به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «جهان های اجتماعی» نوشته حجت الاسلام حمید پارسانیا از سوی انتشارات کتاب فردا و دفتر نشر معارف به چاپ سوم رسید. پارسانیا، استاد دانشگاه های تهران و باقرالعلوم(ع)، مدرس فلسفه اسلامی در حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
علوم اجتماعی و به ویژه جامعه شناسی از جمله دانش هایی است که با توجه به غلبه گرایش پوزیتیویستی آن، با مبانی انسان شناختی و هستی شناختی فلسفه اسلامی ناسازگار و گاه در تقابل بود. بهره گیری از روش های آماری و تقلیل تحلیل رفتار جامعه به داده های حسی و مشاهده تجربی، پایه و اساس جامعه‌شناسی پوزیتیویستی را تشکیل می دهد. اگرچه برخی گرایش های جامعه شناسی جنبه پدیدارشناسانه دارد، از مبانی انسان گرایانه غرب، آن چنان که از رنسانس به این سو رخ داده است، سیراب شده و به ثمر نشسته است.
تفسیر متفاوت فلسفه اسلامی از انسان و هستی، دیدگاه های جدیدی را درباره علوم اجتماعی و جامعه شناسی نوین پدید آورده که منجر به آغاز تلاش هایی برای تولید این علوم با صبغه و پشتوانه اسلامی شده است. انسان مطرح در فلسفه جدید، موجودی است که تحت شرایط اجتماعی شکل گرفته است و سعی دارد با شرایط انطباق پیدا کند؛ در حالی که در فلسفه اسلامی، صحبت از انسان ایده آل یا انسان هدف‌دار به میان می آید. بیشتر محققینی که تفاوت جامعه شناسی اسلامی با جامعه شناسی پوزیتیویستی را برخاسته از مبانی فلسفی آنها می دانند، بر فلسفه اسلامی به عنوان بنیاد هر دانشی که به انسان و رفتارهای فردی و اجتماعی او می پردازد تأکید و پافشاری می کنند.
حجت الاسلام حمید پارسانیا از جمله طرفداران این نظریه درباره جامعه شناسی اسلامی است. در نگاه او، از آن‌جا که برای تحقق یک نظریه در فرهنگ، تاریخ و محیط اجتماعی، باید مبانی معرفتی آن در میان فرهنگ و جامعه علمی آمده باشد، با تدوین فلسفه علوم اجتماعی برخاسته از سنت فلسفه اسلامی، جامعه شناسی اسلامی ممکن می‌شود. البته دیدگاه های دیگری نیز درباره چگونگی جامعه شناسی اسلامی جریان دارد که از آن جمله می توان به دیدگاه دکتر حسین کچوییان پرداخت که معتقد است جامعه شناسی علم نیست، بلکه نوعی گفتمان است. از دیدگاه برخی نیز جامعه شناسی اسلامی همان علم عام جامعه شناسی است که تنها به موضوعات اسلامی می پردازد؛ اما به نظر می رسد دیدگاه حجت الاسلام دکتر پارسانیا، برخلاف دیدگاه های تقلیل گرایانه دیگر، قابلیت توسعه و کارآمدی بیشتری داشته باشد.
محتوای کتاب
نویسنده این کتاب را در سه فصل تنظیم کرده است که هر فصل هم شامل ۱۴ بخش است: فصل اول: کنش و دانش اجتماعی، فصل دوم: جهان های اجتماعی و فصل سوم: شناخت اجتماعی.
فصل اول کتاب «کنش و دانش اجتماعی» بیشتر به مفاهیم کلی می پردازد و تعاریف مورد نظر نویسنده از علوم انسانی، علوم اجتماعی و... را مطرح می کند. این بخش با تعریف علوم انسانی و علوم طبیعی آغاز و در میانه، به تعریف علوم اجتماعی و رابطه آن با فرهنگ و تاریخ پرداخته و در نهایت، به بیان مختصر آفاق علوم اجتماعی در جهان اسلام ختم شده است. نویسنده در این فصل در برخی مسائل مهم دقیق شده و به نکاتی می پردازد که شاید در بسیاری از کتب مربوط به علوم انسانی مورد غفلت واقع شده باشد. مسائلی مانند اینکه آیا علوم انسانی ترجمه مناسبی برای معادل لاتین آن است؟ علوم اجتماعی چطور؟ چه چیزی موجب شده است تا در غرب نام گذاری این دو مقوله متفاوت باشد حال آنکه ما در ترجمه هر دوی آنها به اشتباه از کلمه «علم» استفاده می کنیم؟
نویسنده کتابش را با موضوعاتی این چنینی شروع می کند و سپس کنش انسانی و اجتماعی، و به تبع آن «علوم انسانی» و «علوم اجتماعی» مبتنی بر بنیان های هستی شناختی و انسان شناختی حکمت اسلامی توصیف و تعریف می شود. در ادامه این فصل نویسنده تأکید می کند که متافیزیک به علوم انسانی ملحق نمی شود، همان گونه که به علوم طبیعی نیز ملحق نمی گردد؛ بلکه متافیزیک به عنوان بخش بنیادین حکمت نظری و در قبال علوم انسانی و اجتماعی قرار می گیرد.
مهم ترین فصل کتاب را بخش دوم با عنوان «جهان های اجتماعی» که نام کتاب نیز از آن برگرفته شده است تشکیل می دهد. نویسنده در این فصل به معرفی وجود جهان های مختلف اعم از جمادات، نباتات، حیوانات و جهان انسانی و اجتماعی و نسبت بین این جهان ها می پردازد. نویسنده در کتاب متذکر شده است که به رغم ترکیب اتحادی جهان های یاد شده، هیچ یک از آ ن ها قابل تقلیل به دیگری نیست. وی در ادامه به مهمترین بحث در رابطه با جهان های اجتماعی می پردازد.
نسبت بین «جهان اجتماعی» و «جهان انسانی» این بحث مهم است که پای رابطه فرد و جامعه، و عامل و ساختار هم به میان کشیده می شود. جهان اسلام و دنیای متجدد، دو نمونه از جهان های معنوی و دنیوی هستند. به نظر نویسنده «تبیین هویت این دو جهان و شناخت مرزهای فرهنگی هر یک از آن دو، امکان تصمیم بخردانه انسان مردد امروز را برای عبور از مرزهای فرهنگی و خط های هویتی، فراهم می آورد.»
نویسنده در این بخش سعی دارد مبانی علوم اجتماعی برگرفته از فلسفه صدرایی را به اختصار شرح کند؛ نقطه اوج تلاش او برای این تبیین صدرایی، فصلی با عنوان «تکاپوی وجودی انسان و جهان های اجتماعی» است که به تبیین جهان واحد، جهان های متعدد و تکاپوی انسانی در میان این جهان ها پرداخته است. تلاش نویسنده برای استفاده از ظرفیت های حکمت صدرایی جهت تبیین این نسبت ها از نکات قابل توجه این فصل است. چکیده نویسی در این بخش، هم نقطه قوت کتاب به شمار می آید و برای مخاطب عمومی که می خواهد از نظرگاه نویسنده سر درآورد، این بیان کوتاه، جذاب و گیراست.
بخش سوم کتاب با عنوان «شناخت اجتماعی» ادامه می یابد. نویسنده در این بخش به مبانی معرفتی علوم اجتماعی جدید پرداخته و در پایان کتاب، شناخت اجتماعی وحیانی و شناخت اجتماعی در قرآن و علوم اجتماعی وحیانی را تشریح کرده است. شناخت عمومی و شناخت علمی، انواع شناخت علمی جامعه، شناخت اجتماعی، تجربی، عقلی و شهودی و بالاخره انواع شناخت اجتماعی در قرآن، برخی از مفاهیم اساسی مربوط به این فصل است.
حجت الاسلام حمید پارسانیا در مقدمه ای که بر کتابش نوشته است روند شکل گیری فصول و ساختار کتاب را توضیح داده و آورده است که مطالب این اثر ناظر به مباحث کتاب جامعه شناسی سال دوم آموزش متوسطه است که در سال تحصیلی ۸۹-۹۰، وارد چرخه تدریس شده است.
مخاطبان کتاب
«جهان های اجتماعی» می تواند کتابی جذاب برای اساتید و دانشجویان رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی دانشگاه ها و نیز علاقه‌مندان به مباحث علوم انسانی اسلامی و فلسفه اسلامی باشد. همچنین می تواند سرفصل هایی را برای تحقیقات آینده درباره علوم اجتماعی اسلامی بر مبنای فلسفه اسلامی پیشنهاد دهد.
کتاب برگزیده همایش کتاب سال حوزه
کتاب «جهان‌های اجتماعی» در بخش علوم اجتماعی در پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به عنوان کتاب برگزیده انتخاب شد.
مشخصات
چاپ سوم کتاب «جهان های اجتماعی» در ۳۰۵ صفحه، تیراژ ۱۱۰۰ نسخه و قیمت ۱۲۴۰۰ تومان از سوی انتشارات کتاب فردا با همکاری دفتر نشر معارف منتشر شده است. انتشارات کتاب فردا تاکنون کتابهای «اخلاق و عرفان»، «روش شناسی انتقادی حکمت صدرایی»، «انواع و ادوار روشنفکری» و «نماد و اسطوره» و دفتر نشر معارف کتابهای «حدیث پیمانه» و «هستی و هبوط؛ انسان در اسلام» را از این پژوهشگر منتشر کرده است.
انتشارات کتاب فردا از ناشران تخصصی در حوزه علوم انسانی است که در سال ۱۳۹۲ ناشر برگزیده کتاب سال حوزه شده است که «مردم شناسی تحول در علوم انسانی» (دکتر ابراهیم فیاض)، «مهندسی تمدن اسلامی؛ موانع و الزامات» (عبدالعلی رضایی)، «بینش تمدنی؛ بر اساس درسهای استاد محمدمهدی میرباقری»، «نظریه سیاسی شهید صدر» (طالب همدانی)، «تحول حوزه علمیه و روحانیت» (علیرضا پیروزمند)، «جستارهایی در فقه حکومتی» (عباسعلی مشکانی سبزواری)، «تأملاتی در فلسفه اسلامی» (سید یدالله یزدان پناه)، «هویت ما» (دکتر حسین کچویان)، «جهاد کبیر؛ مبانی دیپلماسی انقلابی در قرآن» (عباس عبداللهی)، «کتاب کتاب؛ منظومه فکری رهبر معظم انقلاب درباره کتاب» (مجید تقی زاده)، «کالبدشناسی فرهنگی فتنه ۸۸» (استاد سید محمدمهدی میرباقری)، «آسیب شناسی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» (حسین ایزدی) و «واکاوی بنیان های ایدئولوژیک سند ۲۰۳۰» (رضا حبیبی) از آن جمله محصولات این ناشر است.
برای تهیه این کتاب و دیگر آثار دکتر پارسانیا و محصولات انتشارات کتاب فردا، با شماره ۰۲۵۳۷۷۴۶۹۹۲ یا سایت اینترنتی Bookroom.ir می توانید تماس بگیرید. فروشگاه های معتبر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و فروشگاه های پاتوق کتاب در سراسر کشور (دفتر مرکزی ۰۲۵۳۷۷۴۰۰۰۴) نیز محل عرضه آثار این ناشر هستند.