خبرگزاری مهر، گروه استان ها - فاطمه کازرونی: هر ساله در آستانه ماه مبارک رمضان و همچنین حلول ماه شوال، گروه‌های رصدی از سرتاسر کشور و از جمله اصفهان برای رصد هلال ماه نو اعزام می‌شوند و با توجه به اینکه اکثر علما رصد هلال با تلسکوپ و یا دوریین را نیز قبول دارند فعالیت‌های این گروه‌ها در اعلام زمان آغاز و یا پایان ماه مبارک رمضان بسیار تاثیرگذار است.
رصد هلالِ تنها قمر زمین در دیگر کشورها نیز به عنوان یک فعالیت علمی مورد توجه بسیار است و در ایران نیز در ارتباط با تمامی ماه‌های قمری انجام می‌شود اما با توجه به اهمیت ماه مبارک و معنوی رمضان، رصد هلال ماه نو در ابتدا و انتهای این ماه به عنوان یک مطالبه عمومی نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوه و نمود بیشتری نیز دارد.
امسال با توجه به پیش‌بینی‌های نجومی به احتمال بسیاری قوی ماه مبارک رمضان ۲۹ روزه خواهد بود و روز جمعه ۲۵ خردادما مصادف با عید سعید فطر است.
در ارتباط با شرایط و ویژگیهای هلال ماه شوال، رصد ماه نو و دلایلی که احتمال ۲۹ روزه شدن این ماه را افزایش می‌دهد، با عمران مرادی پژوهشگر و مدرس مرکز نجوم ادیب به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید.
آقای مرادی، شنیده‌ها حاکی از این است که ماه رمضان امسال ۲۹ روزه خواهد بود، شرایط رصد هلال ماه شوال ۱۴۳۹ چگونه است و آیا با چشم مسلح و یا غیرمسلح قابل مشاهده خواهد بود؟
به طور کلی شرایط و ویژگیهای ماه نو قمری در امکان مشاهده آن با چشم مسلح و غیرمسلح تاثیرگذار است و با توجه به ویژگیهای ماه نو شوال در سال جاری، به احتمال بسیار قوی بیش از ۹۰ درصد، هلال ماه در غروب روز پنج‌شنبه به ویژه در بخش‌های جنوبی کشور با چشم مسلح و غیرمسلح قابل مشاهده است و ماه رمضان ۲۹ روزه خواهد شد، گرچه زمان رصد هلال بسیار کوتاه و در حدود ۳۷ دقیقه است و این امر کار را برای رصدگران با مشکلاتی مواجه خواهد ساخت.
به طور کلی ویژگیهای مناسب برای رصد هلال ماه نو چیست؟
رصد مناسب هلال ماه به پارامترهایی مانند فاصله ماه تا خورشید، جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید و طول کمان، ضخامت هلال ماه، ارتفاع ماه از افق و مدت مکث ماه پس از خورشید در آسمان بستگی دارد و در صورت کمرنگ بودن هر یک از این ویژگی‌ها امکان رویت هلال ماه نو سخت می‌شود.
در این میان ضخامت هلال ماه از جمله فاکتورهای مهم رویت است بدین معنا که گاه ضخامت به اندازه‌ای کم است که به هلال بحرانی معروف می‌شود که این هلال با چشم غیر مسلح و گاه حتی مسلح نیز قابل رویت نیست.
سن هلال که از لحظه تولد ماه تا زمان غروب خورشید (زمان رصد هلال ماه نو) سنجیده می‌شود نیز از پارامترهای مهم در این امر محسوب می‌شود که خود در میزان ضخامت هلال تاثیرگذار است.
فاصله ماه تا خورشید در رویت هلال چه تاثیری دارد و این پارامتر برای ماه شوال امسال چگونه است؟
به این نکته دقت کنید که مدار ماه به دور زمین بیضوی است و بدین ترتیب گاه در نزدیک‌ترین فاصله (حضیض) و گاه دورترین نقطه به خورشید (اوج) قرار می‌گیرد و بسته به این امر ماه بزرگ‌تر یا کوچک‌تر به نظر می‌رسد که این امر در رصد هلال‌های حساس بسیار موثر است.
از سویی زمانی که مقارنه رخ دهد ماه کاملا در کنار خورشید قرار می‌گیرد و به دلیل نور زیاد قابل مشاهده نیست، بنابراین ماه برای رویت، باید آرام آرام از خورشید فاصله بگیرد و در این زمان می‌توان امیدوار به دیدن ماه بود که این همان ویژگی جدایی زاویه‌ای است که به آن اشاره کردیم.
هم اکنون ماه در نقطه حضیض قرار دارد که شرایط رصد هلال ماه شوال را آسان می‌سازد چراکه تا زمان رصد در روز پنج‌شنبه هم طول کمان ماه بیشتر می‌شود و هم ماه با سرعت بیشتری از زمین دور می‌شود به نوعی که اختلاف زاویه‌ای ماه و خورشید در زمان رصد به بیش از ۱۱ درجه می‌رسد که مناسب است.
دیگر ویژگیهای هلال ماه شوال ۱۴۳۹ که شرایط رصد را سخت یا آسان می‌سازد، چیست؟
همان طور که بیان شد زمان مقارنه یعنی لحظه‌ای که ماه در حال تولد است و از دید ناظر زمینی در میان زمین و خورشید قرار گیرد از پارامترهای مهم برای رویت هلال ماه نو است چراکه در پارامتر مهم دیگری برای رصد، یعنی سن هلال تاثیرگذار است.
این مقارنه امسال ۱۳ دقیقه بامداد پنج‌شنبه رخ می‌دهد و تا زمان غروب خورشید در این روز که هلال رصد می‌شود حدود ۲۰ ساعت طول می‌کشد و سن نسبتا مناسبی را شکل می‌دهد.
از سویی اولین هلال ماه نو را هنگام غروب خورشید باید دید چراکه زمانی ما قادر به مشاهده ماه خواهیم بود که علاوه بر فاصله کافی ازخورشید، نوری نیز در محیط موجود نباشد.
زمان غروب خورشید در روز پنج‌شنبه ۲۴ خردادماه در ساعت ۲۰و ۲۱ دقیقه است و لحظه غروب ماه نیز در ساعت ۲۰ و ۵۸ دقیقه رخ می‌دهد و این بدان معناست که رصدگران تنها ۳۷ دقیقه برای رصد هلال ماه زمان دارند.
از نظر نجومی این زمان مشهور به «مکث هلال» برای رصد ماه نو بسیار کوتاه است و این امر مشاهده رصد هلال ماه در غروب روز پنج‌شنبه را با سختی مواجه می‌سازد در حالیکه رصد هلال ماه رمضان بسیار آسان‌تر بود، البته اغلب دیگر ویژگیهای رصدی هلال ماه شوال امسال نسبتا مناسب است و این امر امکان مشاهده هلال ماه را با افزایش درصدی قابل توجهی روبرو می‌کند.
بدین ترتیب مشاهده ماه شوال برای کدام استان‌های کشور با چشم مسلح و غیرمسلح راحت‌تر است؟
ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که در ماه شوال سال جاری علاوه بر زمان مکث، ارتفاع هلال نیز مناسب نیست به نوعی که برای ما شوال امسال ارتفاع کمتر از شش درجه‌ای ماه را شاهد هستیم که ویژگی شرایط رصد را سخت‌تر می‌سازد اما همان گونه که بیان شد دیگر ویژگیهای ماه نو امسال برای رصد مناسب است.
با این اوصاف می‌توان کشور را به دو بخش نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرد که در نیمه شمالی رویت ماه با چشم غیرمسلح بسیار سخت است اما ممکن است با دوربین و تلسکوپ و به شرط صاف بودن هوا، ماه مشاهده شود.
در این میان هرچه به سمت مناطق جنوبی کشور نزدیک شویم احتمال رویت هلال ماه حتی با چشم غیرمسلح افزایش پیدا می‌کند چراکه در نیمه جنوبی هم ماه به زمین نزدیک‌تر است و هم سرعت مداری بیشتری داشته و از خورشید نیز با سرعت بیشتری دور می‌شود.
بدین ترتیب می‌توان گفت با توجه به ویژگیهای هلال ماه شوال، امکان مشاهده ماه با تلسکوپ قوی توسط رصدگران از ظهر روز پنج‌شنبه در جنوب کشور وجود دارد و احتمال مشاهده با چشم مسلح و غیرمسلح نیز در غروب روز پنح‌شنبه نیز در این مناطق بسیار زیاد است.