به گزارش خبرنگار مهر، گروه پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در راستای «اثربخشی کتابهای درسی» و «افزایش کارآیی» و «خلق چشمانداز آموزشی در راستای تدوین کتاب های درسی» و در نهایت «ارائه مدل الگویی برای مطالعه انتقادی به دانشجویان» جلسه نقد و بررسی کتاب «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی ویژه رشته های هنر و معماری» نگاشته دکتر سید رضی موسوی گیلانی را 10 اسفندماه برگزار کرد.
این جلسه با حضور نویسنده، و ناقدین: دکتر احمد تندی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر و دکترای تاریخ هنر از دانشگاه مسکو و دکتر سید ضیاءالدین میرمحمدی عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی و داوری دکتر محمدحسین دانشکیا عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد. دبیر علمی این جلسه را نیز حجت الاسلام دکتر امیرمحسن عرفان بر عهده داشت.
در این جلسه ناقدین مهمترین نقاط قوت کتاب را در «سیر ورود به مباحث»، «انطباق با ویژگیهای کتاب درسی»، «نوع ادبیات مناسب»، «قوت محتوایی فصل هنر و زیبایی از منظر قرآن و سنت» و «نوع نگارش کتاب» دانستند. مهمترین نقاط ضعف این کتاب از دیدگاه ناقدین عبارت بود از :
- همپوشانی محتوای ارائه شده این کتاب با محتوای چهار واحد درسی ارائه شده در رشتههای هنر با عنوان «هنر و تمدن اسلامی». به عبارتی واحدهای درسی رشته هنر در عرصه مطالعات تاریخ هنر بسیار غنی است و این کتاب برای دانشجویان هنر کیفی نمیباشد. انتظار این بود در این کتاب به جای پرداختن به چگونگی تاریخ هنر و معماری در اسلام به چیستی و چرایی هنر در تمدن اسلامی اشاره میشد. توصیف هنر در ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی در کتابهای دیگر نیز یافت میشود آنچه در این زمینه مهم است ارائه بینش تحلیلی به مخاطب است.
- فقدان هدفگذاری مناسب برای پردازش اطلاعات.
- پراکندگی در ارائه مطالب و عدم چینش مناسب مطالب.
- عدم ارتباط مفاهیم ارائه شده در ابتدای کتاب با ساختار کتاب.
- ضعف تعریفهای ارائه شده از فرهنگ و تمدن در کتاب و عدم ارائه تعریفی روشن از هنر و معماری.
- اطلاعاتمحور بودن کتاب و عدم کمک کتاب به تغییر نگرش و بینش دانشجو در رویکرد تاریخی به هنر اسلامی.
- عدم انطباق برخی از عناوین با محتوای ارائه شده برای نمونه در قسمتهای «هنر و معماری اسلامی و علم حدیث»، «هنر و معماری اسلامی و علم عقاید»، «هنر و معماری اسلامی و علم فقه». در بخش دوم و در ذیل فصل سوم با عنوان «هنر و معماری در تمدن اسلامی پس از رنسانس» نگارنده محترم صرفاً به دوره نادرشاه افشار، کریم خان زند و قاجاریه اشاره کرده است.
- عدم توجه به مباحث اساسی و مهم نظیر «منطق گزینشگری مسلمانان در مواجهه با میراث هنری دیگر ملل و اقوام».
- عدم رعایت تقدیم و تأخرها در ارائه مطالب برای نمونه بحث «تأثیر جغرافیا و سرزمین بر هنر اسلامی» میبایست مقدم بر دیگر مباحث مطرح میشد.
- عدم رعایت شواهد تاریخی در ارئه مطالب برای نمونه نگارنده محترم مدعی است ورود نگارنگری تحت تأثیر مغولان بوده است در حالی که شواهد تاریخی نشان میدهد در دوره ساسانی نیز نگارگری در ایران بوده است.
- عدم ارائه سیرتاریخی تحول هنر در قالب ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. و عدم توجه به سیر تاریخی تأسیس، توسعه و محتوای هنری در تاریخ تمدن اسلام.
- عدم توجه به ابداعات و خلاقیتهای تأسیسی هنرمندان مسلمان در ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی.
- عدم اهتمام نگارنده به تبیین دیدگاههای اندیشمندان مسلمان در عرصه زیباییشناسی و مطالعات هنری.
و ... .
در این نشست داور ضمن سنجش دیدگاههای ناقدان در عرصه ساختار و محتوای کتاب بر ارتقای مباحث فرهنگی و تمدنی کتاب تأکید ورزیده و ارزشهای هنری در اسلام، اهداف هنرمند مسلمان در آفرینشهای هنری، اصول بینشی هنرمندان مسلمان و ... را از جمله مباحث با اهمیتی دانست که در این کتاب به آنها پرداخته نشده است.
در پایان دبیر علمی جلسه برخی از مهمترین موضوعات قابل تأمل که با مطالعه کتاب و نیز تأمل در نقطه نظرات اساتید محترم قابل پیگیریهای علمی است را این چنین برشمرد: «تمایزشناسی انگیزههای آفرینشهای هنری در ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، «بررسی اصل گزینشگری هنری مسلمانان در مواجهه با میراث هنری دیگر اقوام و ملل»، «پدیدارشناسی عوامل موثر و برانگیزاننده در رویکرد هنری مسلمانان به قرآن کریم»، «سنجش نقش هنر در مدیریت تحول اجتماعی در ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی (با القای حس شکایت اجتماعی از وضع موجود)»، «نقش راهبردی هنر در همگرایی اجتماعی مسلمانان در ادوار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»، «نقش تاریخی هنر در مواجهه با ضد فرهنگها در تمدن اسلامی».