سیاوش طیب طاهر، مدرس و کارگردان تئاتر در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: ماجرای تئاتر خوزستان کلاف سردرگم و پیچیده ای است که اگر بخواهیم در کنکاش مشکلات آن به آسیب شناسی بپردازیم، بی شک به مسائل زیر ساختی کلان ملی و جغرافیایی فرای استان می رسیم. متاسفانه در این زمینه همیشه مجبور به استفاده از این کلیشه هستیم که تئاتر ما معضلات بسیاری دارد، اما با کمی تامل به مشکلاتی فرای سخت افزار و نرم افزار می رسیم، تا آنجا که باید وضعیت کنونی تئاتر خوزستان را به نفس کشیدن تن خسته ای زیر آوار تشبیه کرد.
طیب‌طاهر افزود: یکی از بزرگترین معضلات سد راه هنرمندان تئاتر، فراهم نبودن شرایط کار حرفه ای و حتی نیمه حرفه ای برای تحصیل کردگان این تخصص است. البته باید خاطر نشان کرد که در مورد میزان ادراک متولی هنر از هنرمندان تئاتر، چه هنرمند آکادمیک و چه غیر آکادمیک به یک میزان است که هیچ چاره ای نیز برای حل آن اندیشیده نشده است.
وی توضیح داد: ما به پتانسیل های شهرمان واقف هستیم. اما عدم استفاده از فرصت ها باعث هنرمند سوزی می شود، پل تئاتر خوزستان تنها برای عبور است و نه ماندن و پیشرفت؛ فراموش نکنیم بسیاری همچون من، دوران طلایی فعالیتشان در دوره دانشجویی شکل گرفته اما باید ریشه یابی کرد که چرا نمی توان در استان خودمان این اتفاق را تشدید و مجددا رقم بزنیم.
طیب‌طاهر با بیان اینکه یکی از عمده مشکلات فقر هنری تئاتر خوزستان نگاه بالا به پایین و تحقیرآمیز مرکزنشینان و نمایندگان مرکز نشینان در استان هاست، گفت: این رویکرد باعث می شود تمام تولیدات فعالان تئاتر خلاصه شوند به مباحث پیش پا افتاده و تکراری جشنواره ای که بی شک هیچ رسالتی را برای ارتقاع سطح فکری و فرهنگی مخاطب نمی کند، چراکه قلب تپنده استان تنها در اجرای چند روزه جشنواره استانی به ضربان می افتد. از طرفی تحمیل سنت های مشخص و رنگ و بوی مشخص ولی تکراری به ناخودآگاه هنرمند تئاتر در این جشنواره ها باعث محدود کردن تفکرات و ایدئولوژی هنرمندان می شود.
وی افزود: به هیچ وجه نمی توان تفکرات هنرمند تئاتر را محصور و محدود به یک شکل خاص دولت پسند دانست و همیشه آثار را مجبور و محدود کرد که ویترین استان باشد. هنرمند باید آزادانه تصمیم بگیرد و در آزادی و چهارچوب قوانین به انتخاب دیدگاه خود بپردازد.
طیب طاهر توضیح داد: مرکز هنرهای نمایشی در این عقب ماندگی فرهنگی نقش عمده ای را به عهده دارد، این مرکز تمایل بسیاری به ویترین شدن آثار با در نظر گرفتن سنت ها و آئین های بومی هر شهر در جشنواره فجر دارد تا تنها به مقاصد خود برسد. نتیجه چنین رویکردی می شود حضور ما در جشنواره ها و دیده نشدن آثار شهرستانی و انگ شهرستانی بودن آثار به اعتقاد بسیاری از فعالان این عرصه؛ البته فراموش نکنیم که همان جشنواره هم مخاطب عام ندارد و مخاطبان همان تئاتری هایی هستند که گاهی در جشنواره اثر دارند.
این کارگردان تئاتر با بیان اینکه معضل اساسی دیگر در بخش تئاتر دیدگاه هنرمند خوزستانی است، گفت: هنرمندان استان، تئاتر را با مسابقه اشتباه گرفته اند. تئاتر محلی برای مسابقه نیست. تئاتر هنری است که انتقال مفاهیم کرده و تماشاگر را به تامل دعوت می کند.
جشنواره برای تئاتر یا تئاتر برای جشنواره
وی با بیان اینکه یادمان نرود که جشنواره برای تئاتر است نه تئاتر برای جشنواره گفت: ماهیت یک جشنواره، تجمیع خردها برای ایجاد فضای مناسب گفت وگوی فرهنگی است. اما برای مسئولان چنین اهمیتی وجود ندارد که چقدر ارتقا فرهنگی از طریق تئاتر صورت بگیرد، زیرا بی شک تنها هدف مسئولان بیلان کاری از طریق جشنواره ها برای مقاصد شخصی و حفظ جایگاه خود می است. از طرفی تجربه کاری و آموزش غیراصولی بسیاری از تجربی کارها باعث شده هر شهرستان تئاتر رنگ و بوی غیرآکادمیک به خود بگیرد.
طیب طاهر همچنین یادآور شد: حرفه ای کارها و فارغ التحصیلان وقتی وارد شهرستان می شوند در تعارض با فضای تجربی کارها قرار می گیرند و دچار چالش فکری می شوند چرا که مفاهیم ریشه ای و دانشگاهی در تضاد با تفکرات تئاتر غیر آکادمیک است. هنرمند فارغ التحصیل پس از بازگشت به شهرستان گویی باید مجدد وارد دانشگاه جدیدی شود و خود را به عده ای که خود را صاحب تئاتر می دانند ثابت کند، پس در نتیجه شاهد سرخوردگی فارغ التحصیلان و بی انگیزگی خواهیم بود. به همین دلیل است که در تئاتر استان پدیده یا اتفاق نو و جدیدی شاهد نیستیم.
وی گفت: وضعیت کنونی شبیه به ادای هنر دراماتیک است نه رسالت و اصالت آن؛ هنر دراماتیک یعنی فریاد واقعیت های تلخ یک جامعه در کنار سرگرم کردن مخاطب. با توجه به شناختی که از فضای موجود دارم فکر می کنم متولیان امر بنا به دلایلی که خیلی از آنها مطمئن نیستیم، مایل هستند تئاتر استان در همین حد و اندازه ای که هست، باقی بماند و به رشد و تعالی نرسد. گویا متولیان علاقه ای به تولید فکر و روشنفکری ندارند.
برنامه جامعی برای فارغ التحصیلان تئاتر وجود ندارد
وی افزود: متولیان فرهنگی هیچ برنامه ای برای فارغ التحصیلان رشته تئاتر ندارند. بهترین دوران زندگی هر جوان را برای تحصیل در رشته تئاتر می گیرند، اما بعد از دانشگاه برنامه ای برای آنها ندارند. هنرمندان نیز ناچار خودشان را تنها برای انجام فعالیت، آلوده به شرایط تحمیلی می کنند. پذیرفتن چنین شرایطی به معنای به سمت و سوی تئاتر مناسبتی، غیر آکادمیک و غیر اصولی و البته جشنواره زده رفتن است؛ البته امیدوارم در جنگ میان شرایط کنونی و تلاش هنرمندان، پیروز این میدان هنرمند تئاتر باشد.
طیب طاهر افزود: هنرمند خوزستانی برای دفاع از حقوق خود هیچ کاری نکرده و همیشه با شرایط سازگار بوده. حتی گاهی با شریک شدن در منافع متولی، باعث آسیب جدی به دیگر دوستان و همکاران می شوند.
این کارگردان تئاتر گفت: در جشنواره تئاتر فجر تهران عده ای از دوستان برای حمایت از یک تئاتر، از جشنواره کنار کشیدند. آیا ما در خوزستان چنین رفتارهایی برای حمایت از هم‌قطارهای خود انجام می دهیم؟ واقعیت تلخ دیگر آن است که هنرمندان استان نه تنها متحد نبوده و نیستند بلکه گویا باهم مشکل هم دارند و هر کس سهم خود را می خواهد. در این بین سهم آکادمیک کار جوان نیز زیر پا گذاشته می شود. متاسفانه کفه ترازو آهسته به سمت فعالان تجربی و غیر علمی می رود. جایگاه افراد تنها برای پیشکسوت بودن برای ما قابل احترام است.