خبرگزاری مهر-گروه هنر-زهرا منصوری: گروه سینمایی هنر پویا ابتدا با انیمیشن «شاهزاده روم» به سینمای ایران و بچه های ایرانی معرفی شد؛ فیلمی که در اکران عمومی توانست موفق و جزو معدود آثار انیمیشنی باشد که به باشگاه میلیاردی ها می پیوندند. این گروه هر چند در همان روزهای ابتدایی اکران عنوان کرد که قصد دارد هر سال یک انیمیشن سینمایی برای بچه های ایرانی تولید کند اما این روند تحقق پیدا نکرد و زمانی نزدیک به سه سال بعد دومین و تازه ترین انیمیشن این گروه با عنوان «فیلشاه» تولید شد؛ فیلمی که باز هم یک قصه دینی و تاریخی در دل خود دارد و در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر مورد قضاوت قرار می گیرد که از همین رو با هادی محمدیان کارگردان این اثر به گفتگو پرداختیم.
هادی محمدیان در این گفتگو بیان کرد که همه مراحل «فیلشاه» به عشق بچه های ایرانی انجام شده است تا به سینما بیایند و در کنار دوستان و پدر و مادر خود از تماشای فیلم لذت ببرند.
او همچنین یادآور شد که این فیلم اثری دینی نیست بلکه همچون «شاهزاده روم» بخشی از تاریخ را روایت می کند زیرا هنگامی که نامی از فیلم های دینی به میان می آید در ذهن مردم آثاری شکل می گیرد که بد ساخته شده است و شعاری بوده اند.
شرح این گفتگو را در زیر می‌خوانید:
*پیش از این قصد داشتید هر سال یک انیمیشن برای بچه های ایرانی بسازید. کمی درباره این روند توضیح دهید.
- ما از قبل هم یک برنامه ریزی داشتیم که بر اساس آن تصمیم گرفتیم در یک دوره ۱۰ ساله هر سال یک انیمیشن سینمایی تولید کنیم و در این افق حرکت کنیم به همین منظور کارگاه فیلمنامه نویسی و شورایی در گروه هنر پویا تشکیل دادیم که کاملا خصوصی کار می کند. این موضوع یعنی تولید یک انیمیشن در یک سال، بعد از موفقیت «شاهزاده روم» و اتفاقاتی که در اکران برای آن رخ داد، قوت گرفت بر همین اساس ما ایده های مختلفی را بررسی کردیم و در نهایت به ایده «فیلشاه» رسیدیم زیرا قصه آن، فضا و جذابیت های زیادی داشت ضمن اینکه متوجه شدیم نقطه شروع و زاویه دید آن برای بچه ها جذابیت زیادی دارد زیرا قصه ای است که هدفش سرگرم کردن بچه ها است. به طور کلی باید بگویم از زمان ساخت «شاهزاده روم» اولویت ما ابتدا کودکان بود زیرا اینگونه به نظر می رسد که ما قبل از «شاهزاده روم» انیمیشنی برای کودکان و نوجوانان نداشتیم تا در آن سطح اکران شود و همین امر باعث شد، تلاش کنیم تا نقاط ضعفمان را در کار جدید از بین ببریم و کماکان ابتدا اولویتمان کودکان و نوجوانان و سپس بزرگسالان باشد زیرا آنها به همراه کودکان به سینما می آیند و آثار انیمیشنی باید جذابیتی برای آنها هم داشته باشد. با همه این تفاسیر هدف ما سرگرمی کودکان و نوجوانان بود.
*شما این بار هم یک قصه دینی را برای ساخت اثرتان انتخاب کرده اید. کمی درباره این موضوع توضیح دهید.
- هم «شاهزاده روم» هم «فیلشاه» قصه تاریخی دارند. ما وقتی از کلمه دینی استفاده می کنیم فیلم هایی در ذهن مردم تداعی می شود که معمولا بد ساخته شده اند، شعارهای بدی داشته و در عین حال جذابیتی برای آنها نداشته اند ولی «فیلشاه» واقعا قصه تاریخی دارد. به نظر من حتی «شاهزاده روم» هم تاریخ را روایت می کرد در واقع ما به غیر از اینکه تاریخ را روایت کنیم کار دیگری نکرده ایم منتها آن را به شیوه خاص خودمان انجام داده ایم به همین سبب «فیلشاه» هم در وهله اول یک قصه تاریخی است در واقع ما یک قصه تاریخی را از زاویه دیگری دیده ایم و هدفمان هم روایت یک قصه بوده است ضمن اینکه تیم سازنده «فیلشاه» همان تیمی بود که «شاهزاده روم» را ساخت بنابراین یک سری باورها و اعتقادات دارد و از سوی دیگر هنر پویا هم در پی اهدافی است که سعی می کند در همان راستا فیلم بسازد.
این را هم باید بگویم که هنر پویا یک بخش خصوصی است و از بابت اینکه هیچ پول ارگانی و رانتی وارد این مجموعه نکرده است و عوامل آن برای ایده های خود زحمت کشیده اند، سرش بالا است. نکته دیگر این است که «فیلشاه» نزدیک ۲۵۵۶ پلان دارد یعنی تقریبا ۲ برابر سینمای جهان و سه برابر استانداردهای سینمای ایران از همین رو عوامل ما برای پلان به پلان این فیلم به دلیل دغدغه های خود و به عشق بچه های ایرانی زحمت کشیده اند.
*این فیلم قصه ای دارد که شاید بزرگسالان بیشتر متوجه آن شوند با این تفاوت که پرداخت آن به گونه ای دیگر است. به طور کلی مخاطبان «فیلشاه» چه کسانی هستند؟
- همانطور که گفتم اولویت اول ما کودک و نوجوان است یعنی افرادی از سن ۴ - ۵ سال هم می توانند مخاطبان ما باشند اما به طور کلی مخاطبان این فیلم کودکانی از سنین ۷ تا ۱۴ سال هستند ولی این به معنای آن نیست که فیلم حرفی برای بزرگترها نداشته باشد. باید عنوان کنم که کودکان و نوجوانان، مخاطبان سخت گیرتری نسبت به مخاطبان آثار رئال بوده و بسیار بی رحم هستند و با کسی تعارف ندارند به همین دلیل فیلمسازان باید بتوانند آنها را ۹۰ دقیقه به طور کامل روی صندلی میخکوب کنند چون در غیر این صورت آنها از روند کلی فیلم خارج می شوند و دیگر بازگرداندن آنها به فیلم کار سختی است. بنابراین اگر این موضوع تامین شود بزرگترها هم از آن لذت می برند بر همین اساس ما تمام تلاشمان را کردیم تا این اتفاق برای این رنج سنی رخ دهد.
*فیلم شما ابتدا جریان یک بچه فیل بی دست و پا را روایت می کند اما به یکباره به یک قصه تاریخی پیوند می خورد که این موضوع مخاطب را شوکه می کند. دلیل طی این روند در فیلمنامه چه بود؟
- این شوکه شدن برای مخاطب بزرگسال است چون بچه این قصه را نمی داند و به تبع هیچ ذهنیتی درباره آن موضوع تاریخی ندارد از همین رو با فیلم جلو می رود و در نهایت آن بچه فیل قهرمان قصه او می شود بنابراین بزرگسالانی که قبلا این قصه را شنیده اند و با یک زاویه پرداخت متفاوت روبرو می شوند ممکن است دچار این حالت شوند ضمن اینکه همیشه اینگونه قصه ها بد تعریف شده اند به همین دلیل ممکن است برخی با دیدن این فیلم شوکه شوند و بگویند که چرا قصه این چنین شد اما باید قصه را از نگاه مخاطبان کودک و نوجوان دید زیرا آنها ذهنیتی از این قصه ندارند، تازه این قصه را می شنوند، با فیلم جلو می آیند و در نهایت اگر از آنها بپرسید فیلم درباره چه چیزی بود، می گویند درباره یک بچه فیل بود. با این وجود ما سعی کردیم اطلاعات لازم را به یک بچه بدهیم. یعنی اینطور نیست که یک قصه نامفهوم در فیلم وجود داشته باشد تا مخاطبان بعد از تماشای آن بروند و اطلاعات دیگری را به دست بیاورند. در واقع «فیلشاه» قصه یک بچه فیل است که قرار است برایش اتفاقاتی بیفتد.
*مشاور تاریخی و دینی این فیلم چه کسی بود؟
- مشاور این پروژه دکتر رجبی دوانی بود و ما از زمان ایده پردازی و طرح با او در ارتباط بودیم چون این قصه، یک قصه پیچیده است و به صورت های مختلف درباره آن صحبت شده است و اطلاعاتی هم که درباره این موضوع در قران آمده بسیار مختصر است و توضیحی درباره حواشی آن داده نشده است از همین رو دکتر رجبی دوانی به ما در این حوزه خیلی کمک کرد. ما هم به دلیل اینکه مخاطبان ما کودکان و نوجوانان بودند سعی کردیم قصه را به گونه ای روایت کنیم که مناسب سن آنها باشد.
*همان طور که شما گفتید مخاطبان اصلی فیلم، کودکان و نوجوانان هستند و این روایت شما همواره در ذهن آنها باقی می ماند البته روایت شما هم متفاوت از آن چیزی است که ما درباره این قصه تاریخی شنیده ایم. این موضوع ریسک پذیر نبود؟
- قصه ما منافاتی با مسایل تاریخی ندارد و اتفاقا چیزی که ما در فیلم روایت کرده ایم خیلی به واقعیت نزدیک تر بوده است البته این را به واسطه نظر دکتر رجبی دوانی می گویم چون ما در مسایل تاریخی متخصص نیستیم بنابراین وی قصه را تایید کرد و از این جهت خیال ما راحت است. ضمن اینکه ما مسئول گفته های پیشین درباره این حادثه تاریخی نیستیم ما سعی کرده ایم کار درست را انجام بدهیم و به گونه ای قصه را برای مخاطبان کودک و نوجوان روایت کنیم که مناسب سن آنها باشد.
*در هر ۲ فیلم شما یعنی «شاهزاده روم» و «فیلشاه» بر دین مسیحیت تاکید می شود که به نظر می رسد اکران های بین المللی باعث این امر شده است. اینطور نیست؟
- بله. یکی از دلایل عمده این موضوع اکران بین المللی بوده است چون «شاهزاده روم» در خارج از ایران اکران زیادی داشت و قرار است «فیلشاه» هم به همان منوال اکران سراسری و بیشتری داشته باشد. در واقع ما سعی کردیم برای مخاطبان غیر ایرانی هم حرفی برای گفتن داشته باشیم و در عین حال فضایی که بعد از «شاهزاده روم» برای کشورهای دیگر به وجود آمد بسیار جذاب بود و آنها دوست داشتند بدانند این قرابت ها، نزدیکی های فرهنگی و نگاه ما به چه صورت است البته این گفتمان ها برای خودمان هم جذاب بود و فکر کردیم کار درستی انجام می دهیم بر همین اساس سعی کردیم در «فیلشاه» هم این اتفاق بیفتد به علاوه اینکه کاراکترهای مسیحی هم در تاریخ و قصه های ما وجود داشته اند و ما سعی کردیم از آنها استفاده کنیم اما به طور کلی فضای بین المللی برایمان خیلی مهم بود.
*شخصیت مریم در «شاهزاده روم» هم وجود داشت با همان طراحی و با همان خلقیات، گویا او را از «شاهزاده روم» برداشته اید و به دل این قصه آورده اید. آیا شما در پی این هستند که در همه فیلم هایتان این کاراکتر را تکرار کنید؟
- ما در حال آزمون و خطا در این آثار هستیم زیرا زیربنایی که در حال ساخت آن هستیم قبلا وجود نداشته است از همین رو روند شکل گیری شخصیت ها و ماندگاری آنها برایمان مهم است. ما در تلاش هستیم که این اتفاقات بیفتد به همین دلیل ممکن است چیزی شبیه این کاراکترها در آثار بعدی ما هم وجود داشته باشد بنابراین ما به این موضوع هم فکر کرده ایم که این کاراکترها ثابت بمانند.
از سوی دیگر در حال سنجش ذائقه مخاطب هستیم تا ببینیم فضا به چه صورت است اما با این وجود سعی کرده ایم این کاراکترها را خیلی هم برجسته نکنیم تا نظر مخاطب را جویا شویم، بازخوردها را بگیریم و ببینیم که آیا همه متوجه این موضوع می شوند یا نه کما اینکه تولید محصولات جانبی، ادامه حیات این کاراکترها و ارتباط آنها با افراد تیم هم برایمان خیلی مهم بود به همین جهت ما خیلی پیگیر این موضوع هستند تا بتوانیم راه هایی را که منجر به دوام حضور این کاراکترها در زندگی بچه ها در اموری به غیر از فیلم می شود، پیدا کنیم.
ما در حال آزمون و خطا در این آثار هستیم زیرا زیربنایی که در حال ساخت آن هستیم قبلا وجود نداشته است از همین رو روند شکل گیری شخصیت ها و ماندگاری آنها برایمان مهم است. ما در تلاش هستیم که این اتفاقات بیفتد به همین دلیل ممکن است چیزی شبیه این کاراکترها در آثار بعدی ما هم وجود داشته باشد *شخصیت اَسفل در «فیلشاه» با آنکه یک شخصیت منفی است اما رفتارها و دیالوگ هایی دارد که مخاطب را به خنده می اندازد و آن تصور رایج درباره شخصیت های منفی را ندارد به طوری که حتی کودکان نیز می توانند آن را دوست داشته باشند. چرا این شخصیت منفی را اینچنین خلق کردید است؟
- بله درست است. طراحی اسفل به این صورت به این دلیل بود که هنوز خوب و بد در ذهن کودکان، مانند بزرگسالان شکل کاملی نگرفته است و ما هم معتقدیم که نباید شخصیت ها خاکستری باشند چون بچه ها متوجه چنین موضوعاتی نمی شوند ولی اساسا بدی و خوبی در ذهن بچه ها تعریف شفافی ندارد برای مثال اگر کسی کار خنده داری انجام دهد، باعث نمی شود که بگویند او خوب یا بد است.
ما می خواستیم شخصیت ها جذاب باشند چون باید باری از قصه را آنها به دوش بکشند به همین دلیل در دیزاین، گفتار، رفتار و حرکت هایشان سعی کردیم این جذابیت و شیرینی وجود داشته باشد، تا مخاطبان کودک از آن لذت ببرند و با فیلم همراه شوند ولی بخشی از این اتفاقات یعنی شوخی ها و خنده ها لازمه سینما است.
اگر قرار بود فیلم رئال این انیمیشن را بسازیم شخصیت پردازی ها متفاوت و مخاطبانش بزرگسالان می شدند و دنیای متفاوتی داشت ولی با توجه به اینکه مخاطب ما کودک و نوجوان است این لطافت ها و شیرینی ها لازم است چون خیلی از اتفاقات برای بچه ها در لحظه رخ می دهد. کودکان از لحظات بداهه خیلی لذت می برند از همین رو ما سعی کردیم این بداهه ها و شیرینی ها در فیلم وجود داشته باشد. شخصیت اسفل هم با وجود اینکه یک کاراکتر منفی است اما فکر می کنم شخصیت جذابی از آب درآمده و با وجود منفی بودن، بچه ها آن را دوست خواهند داشت.
*بله اتفاقا طراحی خوبی هم داشت.
- بله. ما سعی کردیم در طراحی این شخصیت از یکی از بهترین های ایران یعنی هادی طبسی استفاده کنیم که من آثار او را خیلی دوست داشتم چون همواره اغراق های خوبی در آثارش دارد ضمن اینکه شخصیت اسفل از جایی گرفته نشده و برای اولین بار در «فیلشاه» دیده می شود از همین رو احساس کردم آقای طبسی می تواند به تیم ما کمک کند به همین دلیل او را به تیم دعوت کردیم و خوشبختانه این اغراق ها روی فیلم نشست و سعی کردیم از یک فضای عمومی تر و زیباتری استفاده کنیم.
*در «فیلشاه» از ضرب المثل هایی استفاده می شود که ممکن است کودکان متوجه منظور آنها نشوند. چرا از این ضرب المثل ها برای پیشبرد قصه استفاده کردید؟
- بله درست می گویید. من هم به همین فکر می کردم که بچه ها متوجه این ضرب المثل ها نمی شوند و ممکن است تنها بزرگترها متوجه شوند و سوالاتی برایشان پیش بیاید از همین رو این امکان وجود دارد که گفتمانی شکل بگیرد و باب گفتگویی برایشان باز بشود چون قطعا مخاطب ضرب المثل ها بزرگسالان هستند.
*فیلم شما برای یک کودک ریتم تندی دارد، برخی دیالوگ ها به سرعت بیان می شوند و ممکن است کودکان از آنها جا بمانند و مقداری از قصه را از دست بدهند. به این موضوع فکر کرده بودید؟
- بله. با توجه به برخورداری «فیلشاه» از ۲۵۵۶ پلان، فیلم ریتم تندی دارد ما این موضوع را هم در دکوپاژ و هم در تدوین رعایت کردیم چون به این نتیجه رسیدیم که مخاطب کودک و نوجوان امروزه مخاطب پر ریتمی است بنابراین نیاز به رتیم تند داریم. از طرفی این روزها فیلمی برنده است که مخاطب از آن عقب بیفتد چون اگر از فیلم جلو بیفتد ممکن است موضوع فیلم برایش لو برود و دیگر جذابیتی برایش نداشته باشد به همین دلیل وقتی مخاطب مقدار کمی از فیلم عقب می افتد و نیاز به فکر کردن دارد سبب می شود تا زمان فیلم برایش تند شود. از طرفی ذهن مخاطب کودک و نوجوان به شکلی است که نمی تواند یک پدیده را دفعه اول از صفر تا صد تحلیل کند یعنی نیاز به این دارند که به یک نقطه متمرکز شود و آن را تحلیل کند که همین امر باعث می شود تا بخشی از فیلم را از دست بدهند به همین دلیل چند بار به سینما رجوع می کنند تا قسمت های از دست رفته را بیابند. این یکی از نکاتی است که سینمای انیمیشن را پر مخاطب می کند و در واقع این یکی از رموز جذب مخاطب بیشتر است و ما هم سعی کردیم این اتفاق بیفتد. امیدوارم این اتفاق در «فیلشاه» به خوبی رخ دهد و ما مخاطب را اذیت نکرده باشیم.
*انیمیت «فیلشاه» به نسبت «شاهزاده روم» پیشرفت قابل توجهی داشته است. کمی درباره این موضوع توضیح دهید.
- تیمی که این اثر را انیمیت کرده تجربه «شاهزاده روم» را داشته است که آن تجربه بسیار گران بهایی بود به ویژه اینکه انیمیت کردن یک اثر سینمایی با تلویزیونی بسیار متفاوت است زیرا ابعاد آثار سینمایی ابعاد بزرگتری است و اینکه ما در برخی موارد دست به بازسازی زده ایم و ارتباط بهتری با انیماتور داشتیم از همین رو تلاش کردیم تا از انیماتورهای درجه یک استفاده کنیم و در همین راستا به نظرم تجربه کار قبلی به ما کمک کرد.
در پایان هم باید بگویم این ۲۵۵۶ پلان را بچه های هنر پویا با عشق کنار هم چیده اند چون انیمیشن از هیچ شروع می شود حتی ما آمبیانس صدا هم در صداگذاری نداریم و باید تک تک پلان ها را طراحی و اجرا کنیم بنابراین این ۲۵۵۶ پلان در همه مراحل به عشق بچه های ایرانی ساخته شده است که به سینما بیایند و در کنار دوستان و پدر و مادر خود از تماشای فیلم لذت ببرند و با حمایت خود به ما کمک کنند تا بتوانیم مسیر را سریع تر طی کنیم.