خبرگزاری مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: تنها ۴۵ روز زمان نیاز است تا تخم‌های کوچک و سیاه رنگ نوغان به پیله های ارزشمند ابریشم تبدیل شوند و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار رونق بخش سفره خانواده‌های گلستانی باشد.
نوغانداری یکی از صنایع سنتی آسیا و ایران است که در دو دهه گذشته با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده و گلستان توانسته با تولید حدود ۱۶۰ هزار تن رتبه سوم کشور در تولید پیله تر را به خود اختصاص دهد.
در کنار صنعت نوغانداری، ابریشم بافی به عنوان هنر صنعتی منحصربه‌فرد و بازارپسند مطرح است و با تولید نخ‌های ابریشمی، زمینه ساز تولید دستبافته‌های سنتی و هنری در قالب فرش و تابلوفرش های دستبافت ابریشمی می‌شود که در حقیقت همان ارزش افزوده و سودآورترین بخش در مرحله تولید ابریشم است.
هرچند با فراز و فرودهای بسیار، صنعت نوغانداری استان توانسته جایگاه کشوری خود را حفظ کند اما به دلیل نبود حمایت های کافی و بی‌برنامگی و بی‌تدبیری در بخش فرآوری، ارزش افزوده صنعت ابریشم بافی از گلستان خارج می‌شود.
یکی از تولیدکنندگان کرم ابریشم و ابریشم بافان گلستانی به خبرنگار مهر اظهار کرد: ابریشم بافی در گلستان همچنان به شیوه سنتی انجام می‌شود و به نظر می‌رسد قصد عبور از این مرحله را نداریم.
وی با اشاره به این‌که یک کارخانه نخ ریسی در استان نداریم، گفت: دردسرهای نخ ریسی سنتی (تاب دادن نخ و رنگرزی و ...) باعث شده ابریشم بافان علاقه چندانی به ادامه کار نداشته باشند.
این ابریشم باف گلستانی افزود: در این شرایط، پیله تر از استان خارج شده و پس از فرآوری در سایر استانها (به ویژه در خراسان رضوی و گیلان) دوباره به استان باز می‌گردد تا توسط هنرمندان در تولید پارچه و تابلوفرش مورد استفاده قرار گیرد.
کرامتلو به اشکالات موجود در ابریشم بافی سنتی اشاره کرد و ادامه داد: تاب دادن نخ به شیوه سنتی دردسرهای خاص خودش را دارد و به دلیل این که نمی‌تواند نخ مرغوب و باکیفیت (یک دست) تحویل دهد، مورد بی مهری قرار گرفته است.
وی اضافه کرد: گلستان سومین استان تولید کننده پیله تر در کشور است اما به دلیل بی تدبیری های موجود و نبود حمایت های لازم، ارزش افزوده این محصول نصیب سایر استان ها می شود.
سهم ناچیز استان از تولید ابریشم
کرامتلو از دردسرهای ابریشم بافی سنتی صحبت به میان آورده و بی‌تدبیری و نبود حمایت‌های لازم را دلیل اصلی خروج ارزش افزوده صنعت نوغانداری در استان می‌داند، حمایت‌هایی که معاون سابق صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان مدعی است تلاش‌های لازم برای انجام آن از سوی اداره کل میراث فرهنگی انجام شده اما جهاد کشاورزی در این راستا همراه نبوده است.
سارا اخوت که اکنون معاون میراث فرهنگی اداره کل است، به خبرنگار مهر اظهار کرد: در راستای حمایت از صنعت ابریشم بافی در استان، در دو سال گذشته دو مرکز تخصصی ابریشم بافی در رامیان و مینودشت را راه اندازی کردیم.
تلاش داشتیم بتوانیم تمام این فرآیند (مراحل پرورش کرم ابریشم، تولید پیله تر، نخ ریسی، تولید لباس و ...) را در یک مجموعه در مقابل دید بازدیدکنندگان قرار دهیم اما تاکنون این اتفاق نیفتاده استمعاون صنایع دستی گلستان با اشاره به این‌که این مراکز تخصصی به طور پایلوت راه اندازی شده اند و در هر کدام از آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۲ هنرمند مستقیم مشغول فعالیت هستند، گفت: در این دو مرکز تخصصی رنگرزی سنتی، پارچه بافی، طراحی محصول و ... انجام می‌شود.
وی یادآور شد: میراث فرهنگی گلستان تلاش کرد جهاد کشاورزی هم با خود همراه کند تا بتوانیم روی بخش نوغانداری هم کار کنیم؛ چرا که بخش عمده پیله تر از استان خارج شده و به استان‌های همجوار می‌رود و پس از نخ شدن دوباره به استان باز می‌گردد.
اخوت افزود: امیدواریم این خلاء پُر شود و جهاد کشاورزی گلستان، نوغانداران را حمایت کند تا بتوانیم ابریشم را در همین استان تولید کنیم.
وی با بیان این که آمار دقیقی از میزان تولید پیله تر در استان ندارم اما شنیده ایم تنها ۱۰ درصد از پیله تر تولیدی در گلستان به ابریشم تبدیل می‌شود، ادامه داد: یکی از دلایلی که مرکز تخصصی ابریشم رامیان را در جهاد کشاورزی دایر کردیم این بود که جهاد کشاورزی هم در کنار ما قرار گیرد اما متاسفانه به هر دلیل این اتفاق نیفتاد.
وی با اشاره به این که مدیریت کار رنگرزی و صنایع دستی در حوزه اختیارات ماست و نوغانداری و تولید پیله تر در حوزه مسئولیت‌های جهادکشاورزی است، اضافه کرد: تلاش داشتیم بتوانیم تمام این فرآیند (مراحل پرورش کرم ابریشم، تولید پیله تر، نخ ریسی، تولید لباس و ...) را در یک مجموعه در مقابل دید بازدیدکنندگان قرار دهیم اما متاسفانه این خلاء همچنان باقی است و این اتفاق نیفتاده است.
اخوت با اشاره به این که ۹۰ درصد از ۱۸ هزار هنرمند صنایع دستی که کارت شناسایی دارند، در کارگاه های کوچک سنتی در منزل به ابریشم بافی مشغول هستند، تصریح کرد: توسعه مرکز تخصصی ابریشم رامیان و مینودشت در دستور کار قرار دارد و ساخت فیلم مستند ابریشم بافی گلستان در روستای دوزین مینودشت آغاز شده و تا پایان سال از آن رونمایی می‌شود.
تلاش داریم ارزش افزوده بیشتری نصیب نوغانداری استان شود
اخوت توپ بی‌تدبیری در حمایت از ابریشم بافی گلستان را در زمین جهادکشاورزی گلستان می‌اندازد اما مسئول نوغانداری جهاد کشاورزی استان معتقد است این سازمان فقط تا تولید پیله تر را مدیریت می‌کند و فرآیند بین نخ ریسی و پارچه بافی به صنایع دستی مرتبط است اما با این حال توسعه صنایع تکمیلی نوغانداری در دستور کار استان است.
حسین عطارچی به خبرنگار مهر گفت: امسال چهار هزار و ۶۰۰ جعبه تخم نوغان بین نوغانداران استان توزیع شد و پیش بینی می‌کنیم بیش از ۱۷۰ تن پیله تر در گلستان تولید شود.
وی با بیان این‌که در استان کارخانه نخ ریسی و یا کارگاه‌های بزرگ نداریم و تنها ۱۰ درصد از پیله تر در استان فرآوری می‌شود، افزود: بیشترین کارخانه‌های ابریشم کشی در تربت حیدریه و رشت قرار دارند و پیله تر گلستان هم به دو استان خراسان رضوی و گیلان منتقل و در آنجا فرآوری می‌شوند.
بزرگ‌ترین گام برای توسعه نوغانداری گلستان این است که بتوانیم به اندازه نیاز استان نهالستان توت ایجاد کنیم چرا که سهمیه تخم نوغان که از رشت به گلستان تعلق گرفته و توزیع می‌شود، هم اکنون محدود استمسئول نوغانداری جهادکشاورزی گلستان ادامه داد: هرچند ما تا تولید پیله تر را مدیریت می‌کنیم و نخ ریسی و پارچه بافی به میراث فرهنگی مرتبط است اما توسعه صنایع تکمیلی از سیاست ها و برنامه های ماست.
وی اضافه کرد: تلاش داریم پیله تر در گلستان فرآوری و به نخ تبدیل شود تا ارزش افزوده بیشتری نصیب نوغانداری گلستان شود و این جزو برنامه های ماست و در حال پیگیری آن هستیم.
وی به برنامه های حمایتی جهادکشاورزی استان برای حمایت از نوغانداران گلستانی هم اشاره و بیان کرد: سال گذشته قیمت تضمینی هر کیلوگرم پیله تر در کشور ۱۸ هزار و ۱۰۰ تومان بود اما میانگین فروش این محصول در استان ۲۲ هزار تومان بوده و پیله باکیفیت استان را تا ۲۴ هزار تومان هم به فروش رساندیم.
عطارچی تصریح کرد: با توافقات انجام شده با سازمان برنامه و بودجه استان قرار است امسال اعتبار مجزایی به نوغانداری استان اختصاص یابد.
وی متذکر شد: بزرگ‌ترین گام برای توسعه نوغانداری گلستان این است که بتوانیم به اندازه نیاز استان نهالستان توت ایجاد کنیم چرا که سهمیه تخم نوغان که از رشت به گلستان تعلق گرفته و توزیع می‌شود، هم اکنون محدود است.
نمی‌توانیم تمام انتظارات را برآورده کنیم
عطارچی با اشاره به این که ۳۰ درصد از فرآیند پرورش کرم ابریشم به تفریخ (ایجاد شرایط لازم برای رشد جنین تخم نوغان و خروج لارو از آن) اختصاص می‌یابد، افزود: اگر این کار را خودمان مدیریت کنیم و به طور علمی انجام دهیم هم کمک بزرگی به نوغانداران سنتی کار استان کرده‌ایم و هم ۳۰ درصد افزایش تولید را شاهد خواهیم بود.
وی ادامه داد: تلاش داریم با حمایت‌های دولتی و پرداخت تسهیلات احداث تلنبار (جایگاه اختصاصی) را افزایش داده و با مرمت و بهسازی فضاهای موجود و همچنین طبقه گذاری، میزان پرورش در واحد سطح را اضافه کنیم.
مسئول نوغانداری جهادکشاورزی گلستان با اشاره به این‌که توسعه نوغانداری استان نیازمند اعتبار بسیار است، گفت: هرچند موافقت سازمان برنامه و بودجه استان را برای تخصیص اعتبار گرفته‌ایم اما در صورت اختصاص این اعتبار هم نمی‌توانیم یکساله تمام انتظارات را برآورده کنیم.
به نظر می‌رسد توسعه صنعت نوغانداری و ابریشم بافی گلستان در کنار برنامه‌ریزی مناسب، نیازمند حمایت از سرمایه گذارانی است که بتوانند زنجیره کاملی از توسعه توتستان، افزایش نوغانداری و تولید پیله تر، نخ ریسی و پارچه بافی و ... را در استان مدیریت کنند.