خبرگزاری مهر-گروه هنر-محمد صابری: ۱۲۸ فیلم؛ این آمار فیلم‌هایی است که بنابر اعلام تورج منصوری در مقام دبیر هیات رییسه جشن بزرگ سینمای ایران در حدفاصل سال‌های ۹۵ تا ۹۷ تولید شده اما اکران نشده‌اند. ۱۲۸ فیلمی که مطابق آیین‌نامه برگزاری بیستمین جشن سینما حالا شانس دیده‌شدن و داوری در این رویداد را هم از دست داده‌اند و باید بیرون از گود شاهد رقابت ۷۵ فیلمی باشند که علاوه‌بر دریافت پروانه نمایش، اقبال ورود به چرخه اکران را هم داشته‌اند.
اما این ۱۲۸ فیلم تنها آثار تولیدی اکران‌نشده سه سال سینمای ایران است و قطعاً اگر معیار آمارگیری را تا آخرین دوره‌ای که شرط داوری فیلم‌های در جشن خانه سینما صرفا «داشتن پروانه ساخت» بود عقب ببریم، با عدد بزرگ‌تری مواجه خواهم شد ولی آیا واقعا می‌توان گفت در این سال‌ها در حق این آثار اجحاف شده است؟ در صورت تثبیت این رویکرد در آیین‌نامه در دست تصویب جشن بزرگ سینمای ایران، آیا تولیدات بیشتری در سال‌های آتی از شانس «دیده شدن» محروم خواهند شد؟ استدلال مخالفان و موافقان این رویکرد چیست؟
بازخوانی؛ میراث یک جدال!
برای اینکه تصویر روشن‌تری از شرایط امروز پذیرش فیلم‌ها در میدان داوری مهمترین جشن اصناف سینمایی داشته باشیم ناگزیر از یک یادآوری هستیم. بنابر آیین‌نامه اولیه‌ای که بر مبنای آن جشن سینمای ایران در سال ۷۶ وارد تقویم رسمی رویدادهای سینمایی ایران شد، شرط حضور و داوری فیلم‌ها تنها داشتن «پروانه ساخت» بود. برهمین اساس همه تولیدات یک ساله سینمای ایران حتی بدون اکران و حتی الزام به داشتن «پروانه نمایش» می‌توانستند در این رویداد مورد قضاوت اصناف قرار بگیرند.
در دولت دهم و سکان‌داری جواد شمقدری در معاونت سینمایی بود که مجادلات میان ارشاد و خانه سینما بر سر نمایش و داوری فیلم‌های «فاقد پروانه نمایش» بالا گرفت و خانه سینما با فشار ارشاد دامنه فیلم‌های قابل پذیرش در این رویداد را به فیلم‌های «دارای پروانه نمایش» محدود کرد.
لغو شرط «پروانه ساخت» برای حضور فیلم‌ها در جشن سینما محصول معاونت سینمایی شمقدری بود
بالا گرفتن مجادلات میان محمدمهدی عسگرپور مدیریت وقت خانه سینما و معاونت سینمایی دولت دهم موجب تعطیلی موقت جشن سینما شد. در سال ۹۳ که وقفه سه ساله در برگزاری جشن با تغییر ترکیب مدیران سینمایی به پایان رسید، هیات برگزاری جشن با مشکل تازه‌ای مواجه شد؛ تراکم بالای فیلم‌های تولید شده در حدفاصل جشن پانزدهم و شانزدهم.
همین تراکم بالا سبب شد سیاست محدود کردن دایره فیلم‌های پذیرش شده در جشن، به رغم تغییر مدیران سازمان سینمایی، همچنان برقرار بماند و حتی شرط تازه‌ای هم به آن ضمیمه شود؛ تنها فیلم‌های «اکران شده» از این دوره امکان حضور و داوری در جشن سالانه سینمای ایران را داشتند.
در دولت دهم و سکان‌داری جواد شمقدری در معاونت سینمایی بود که مجادلات میان ارشاد و خانه سینما بر سر نمایش و داوری فیلم‌های «فاقد پروانه نمایش» بالا گرفتاین شرایط از دوره شانزدهم تا امروز که در آستانه برگزاری دوره بیستم قرار داریم با اندکی فرازوفرود برقرار بوده و در هر دوره هم یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مدیران خانه سینما تصمیم‌گیری برای تثبیت و یا تغییر این شرایط است.
مخالفان «شرط اکران» چه می‌گویند؟
و اما امسال در بیستمین دوره برگزاری جشن بزرگ سینمای ایران بار دیگر این درخواست سینمایی مطرح شد.
کانون کارگردانان سینمای ایران با ریاست محسن امیریوسفی در شورای مرکزی اولین پرچم‌دار طرح پیشنهاد «امکان داوری فیلم‌های اکران نشده» در دوره بیستم بود.
هرچند نامه این کانون خطاب به دست‌اندرکاران برگزاری جشن سینمای ایران به ریاست علی نصیریان به صورت رسمی منتشر نشد اما خبر درخواست آن از سوی مدیران خانه سینما تایید شده است؛ درخواستی که از سوی اصناف دیگری مانند کانون فیلمنامه‌نویسان و انجمن تهیه‌کنندگان و کارگردانان هم مورد حمایت قرار گرفت.
محسن امیریوسفی برای پذیرش فیلم‌های اکران‌نشده در جشن سینما تلاش بسیاری کرد
پایه استدلال مخالفان محدود ماندن دایره فیلم‌های حاضر در جشن به «آثار اکران شده»، لزوم حمایت خانه سینما از فیلم‌هایی است که «به هر دلیلی» امکان اکران عمومی را به‌دست نیاورده‌اند. البته ناگفته پیداست که وجه غالب این دغدغه حمایتی ناظر بر فیلم‌هایی است که به‌دلیل «عدم صدور پروانه نمایش» اکران نشده و در فضای رسانه‌ای فیلم‌های «توقیفی» خطاب می‌شوند.
البته در میان مخالفان این شرط، هستند سینماگرانی که بر «عدم توازن میان ظرفیت تولید و اکران» در سینمای ایران هم تاکید می‌کنند، به این معنا که با توجه به ظرفیت کم اکران و حجم بالای تولید، ناگزیر بخشی از تولیدات هر ساله سینمای ایران امکان اکران پیدا نمی‌کنند و این نباید موجب محرومیت آنها از دیده شدن و داوری در جشن سینمای ایران باشد.
موافقان «شرط اکران» چه می‌گویند؟
در مقابل مخالفان، اما تاکید اصلی موافقانِ تثبیت شرایط فعلی بر کمیت تولیدات و امکان گستردگی بیش از اندازه دامنه فیلم‌ها است. این گروه از سینماگران معتقدند که راه‌یابی همه تولیدات دارای «پروانه ساخت» به جشن سینما، اجحاف در حق فیلم‌های راه‌یافته به اکران است، به ویژه که بخش مهمی از آثار اکران نشده، به‌عنوان فیلم‌های توقیفی بیشتر مورد توجه قرار خواهند گرفت و این می‌تواند در نتایج نهایی داوری‌ها تاثیرگذار باشد.
در همین راستا می‌توان استدلال مدیران جشن بیستم را هم مرور کرد که با توجه به آماری که در ابتدای همین گزارش نیز به آن اشاره شد، در نشست خبری اعلام کردند: «طبق بررسی دیدیم این پیشنهاد (داوری آثار بر مبنای پروانه ساخت) اصلا عملی نیست در حالی که گاردی هم نسبت به عملی شدن آن نداشتیم بلکه به شکل تکنیکی نمی‌توانستیم این کار را بکنیم.»
مدیران جشن بیستم پذیرش فیلم‌های اکران‌نشده را غیرقابل اجرا می‌دانند
برهمین مبنا حتی پیشنهاد حضور غیررقابتی فیلم‌های اکران‌نشده در جشن و یا پذیرش فیلم‌های فیلمسازان خاص مانند کیانوش عیاری (که دو فیلم خانه پدری و کاناپه را پشت درهای اکران دارد) هم مورد قبول قرار نگرفت و جشن بیستم قرار است تنها با داوری «اکران شده‌ها» برگزار شود.
در آرزوی «آکادمی» ایرانی
«جشن خانه سینما جشنواره نیست، بلکه مراسمی است شبیه اسکار که برگزیدگان هنرمندان سینما را از میان تولیدات سینمایی سال معرفی می‌کند و به آنان جایزه می‌دهد و از این دیدگاه اعتبار خاص خود را دارد.» این آخرین بخش از معرفی‌نامه رسمی جشن سالانه سینمای ایران در سایت رسمی خانه سینما است؛ معرفی‌نامه‌ای که نشان می‌دهد جشن خانه سینما سال‌ها است در سودای تبدیل شدن به یک اسکار ایرانی است و این اتفاقا نقطه اشتراک موافقان و مخالفان شرط پذیرش فیلم‌ها برمبنای «اکران» است و هر دو گروه نگاه حرفه‌ای و نزدیک شدن به استانداردهایی از جنس آکادمی اسکار را ضمیمه استدلال‌های خود می‌کنند.
فارغ از اینکه در قوانین آکادمی اسکار «شرط اکران» به وضوح مورد تاکید قرار گرفته، اما نکته مهمتر این است که آنچه موجب اعتبار این جایزه در میان فعالان سینمایی شده نه این شرط خاص و قوانین مصداقی دیگر بلکه «چارچوب حرفه‌ای تدوین قوانین» و مهمتر از آن «ثبات» است.
باید دید آیین‌نامه‌ای که به گفته تورج منصوری برای جشن سالانه سینمای ایران در دست تدوین است و از دوره بعد ملاک برگزاری این جشن خواهد بود، می‌تواند «ثبات» را تجربه کند و در زمینه عبور از چالش‌هایی مانند «پروانه ساخت یا نمایش» می‌تواند به یک اجماع کلی در میان صنوف سینمایی دست پیدا کند یا خیر.