خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: «ریچارد فالک»، استاد حقوق بین الملل دانشگاه پرینستون و گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در فلسطین در سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ بود. بالغ بر ۲۰ کتاب از وی منتشر شده است.
فالک در نامه ای سرگشاده به بان کی مون دبیر کل وقت سازمان ملل، مواضع سازمان ملل در قبال جنایات جنگی اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده بود. گزارشی که به همت وی منتشر شد اسراییل را رژیمی آپارتاید نامیده بود که مورد اعتراض شدید آمریکا و اسراییل واقع شد و نهایتا این گزارش از سایت سازمان ملل برداشته شد.
فالک اخیرا نامه ای سرگشاده را امضا کرده که در آن از فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواسته شده که تضمین کند ایران از سود سیاسی و اقتصادی برجام بهره مند خواهد شد.
در بخشی از این نامه می‌خوانیم: از صمیم قلب از تعهد اروپا در قبال برجام استقبال می‌کنیم اما توانایی اروپا به انجام وظایف بین‌المللی و تضمین اینکه علیرغم تحریم‌های آمریکا، ایران و مردمش مطابق با متن و روح برجام از تمامی سود سیاسی و اقتصادی این توافق بهره مند می‌شوند؛ بسیار مهم است.
امضا کنندگان نامه در بخش دیگری می‌افزایند: در جهانی به شدت بی‌ثبات و در عصری که بیش ازپیش شاهد افراط گرایی هستیم، حفظ یکی از موفقیت‌های دیپلماتیک قرن ۲۱ ضروری است. باتوجه به پشت‌پا زدن دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به توافق هسته‌ای، درحالی که برجام امکان دیپلماسی را اثبات کرد، نباید این پیام به جهان ارسال شود که صلح امری موقت و کوتاه‌مدت است.
در پایان این نامه می‌خوانیم: مردم ایران از صلح و دیپلماسی حمایت کردند. اکنون وظیفه جامعه جهانی است که درستی تصمیم خود را اثبات کرده و نشان دهد وعده‌هایش عملی خواهد شد. راه جایگزین برای برجام، نه‌تنها برای نسل حاضر که برای نسل‌های بعد نیز بسیار گران تمام می‌شود.
در ادامه گفتگوی خبرنگار مهر با پروفسور «ریچارد فالک» در خصوص ضرورت نگارش این نامه را می خوانیم.
*شما اخیرا نامه سرگشاده به «فردریکا موگرینی» جهت حفظ برجام را امضاء کردید. ضرورت نوشتن این نامه به نظر شما چه بود؟
اکنون فرصت مناسبی جهت نوشتن این نامه سرگشاده بود تا بر اهمیت صلح جهانی، اعتبار حقوق بین الملل و دیپلماسی، رفاه مردم ایران و اینکه برجام باید مورد احترام قرار گیرد، علی رغم انکار غیر مسئولانه آن توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا تاکید شود.
قصدمان همچنین این بود که به کشورهای اروپایی یادآوری کنیم که در مقابل مردم خود و جهان مسئولیت دارند و باید بهترین اقدام را در این شرایط جهت کاهش خسارت ناشی از یکجانبه گرایی امریکا انجام دهند.
در حال حاضر اروپا فرصتی پیش رو دارد – شاید مهمترین فرصت بعد از جنگ جهانی دوم – تا یک نقش جهانی مستقل که تابع سیاست های امریکا نیست را بازی کند. اگر ما بخواهیم در یک نظم جهانی چند قطبی زندگی کنیم باید بحران ناشی از سیاست یک جانبه گرایی امریکا به سازنده ترین روش ممکن توسط همه بازیگران سیاسی مورد بررسی قرار گیرد.
هیچ چیز کمی کافی نخواهد بود. آنچه در حال حاضر رخ می دهد انعطاف و ترتیبات نظم کنونی منطقه خاورمیانه را جهت مدیریت مجموعه تحولات منطقه بدون شکستی که رنج و نابودی انسانها در منطقه را در پی خواهد داشت، آزمون خواهد کرد.
*اتحادیه اروپا جهت حفظ برجام و تضمین منافع ایران چه اقدامات جدی می تواند انجام دهد؟
در شرایط کنونی اولین کاری که اتحادیه اروپا می تواند انجام دهد این است که از برجام به شیوه ای که نشان دهنده حل و فصل دیپلماتیک و استقلال سیاسی است حمایت کند. بدیهی است که این کافی نیست.
اتحادیه اروپا باید مکانیسم هایی را به کار گیرد که به ایران اجازه می دهد از منافع محسوس برجام در ارتباط با سیاست اقتصادی و تعاملات سیاسی بهره مند شود. آنچه مطلوب و به نفع اتحادیه اروپاست این است که اتحادیه اروپا با ایران به عنوان یک دولت عادی با منافع عادی در روابط بین الملل رفتار کند.
مکانیسم های دستیابی به این اهداف باید توسط متخصصان اقتصاد و دیگران توسعه و گسترش یابد. اما به دلیل حفظ صلح و عدالت جهانی مسیری که اتحادیه اروپا باید در پیش گیرد باید روشن شود.
*مقامات ایالات متحده امریکا می گویند مجازات هایی را علیه شرکت های اروپایی که با ایران تجارت می کنند اعمال خواهند کرد. در این شرایط آیا شرکت های اروپایی به ویژه شرکت های بزرگ، جرات همکاری با ایران را خواهند داشت؟
این مسئله بستگی دارد به شک و تردیدهای بسیار از جمله اینکه آیا وزارت خزانه داری امریکا واقعا رویکردی تنبیهی علیه آنها اتخاذ خواهد کرد و شرکت های بین المللی تا چه حد توسط تهدیدهای امریکا خواهند ترسید.
به نظر می رسد ایجاد مانع بر سر راه شرکت های خارجی و دیگر بازیگرانی که خواهان همکاری تجاری با ایران هستند، مداخله غیر قانونی در ایران و شکستی برای نظم بین المللی مبتنی بر همکاری باشد.
در پی این مواجهه خطرناک، توافقی بزرگ، فراتر از قابلیت حیات برجام در خطر است و آن این است که خطر افزایش جنگ افزایش یافته و اعتماد به دیپلماسی به عنوان ابزار حل منازعات از بین می رود.
ممکن است متخصصان تجارت و حقوق بین الملل بتوانند راهکارهایی برای دورزدن برنامه تحریم های امریکا علیه ایران پیدا کنند. علاوه بر این ممکن است لازم باشد به سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی متوسل شد؛ اگر تلاش های حقوق تجارت بین المللی اروپا یا ایران به طور ناخوشایند تحت تاثیر سیاست های آمریکا قرار گیرد.