خبرگزاری مهر-گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: سوخت های زیستی یا تجدیدپذیر نوعی از سوخت هستند که از منابع زیست توده به دست می آیند این سوختها آلودگیهای سوختهای فسیلی را ندارند ضمن اینکه تجدید پذیر نیز هستند.
از دیگر مزایای سوخت های زیستی عدم تولید گازهای گلخانه ای، غیر سمی بودن و سرطان زا نبودن است. همچنین این فناوری جدید نقطه اشتعال بالایی ندارد و احتمال وقوع آتش سوزی را کاهش می دهد.
درحال‌حاضر سوخت زیستی از گیاهان و همچنین میکروب تولید می‌شود. روغن، کربوهیدرات یا چربی تولید شده توسط میکروب‌ها یا گیاهان برای تولید سوختهای زیستی تصفیه می‌شود. این انرژی، سبز و تجدیدپذیر است که به حفظ سوخت فسیلی کمک می‌کند.
آمریکا و آلمان کشورهای پیشرو در این زمینه هستند البته برزیل، هند و چین نیز در این زمینه گامهای مهمی را برداشته اند. در این میان کشور ما نیز امروز بیش از گذشته پی به اهمیت جایگزین کردن این سوختها با سوختهای فسیلی برده و محققان کشور تلاشهای مهمی را در این زمینه انجام داده اند.
با هدف آشنایی بیشتر درباره این فناوری کاربردی و مهم و آخرین دستاوردهای پژوهشگران کشور در این زمینه و همچنین مشکلات پیش رو به سراغ یکی از متولیان امر رفتیم و با دکتر میثم طباطبایی، رئیس کمیته سوختهای زیستی (ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری) و رئیس کمیته استاندارد سوختهای زیستی مایع (سازمان ملی استاندارد ایران) به گفتگو نشستیم. وی همچنین جزو یک درصد دانشمندان پراستناد جهان در علوم مهندسی است.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
*آقای طباطبایی با توجه به اینکه اثبات شده سوخت های فسیلی ضررهایی دارند و محققان ما نیز در تلاش هستند تا سوختهای جایگزین را وارد چرخه زندگی مردم کنند، لطفا در ابتدا در خصوص اهمیت این سوخت های جایگزین در کشور توضیحاتی ارائه کنید و بفرمایید چرا اصلا باید به سمت سوخت زیستی برویم؟
متنوع کردن سبد انرژی مصرفی کشور امری بسیار استراتژیک بوده و به دو دلیل حائز اهمیت وافر است؛ یکی «امنیت انرژی» و دیگری «حفاظت از محیط زیست و بهبود سطح سلامت در کشور».
متاسفانه نرخ مصرف حامل های انرژی فسیلی در کشور ما بسیار بالا است و همچنان رشد سالیانه ۴ الی ۵ درصد را نیز تجربه می کند. اگر این روند ادامه یابد و با فرض نرخ رشد استخراج فعلی، در بازه زمانی کوتاهی، تولیدات نفتی (و مشتقات آنها) به مصرف داخلی خواهند رسید و کشور به مشکل بر می خورد.
این در حالی است که فرومایه ترین کاربرد نفت مرتبط با احتراق و تولید انرژی است و لذا مصرف کنونی نماد واقعی هدررفت منابع ملی و ثروتی است که ما بایستی برای نسل های بعد و پیشرفت ایران به یادگار بگذاریم. بهینه سازی مصرف انرژی و به صورت همزمان، جایگزینی بخشی از مصرف کنونی با سوختهای زیستی و افزایش تدریجی آن می توانند سناریوی فعلی را در جهت منافع ملی تغییر دهد.
حفاظت از محیط زیست و بهبود سطح سلامت در کشور از جمله دلایل تنوع سبد انرژی در کشور است. همچنین احتراق سوختهای زیستی در مقایسه با حامل های انرژی با منشا فسیلی (نظیر بنزین و گازوئیل۹ ) به مراتب میزان کمتری از آلاینده ها و گازهای گلخانه ای را تولید می کنند. این مهم برای شرایط بحرانی بسیاری از کلان شهرهای کشور و تاثیرات جبران ناپذیر آن بر سلامت، نیازمند توجه عاجل است.
*سوخت های زیستی در مقایسه با سوخت های قدیمی چه فواید و ضررهایی دارند و استفاده از سوخت های زیستی چه تاثیری می تواند بر آلودگی هوا داشته باشد.
سوختهای زیستی چون از منابع تجدیدپذیر تولید می شوند لذا نقشی در افزایش سطح کربن موجود در جو زمین ندارند و مشارکت آنها در فرآیندهایی نظیر گرمایش کره زمین و تغییر اقلیم ناچیز است.
* آیا اکنون زمینه استفاده و توسعه فناوری زیستی در حوزه سوخت در کشور فراهم شده و در این زمینه گامهایی برداشته شده است؟
بله. فناوری های مربوط به تولید انواع سوختهای زیستی (نظیر اتانول زیستی سوختی، گازوئیل زیستی یا بیودیزل، بیوگاز و ...) در کشور توسعه داده شده است و تعدادی شرکت دانش بنیان نیز در این عرصه فعال هستند. از طرف دیگر استانداردهای ملی لازم در سازمان ملی استاندارد ایران نگاشته و تصویب شده اند و در دسترس عموم قرار دارند.
*چه موانعی بر سر راه توسعه سوخت های زیستی است؟
تمامی قطعات پازل استفاده از سوختهای زیستی در کشور توسعه یافته و موجود هستند و تنها مانع در حال حاضر تعیین قیمت خرید توسط شرکت ملی پخش و پالایش است. منظور از پازل ها زیر ساختهای تولید، عرضه و استفاده از سوختهای زیستی هستند.
به این معنی که شرکت پخش و پالایش بایستی قیمت خرید این محصولات را با توجه به نکات فنی و کیفیتی و اقتصادی تعیین کند تا تولیدکنندگان امکان عرضه محصولات را بیابند و جامعه بتواند از تاثیرات مثبت این نوع حامل های انرژی زیستی بر سلامت عمومی و محیط زیست برخوردار شود.
*چه کشورهایی در زمینه سوختهای زیستی پیشرو هستند و تخمین می زنید ایران تا چه زمانی جزء کشورهایی باشند که از سوخت زیستی استفاده می کند؟
در حال حاضر بسیاری از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه از سوختهای زیستی استفاده گسترده ای می کنند. آمریکا و آلمان در بین کشورهای توسعه یافته پیشرو هستند. همچنین برزیل، هند و چین در بین کشورهای در حال توسعه پیشرو هستند. البته کشورهای کمتر توسعه یافته ای در آفریقا نیز مصرف کننده سوختهای زیستی هستند.
ایران با ورود سوختهای زیستی به بازار مصرف از لحاظ فناوری و زیرساخت های فنی نظیر استانداردهای لازم، فاصله ای ندارد و تنها لازم است که دستگاه اجرائی ذیربط (شرکت ملی پخش و پالایش) اقدامات لازم را انجام دهند که امیدواریم در اسرع وقت و جهت تامین منافع ملی گامی از سوی این نهادها برداشته شود.
در کل می توان گفت که استفاده از انواع سوختهای زیستی نظیر اتانول زیستی سوختی (به عنوان مکمل بنزین)، گازوئیل زیستی یا بیودیزل (به عنوان مکمل گازوئیل نفتی، بیوگاز (به عنوان جایگزین گاز طبیعی) در کشور امکان پذیر است.
ایران با ورود سوختهای زیستی به بازار مصرف از لحاظ فناوری و زیرساخت های فنی نظیر استانداردهای لازم، فاصله ای ندارد و تنها لازم است که شرکت ملی پخش و پالایش اقدامات لازم را انجام دهد.
*در ابتدای صحبتهایتان اشاره کردید که سوخت های زیستی منابع مختلفی دارند بفرمایید که تهیه سوخت زیستی از کدام منشا در کشور ما امکان پذیر است؟
ما صرفا تولید سوختهای زیستی از منابع ضایعاتی و غیرخوراکی را توصیه می کنیم و مخالف استفاده از منابع خوراک انسان و دام جهت تولید انرژی هستیم. سوختهای زیستی در نتیجه احتراق میزان آلاینده ها و گازهای گلخانه ای کمتری نسبت به سوختهای فسیلی هم تراز خود تولید می کنند.
بیودیزل یا گازوئیل زیستی را از انواع روغن های خوراکی پسماند شامل منابع گیاهی یا حیوانی می توان تولید کرد. بیوگاز از انواع پسماندهای آلی مثل پسماندهای جامد یا مایع شهری یا کشاورزی تولید می شود.پی مرغ، ضایعات ماهی، روغن پسماند خوراکی، ضایعات کشاورزی، پساب های شهری و... می تواند منابع اصلی این سوخت های زیستی باشند.
*در حال حاضر پالایشگاههای نفتی سوخت های فعلی را در دسترس قرار می دهند اما اینجا سوال پیش می آید که تولید سوخت های زیستی در کجا به تولید می رسد؟
تولید و عرضه سوختهای زیستی می تواند در پالایشگاههای نفتی محقق شود چنانچه در حال حاضر نیز بسیاری از شرکتهای بزرگ نفتی جهان در این عرصه ورود کرده اند.
*آیا کشور ما ظرفیت تبدیل ضایعات به سوخت های زیستی را دارد؟ از نظر فناوری به جایگاهی رسیده ایم که پروسه تولید سوختهای زیستی را داشته باشیم؟
کشور ما مشکلی فنی در تولید سوختهای زیستی ندارد و اکثر فناوری های تبدیل ضایعات به سوختهای زیستی را داریم.
* اگر در مرحله ای باشیم که سوخت زیستی در کشور بدون مشکل مورد استفاده قرار بگیرد کدامیک از وسایل نقلیه می توانند از آن استفاده کنند؟
در صورت مرتفع شدن موانع امکان استفاده از سوختهای زیستی در کلیه ارگانهای صنعت حمل و نقل وجود دارد.
*آیا استفاده از سوخت زیستی در سرعت حمل و نقل تاثیر دارد ؟
خیر، تفاوتی ایجاد نمی کند.
*آیا پیش بینی شده که استفاده از سوخت های جایگزین در آینده ضرری داشته باشد؟
خیر. نه تنها ضرری از سوخت های زیستی متصور نیست بلکه تولید و استفاده از سوختهای زیستی از منابع ضایعاتی و غیرخوراکی جهت تامین امنیت انرژی، حفاظت از محیط زیست و سلامت عمومی امری اجتناب ناپذیر است.
*استفاده از این سوخت ها چقدر در اقتصاد کشور تاثیر گذار است؟
تولید سوختهای زیستی از منابع ضایعاتی و غیرخوراکی و جایگزینی تدریجی آنها با منابع نفتی از جهات مختلف منافع اقتصادی به همراه دارد. این منافع شامل تولید مواد با ارزش افزوده از ضایعات، جلوگیری از بازچرخ غیر سالم و یا ورود این مواد به محیط زیست و ایجاد آلودگی های مربوطه، کاهش مصرف سوختهای فسیلی، صیانت از ثروت ملی، کاهش آلاینده های زیست محیطی، تاثیرات مثبت بر سلامت عمومی و ... می شود.
*آیا شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها به این زمینه ورود پیدا کرده اند؟
بله. شرکت های دانش بنیان به این حوزه ورود پیدا کرده اند؛ متاسفانه مشکل این شرکت ها عدم تعیین و اعلام قیمت خرید سوختهای زیستی مایع (شامل اتانول زیستی سوختی و بیودیزل) توسط شرکت پخش و پالایش به عنوان توزیع کننده انحصاری مشتقات نفتی در کشور است. در واقع این شرکتها بایستی این محصولات را با توجه به نکات فنی و کیفیتی و اقتصادی تعیین کنند تا تولیدکنندگان امکان عرضه محصولات را بیابند.
*آیا طرح ها و پروژه هایی در این زمینه به صورت کلان اجرایی می شود؟ به صورت کلی چند طرح در این زمینه در حال اجراست؟
بله. در سطح کلان اجرا می شود. اولین پایلوت ملی کشور در زمینه استفاده از سوختهای زیستی در شهر تهران و با همکاری موثر شرکت اتوبوسرانی تهران و حومه، انجمن علمی سوختهای زیستی ایران (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، دفتر کمکهای کوچک (تسهیلات محیط زیست جهانی برنامه عمران سازمان ملل متحد)، تعدادی شرکت خصوصی به انجام رسید که نتایج امیدبخشی به همراه داشت.
طراحی فاز توسعه ای این پروژه با حضور کلیه بازیگران فاز اول و ورود بازیگران جدید انجام شده و مراحل اجرایی به زودی آغار می شوند.
*فاز توسعه قرار است کجا اجرایی شود؟
در کلان شهر تهران.
*آیا بودجه و منابع کافی برای این امر در کشور وجود دارد؟
تولید، عرضه و استفاده از سوختهای زیستی یک عرصه اقتصادی پویا است؛ در صورتی که مانع قیمت خرید که قبلا به آن اشاره شد مرتفع شود، می تواند به صورت پایدار اجرا و عرصه فعالیت تعداد قابل توجهی شرکت دانش بنیان و با توجه به بین رشته ای بودن این عرصه، باعث اشتغال زایی دانش آموختگان رشته های مختلف دانشگاهی شود.