد تا مردم سوریه بتوانند درباره آینده کشور خود تصمیم بگیرند. تمام این ها باید در چارچوب حفظ تمامیت ارضی ترکیه و حفظ حاکمیت ملی سوریه و یکپارچگی این کشور باشد.
*برخی بر این باور هستند که در صورت موفقیت عملیات ترکیه در مناطق کردی سوریه احتمالا ترکیه با حضور گروه های کردی شمال سوریه در روند سیاسی حل و فصل بحران سوریه موافقت خواهد کرد، آیا بعد از تضعیف گروه های تروریستی "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" ممکن است ترکیه با حضور این گروه ها در مذاکرات صلح موافقت کند؟
"پ.ی.د" و "ی.پ.گ" تنها سازمان های موجود نیستند که بتوانند نماینده کردهای سوریه باشند. سازمان های کردی زیادی در بین کردهای سوریه وجود دارند و یکی از آنها گروه هایی هستند که تحت عنوان ائتلاف ملی فعالیت می کنند ما به خاطر مبارزه ۴۰ ساله ای که با "پ.ک.ک" داشته ایم ذهنیت آنها را خیلی دقیق می شناسیم.
"پ.ی.د" و "ی.پ.گ" هم اصلی ترین فشار را روی مردمی که نمایندگی آنها را دارند ایجاد می کند. این را فقط ما نمی گوییم و گزارش هایی که توسط سازمان های مردم نهاد در خصوص این گروه ها منتشر کرده اند نیز این موضوع را تایید می کند. همکاری با سازمانی که چنین دیدگاه و ذهنیی دارد غیرممکن است و این گروه ها متاسفانه از خارج از سوریه نیز حمایت می شوند که این حمایت ها به آنها جسارت بیشتری را می دهد. آنها استاد پروپاگاندا و تبلیغات هستند و توانسته اند افسانه اینکه آنها در حال مبارزه با داعش هستند را به خوبی در میان مردم پخش کنند. آنها با بیان اینکه زنانی آزادانه و بدون حجاب در حال مبارزه با داعش در این مناطق هستند توانسته اند تصویری سکولار از خودشان در ذهن غربی ها ایجاد کنند و متاسفانه خیلی از دوستان غربی ما بازی خورده و این موضوعات را باور کرده اند.
اگر ما بتوانیم سازمان هایی که به کردهای سوریه فشار می آورند از میان برداریم، مردم کرد سوریه هم می توانند با اراده خود و آزادانه نمایندگان خود را معرفی کنند. ما در روند حل سیاسی بحران سوریه و در دوران جدیدی که پیش رو داریم، آرزو داریم که مردم کرد سوریه هم مانند سایر اقشار و اقوام سوریه از حقوق و آزادی های بنیادین خود بتوانند استفاده کنند. ما می دانیم که آنها چه مشکلاتی را پیش از این داشته اند و حتی برای آنها اوراق هویتی نیز صادر نمی شد. ما مخالف بی ثباتی و جنگ داخلی هستیم که هفت سال است در سوریه آغاز شده و ادامه دارد و "پ.ک.ک" و شاخه های آن "پ.ی.د" و "ی.پ.گ" می خواهند از این بی ثباتی سواستفاده کرده و اهداف خود را پیش ببرند و ما می خواهیم از این امر جلوگیری کنیم و مانع آن بشویم. ما نمی خواهیم کردهای سوریه نادیده گرفته شوند یا حقوق آنها تضعیف شود.
*ممکن است پس از پایان این عملیات ما در این مناطق شاهد افزایش تعداد آوارگان و به وجود آمدن یک بحران انسانی باشیم، آیا ترکیه در اقدام خود به این تبعات حمله نظامی خود و احتمال افزایش بحران انسانی هم توجه و تدابیری برای این امر اتخاذ کرده است؟
سخنگوی سازمان ملل اعلام کرده که در عفرین ۳۰۰ هزار نفر شهروند وجود دارد و ۱۲۶ هزار نفر پیش از این به دلیل بی ثباتی مناطق دیگر به این منطقه آماده اند و در نتیجه عملیات "شاخه زیتون" ممکن است تعداد کسانی که آواره بوده اند ممکن است بیشتر شود. ما در این عملیات شهروندان عادی را هدف قرار نمی دهیم به همین دلیل احتمال به وجود آمدن بحران انسانی بر اثر عملیات ترکیه در این منطقه وجود ندارد.
ترکیه از آغاز بحران سوریه تاکنون هم کمک های مستقیمی را برای کاهش بحران انسانی در این کشور داشته است و هم زمینه کمک رسانی دیگر کشورها به مناطق بحرانی را فراهم و همواره نقش مثبتی را در این زمینه ایفا کرده است. در حال حاضر نیز تدابیر لازم برای جلوگیری از بحران انسانی در این مناطق اندیشیده شده است.