خبرگزاری مهر – گروه استانها: ۲۸ گونه مارسمی و نیمه و سمی، ۱۷۰ گونه مارمولک و سوسمار و ۹ گونه دوزیستان تنها بخشی از حیات پرتنوع وحش در مازندران است و اگرچه شنیدن صدای پلنگ و ببر مازندران در زیستگاه‌های حیات‌وحش مازندران و شنیدن طنین آوای برخی گونه‌ها برای مردم استان به یک رؤیا تبدیل‌شده است اما هنوز هم می‌توان برخی از گونه‌های نادر را دید و صدایشان را شنید.
آمارهای محیطی زیستی ها و نتایج سرشماری‌ها نیز نشان از رشد و تنوع حیات‌وحش در مازندران دارد، ۳۵۰ گونه پرندگان، ۶۳ گونه پستانداران، ۲۸ گونه مارسمی و نیمه و سمی، ۱۷۰ گونه مارمولک و سوسمار و ۹ گونه دوزیستان در حیات‌وحش استان زیست می‌کنند.
جنگل‌های مازندران که روزگاری مآمن و زیستگاه پلنگ ایرانی و ببر مازندران بوده، اکنون ازاین‌گونه که سلطان جنگل‌های شمال به شمار می‌رفت، تهی شده است
مرال از گونه‌های شاخص پستانداران جنگل‌های هیرکانی شمال است و یک‌سوم از پرندگان مهاجر، آبزی و کنار آبزی زمستان گذر به مازندران مهاجرت می‌کنند. علاوه بر این، جنگل‌های مازندران که روزگاری مآمن و زیستگاه پلنگ ایرانی و ببر مازندران بوده، اکنون ازاین‌گونه که سلطان جنگل‌های شمال به شمار می‌رفت، تهی شده است. بدون شک ایران، آخرین قلمرو زیست برای پلنگ ایرانی در غرب آسیا به شمار می‌رود ولی در چهار سال اخیر بیش از ۷۰ قلاده ازاین‌گونه منحصربه‌فرد در کشور از بین رفته‌اند.
پلنگ ایرانی بزرگ‌ترین گونه پلنگ جهان بوده که هنوز جمعیت کمی از آن در کشور زیست می‌کنند، پلنگ ایرانی بومی غرب آسیاست که متأسفانه در فهرست گونه‌های درخطر انقراض آی یو سیان قرارگرفته است.
برخی عقیده دارند پلنگ ایرانی دارای سه زیرگونه و بعضی دیگر عقیده دارند دارای پنج زیرگونه است و پلنگ ایران می‌تواند تا ارتفاع چهار هزار متری زیست کند. در سالهای اخیر تخریب زیستگاه‌ها، کاهش طعمه و شکار مهم‌ترین دلیل مرگ پلنگ ایرانی عنوان‌شده است و به تأکید کارشناسان برای حفاظت از پلنگ ایرانی باید برای صیانت از طعمه‌های آن نیز برنامه‌ریزی شود.
مدیرکل محیط‌زیست استان مازندران، افزود: بر اساس سرشماری فنی که انجام‌شده است تنوع جمعیتی قرقاول امسال در مدت سه سال در مقایسه با سالهای گذشته افزایش داشته است.
حسینعلی ابراهیمی، در ادامه بابیان اینکه به دنبال ارتقاء مناطق چهارگانه استان هستیم، بیان کرد: در مناطق چهارگانه استان، ۲۲۷ گونه گیاهی، ۲۲۶ گونه پستاندار، ۱۱ گونه خزنده و ۴۷ گونه پرنده وجود دارد.
زیست و زادآوری نیمی از پرندگان ایران در مازندران
مازندران یکی از غنی‌ترین استانها ازنظر حیات‌وحش و گونه‌های پرنده است که نیمی از پرندگان ایران در آن زیست و زادآوری می‌کنند و سفر میلیون‌ها پرنده مهاجر، فرصتی برای رونق گردشگری و پرنده‌نگری در استان مازندران به شمار می‌رود.
یک دوستدار حیات‌وحش می‌گوید: با توجه به شرایط محیطی و تنوع زیستگاهی طبیعی، از مجموع ۵۴۰ گونه پرنده، مازندران بیش از ۳۳۰ گونه پرنده خشک زی، تالابی و کنار آبزی را در خود جای‌داده که از این لحاظ تنوع خوبی داریم.
محمد احمدی ادامه می‌دهد: پلیکان سفید و خاکستری که جزو پرندگان حمایت‌شده و در معرض تهدید هستند و سایت‌های سرشماری از آشوراده تا رامسر را در برمی‌گیرد و بیش از ۲۰ قطعه آبندان، دامگاه‌های صید و... در استان وجود دارد.
وی بیان داشت: تالاب‌های استان به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارند میزبان پرندگانی از مناطق مختلف آسیای میانه و جهان هستند و پارسال پنج هزار قطعه قو به تالاب سرخ‌رود و میانکاله مهاجرت کردند.
گوشه گیری خرس قهوه ای
اگرچه حال بسیاری از گونه‌های زیستی مازندران خوب است اما برخی از گونه‌ها نظیر خرس قهوه‌ای جنگل‌های شمال، روزگار عزلت و تنهایی را سپری می‌کند. خرس قهوه‌ای بسیار گوشه‌گیر است، بااین‌حال ممکن است آن‌ها در تعداد زیادی به دور منبع غذایی بزرگ، در کنار هم جمع شوند و یک سلسله‌مراتب اجتماعی را بر پایه سن و اندازه‌شان تشکیل دهند. آن‌ها جانورانی همه‌چیزخوار هستند که از تنوع گیاهی شامل توت، ریشه درختان، جوانه، قارچ و همچنین فراورده‌های گوشتی مثل ماهی، حشره، و پستانداران کوچک استفاده می‌کنند و آن‌طور که مشهور است آن‌ها گوشت‌خوار نیستند، خرس قهوه‌ای بیش از ۹۰ درصد از انرژی غذایی خود را از مواد گیاهی به دست می‌آورد.
خرس‌ها به دلیل استفاده از منابع غذایی مختلف، زندگی در مناطق دور از دسترس و صعب‌العبور جنگلی و کوهستانی، شبگرد بودن نداشتن دشمنان طبیعی و خواب زمستانی از جمعیت خوبی برخوردارند اما هجوم انسان‌ها به این قلمرو بارها جمعیت این‌گونه از حیوانات را در معرض خطر قرار داده است، باهمه این تهدیدات در انقراض گونه‌های نادر خوشبختانه در منطقه گلستانک نوشهر واقع در البرز مرکزی در یک روز می‌توان تعدادی خرس قهوه‌ای را مشاهده کرد.
محمد اسدی دوستدار محیط‌زیست و حیات‌وحش در این زمینه می‌گوید: گونه خرس قهوه‌ای به‌عنوان یکی از زیباترین و نادرترین گونه‌های خرس در کلیه مناطق جنگلی و کوهستانی شمال و شمال غرب ایران پراکنش دارد. خرس نقره‌ای در فصل برف و سرما به غارها و شکاف صخره‌ها پناه می‌برد و با گرم شدن هوا و رویش گیاهان از خواب زمستانی بر خواسته و در جستجوی غذاست.
به گفته اسدی، غذای این حیوان در دامنه وسیعی از گیاهان و حیوانات بوده و به‌عنوان حیوان همه‌چیزخوار معروف است و وزنش به ۱۲۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم می‌رسد. خرس‌های نر و ماده از اوایل تابستان برای جفت‌گیری حدود سه هفته باهم زندگی می‌کنند و در باقی فصول سال تنهایند.
وی افزود: توله کشی چه از جانب خرس‌های نر و چه از جانب ماده‌ها در خرس‌ها وجود دارد، لذا خرس ماده توله دار اصولاً درشیب‌های بالاتر و نزدیک صخره‌ها زیست می‌کند تا احتمال مواجهه با سایر خرس‌ها را کاهش دهند.
علاوه بر مناطق چهارگانه و حفاظت شده در مازندران، در ساری پناهگاه حیات وحشی وجود دارد که در آن نادرترین گونه های زیستی شامل مرال پرورش داده می شود، در پناهگاه حیات‌وحش ساری فقط گونه گوزن زرد زیست می‌کنند و در دیگر پناهگاه‌های کشور، گوزن قرمز پرورش داده می‌شود، گوزن زرد ایرانی بانام علمی Dama mesopotamica پستانداری از خانوادهٔ گوزن است. گمان می‌رفت که نسل این حیوان منقرض‌شده‌باشد تا اینکه در دههٔ ۱۹۵۰ گلّه‌ای از آن در خوزستان کشف شد. اینک گله‌هایی از گوزن زرد ایرانی در دشت ناز ساری در استان مازندران در محوطهٔ محصوری مراقبت می‌شوند. در برخی از باغ‌وحش‌های جهان نیز نمونه‌هایی از آن وجود دارد.
این حیوان جثه‌اش از مرال کوچک‌تر است. نرها شاخ‌های بلند و نسبتاً پهنی دارند. رشد شاخ‌ها از یک‌سالگی به بعد شروع می‌شود، ولی شاخک‌ها از دوسالگی ظاهر می‌گردد. در اواخر فصل زمستان شاخ‌ها می‌افتند و شاخ‌های جدید بلافاصله شروع به رشد می‌کنند و در تابستان تکمیل می‌شوند. موها در فصل تابستان کوتاه است. رنگ پشت و پهلوها در این فصل زرد متمایل به قرمز و زیر بدن و کفل‌ها و دم‌سفید است. در قسمت پشت و پهلوها خال‌های سفید مشخصی دارد. در زمستان موها بلندتر و به رنگ خاکستری با خال‌های نامشخص است.
گوزن زرد ایرانی دارای طول سر و تنه میان ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر، دم ۱۶ تا ۲۰ سانتی‌متر و ارتفاع ۸۵ تا ۱۱۰ سانتی‌متر است. این پستاندار وزنی برابر با ۵۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد.