خبرگزاری مهر – گروه استان ها: استان کرمان دارای تنوع اقلیمی منحصر به فردی است اما یکی از خاص ترین جغرافیایی کرمان در شمال استان و در کرانه کویر لوت قرار گرفته است آنجا که آخرین شهرهای در کناره کویر شکل گرفته اند و کمی آن سو تر امکان حیات وجود ندارد.
نزدیک ترین شهر به کویر مرکزی ایران شهداد است، شهری تاریخی که در مجاور آثار به جای مانده از یک تمدن کهن. اما کویر شهداد در کنار شش اثر دیگر استان کرمان در فهرست آثار ثبت جهانی استان کرمان قرار گرفته است و از آنجا این اثر اهمیت پیدا می کند که بدانیم کویر لوت تنها اثر ثبت جهانی طبیعی ایران محسوب می شود و گستره اش آنقدر زیاد است که خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان را در می گیرد و البته ۷۰ درصد این اثر در استان کرمان قرار دارد و ۹۰ درصد داشته های طبیعی کویر نیز در نزدیکی شهداد و فهرج قرار گرفته اند.
اما آنچه که بیش از هر چیز دیگر موجب کنجکاوی گردشگران برای حضور در این منطقه می شود دمای بالای شهداد در فصل تابستان است، طبق تحقیقات صورت گرفته دمای ثبت شده در این منطقه از کویر در اوج گرمای تابستان به ۷۰ درجه سانتیگراد نیز رسیده است و به همین دلیل شهداد به عنوان گرمترین نقطه جهان ثبت شده است.
کویر لوت درصدر لیست جاذبه های گردشگری کرمان
شاید وقتی نام استان کرمان برده شود هر فردی تصور کند ارگ بم و یا باغ شاهزاده ماهان در فهرست نخست گردشگران برای بازدید قرار دارد اما این تصور اشتباه است، طی سال گذشته تعداد بازدید کنندگان از کویر لوت بسیار بیشتر بوده است و اکثر این افراد چندین روز در کویر لوت، شهداد و یا روستاهای اطراف از جمله شفیع آباد اتراق کرده اند.
در کنار نبود اقامتگاه های رسمی، میراث فرهنگی استان کرمان از چند سال قبل سیاست توسعه بوم گردی با تکیه بر توان مردم محلی را در دستور کار قرار داده است.
مردم شهداد به خصوص در روستاهای اطراف خانه های خود را بازسازی و تغییر شکل داده اند و اقامتگاه های بومگردی با استفاده از مصالح بومی ایجاد کرده اند و به سبک و سیاق خود از گردشگران پذیرایی می کنند
حالا بسیاری از مردم شهداد به خصوص در روستاهای اطراف خانه های خود را بازسازی و تغییر شکل داده اند و اقامتگاه های بومگردی با استفاده از مصالح بومی ایجاد کرده اند و به سبک و سیاق خود از گردشگران پذیرایی می کنند.
استفاده از لباسهای محلی و آداب و رسوم مردم کویر برای پذیرایی از میهمانان با اغذیه بومی منطقه جذابیت های خاصی را برای گردشگران ایجاد کرده است.
محمد شفیعی یکی از فعالان گردشگری در این روستاها هست که به خبرنگار مهر می گوید: در یک مورد چهار گردشگر آلمانی بعد از اینکه تور گردشگری آنها در ادامه حضورشان در ایران از شهداد به سمت یزد حرکت کرده بود بار دیگر به شهداد باز گشتند و چهار روز در یکی از واحدهای بومگردی اسکان یافتند.
وی افزود: دیدار از کویر شهداد، رصد آسمان در شب و بازدید از آثار تاریخی منطقه می تواند هر گردشگر را روزها جذب خود کند.
وی بیان کرد: از چهار سال قبل با راهنمایی معاون سابق گردشگری میراث فرهنگی کرمان، مردم ایجاد واحدهای بومگردی را شروع کردند، در ابتدا این کار با تردید انجام می شود و مردم در انتظار حمایتهای دولتی بودند اما همین که رونق گردشگری در منطقه دیده شد روند گرایش مردم به سمت مشاغل گردشگری بیشتر شده است.
شفیعی افزود: بسیاری از مردم به خاطر خشکسالی در حال ترک منطقه بودند اما بعد از افزایش حضور گردشگران بسیاری از جوانان به روستاها باز گشته اند و واحدهای بومگردی را ایجاد کرده اند وشاهد مهاجرت معکوس مردم به منطقه هستیم حتی برخی از شهر کرمان به روستاهای شهداد نقل مکان کرده اند.
حالا روستاهایی که بر اثر بی توجهی تاریخی به منطقه کمتر نامشان در شهر کرمان نیز شنیده شده بود شهرتی جهانی پیدا کرده اند.
از سوی دیگر گروه های مختلف آفرود نیز در شهر کرمان شکل گرفته اند، محمد ایمانی یکی از این افراد است، وی به خبرنگار مهر می گوید: بسیاری از گردشگران خواستار آفرود در مناطق کویری هستند و گروه های آفرود نیز که بیشتر از جمع جوانان و ماجراجوهای شهر کرمان تشیکل شده اند این امکان را برای گردشگران فراهم می سازند که در تیم ها آفرود حضور یابند.
وی افزود: آفرود با هماهنگی میراث فرهنگی و در مسیرهای مجاز صورت می گیرد.
وی بیان کرد: کویر شهداد در کنار آرامشی که به گردشگران می دهند زمینه لازم برای گردشگری ماجراجویانه را نیز برای گردشگران و مسافران فراهم می کند، هر چند در این مسیر در ابتدای راه هستیم و باید سرمایه گذاری بیشتری در این بخش انجام شود اما قدمهای ابتدایی برداشته شده است.
کویر شهداد در کنار آرامشی که به گردشگران می دهند زمینه لازم برای گردشگری ماجراجویانه را نیز برای گردشگران و مسافران فراهم می کند
وی افزود: باید در زمینه گردشگری هدفمند در شهداد سرمایه گذاری بیشتری انجام شود و در این خصوص حضور مردم کرمان و ایجاد رونق اقتصادی و سرمایه گذاری و حمایت مسئولان ضروری است.
مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: شهداد از مهمترین آثار ثبت جهانی استان کرمان و نخستین اثر ثبت جهانی ایران است که جزو آثار طبیعی محسوب می شود.
محمود وفایی با اشاره به پتانسیل های گسترده اقتصادی این اثر ثبت جهانی گفت: هر سال هزاران نفر از قاره اروپا برای بازدید از شهداد وارد استان کرمان می شوند و موجب رونق اقتصاد بومی منطقه شده اند.
وی بیان کرد: باید این رونق در بخش گردشگری داخلی نیز ایجاد شود و در این زمینه از حضور سرمایه گذاران نیز استقبال و حمایت می کنیم.
وفایی افزود: این منطقه دارای عجایب طبیعی بسیار زیادی است و علیرغم اینکه گمان می شد در کویر لوت هیچ گونه حیاتی نباشد مکان هایی سر سبز و زیبا تا مکان های بکری مانند گندم بریان که در آن آب یافت نمی شود در این منطقه وجود دارد.
وی از کلوتها و نبکاها به عنوان دو عارضه طبیعی زیبا در منطقه نام برد و بیان کرد: باید از داشته های کویر لوت استفاده کنیم و در کنار حفاظت و نگهداری از آن ها زمینه را برای رونق بیشتر گردشگری فراهم کنیم.
وفایی افزود: سعی کردیم با برگزاری مسابقات و رویدادهای بین المللی کویر شهداد را در مرکز توجهات قرار دهیم و در این مسیر موفقیت های خوبی هم کسب شده است.
وی بیان کرد: باید گردشگری در این منطقه هدفمند و با برنامه ریزی انجام شود و برای نوروز سال ۹۷ نیز در انتظار حضور گردشگران و رونق واحدهای بومگردی در منطقه هستیم.
وی گفت: طبق بررسی ها اکثر واحدها هم اکنون رزور شده اند و به همین دلیل باید زمینه لازم برای توسعه واحدهای بومگردی فراهم شود.
نگاهی به جاذبه‌های کویر لوت
این کویر هرچند درگذشته از ناشناخته‌ترین بخش‌های طبیعت کرمان محسوب می‌شد اما در حال حاضر این بخش از طبیعت ایران به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مکان‌های گردشگری برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود.
کلوتهای شهداد
کلوت به کوههای شنی‌ای می‌گویند که براثر عامل فرسایشی باد و آب ایجاد می‌شود و فرم‌ها و شکل‌های مسحورکننده‌ای را می سازد که کمتر کسی می‌تواند پس از دیدن این مناظر انگشت‌به‌دهان نماند و مسحور این زیبایی بی‌مانند نشود.
کلوت که از ترکیب دو واژه «کل» به معنی آبادی و «لوت» که نام بیابانش است گرفته می شود.
وقتی ناگهان در دل بیابان لوت چشمتان به سازه‌های خاکی عجیب‌وغریب بیفتد و این سازه‌های خاکی تا چشم کار می‌کنند دیده می‌شوند، انگار وارد یک شهر شده‌اید. شهری بدون هیچ سکنه‌ای که انگار تنها برای ارواح ساخته‌شده. شاید برای همین است که می‌گویند اینجا شهر جن و پری است، شهداد تا کرمان صد کیلومتر فاصله و تا شهر افسانه‌ای «کلوتها» ۴۰ کیلومتر فاصله دارد.
نبکاها بزرگترین گلدان‌های طبیعی
در نزدیکی شهداد، «نبکا» ها (گلدان‌های کویری) وجود دارد که گاه طول آنها به ۱۰ متر می‌رسد؛ در حالی که بلندترین نبکاهای صحراهای آفریقا سه متر طول دارند.
شهر افسانه‌ای کلوتها ۱۱ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و حدود ۲۰ هزار سال قبل، با فرسایش آبی و بادی به وجود آمده است. در کویر شهداد، ۱۰۰ هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود دارد که در هیچ جای دنیا مشابه آن نیست. در محدوده‌ای ۳۰ هزار کیلومتری در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد.
گرمترین نطقه زمین
گرمترین نطقه زمین طبق تحقیقات ناسا در کویر مرکزی لوت قرار دارد هر چند تصور می‌شد این مطنقه گندم بریان است اما بعداً مشخص شد در کنار گندم بریان نطقه ای دیگر در چند کیلومتری منطقه گندم بریان وجود دارد که گرمای هوا در آن در تابستان به ۷۰ درجه نیز می‌رسد. در این نقطه آنقدر هوا گرم است که باکتری هم نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
شاهد این ادعا جسد سالم گاوی است که در زمستان سال ۱۳۶۵ در کویر لوت تلف شده است. پس از گذشت ۱۵ سال از آن زمان، جسد این گاو در حالی که براثر نور شدید آفتاب خشک شده بود بدون هیچ تغییری پیدا شد.
تمدن خبیص و نخستین پرچم ایران
«خبیص»، یا نام قدیم شهداد، درحاشیه غربی و دامنه شرقی کوهستان سیرچ واقع شده است. این بخش در پای بلندترین کوههای این ناحیه، یعنی سیرچ و جفتان، قرار گرفته است و ارتفاع بلندترین قله آن به ۳ هزار و ۹۹۰ متر می‌رسد.
قلل ارتفاعات این کوهستان تا اواخر اردیبهشت ماه پوشیده از برف است؛ از این رو، آب‌های فراوانی به طرف دشت جریان دارد.
در حاشیه غربی دشت لوت، جز در منطقه بم، هیچ مکانی به این اندازه از آب دایمی برخوردار نیست. به نظر می‌رسد که از هزاران سال پیش، اطراف خبیص بزرگترین ناحیه برای تمرکز جمعیت بوده است.
شهداد در ارتفاع ۴۳۰ متری از سطح دریا قرار دارد. از سمت شرق فاصله آن تا دشت لوت حدود ۳۰ کیلومتر و مشرف به جلگه‌ای است به نام تکاب که بخش اصلی خبیص را تشکیل می‌دهد.
تمدن خبیص نام تمدنی است که در کاوش های صورت گرفته آثار مختلفی از آن پیدا شده است که یکی از مهمترین این آثار پرچمی است که به عنوان کهنترین پرچم ایران شهرت دارد و در تهران نگهداری می شود.
رودخانه شور
آب دایمی شهداد از رودخانه «درختنگان» تأمین می‌شود. این رودخانه از ارتفاعات «هی‌نامان» سرچشمه می‌گیرد و از راه دره درختنگان عبور می‌کند؛ در مدخل تنگه «چهار فرسخ»، به طرف شمال منحرف می‌شود، سپس از طریق آبادی ابراهیم‌آباد به سوی لوت جریان می‌یابد. آب این رودخانه در زمستان فراوان و در تابستان کم می‌شود. در تنگه چهار فرسخ، شعبه‌ای از رودخانه درختنگان جدا شده و مستقیم رو به شرق، به طرف شهداد، جاری است.
شهداد کنونی به شکل مثلثی است که رأس آن به طرف دره «کناران» و قاعده آن به سمت شرق در حوزه تکاب قرار گرفته است و به کلوتهای موازی حاشیه لوت منتهی می‌شود. زمینهای شهداد تمام پوشیده از باغهای مرکبات و خرماست.