مجله مهر: جنگ تحمیلی عراق و هم‌پیمانانش علیه ایران هشت سال به طول انجامید؛ جنگی که ۳۰ سال پیش به پایان رسیده اما چیزی که از این اتفاق ناتمام باقی ماند نگاه‌های چشم انتظار مادرانی بود که در انتظار بازگشت عزیز دردانه‌هایشان همچنان به در دوخته شد. پسران و همسرانی که یا مفقود الاثر بودند و یا مفقود الجسد.
بعد از گذشت سه دهه از بین چیزی حدود ۲۰۰هزار شهید کشته شده در دوران جنگ طبق آخرین آماری که مسئول کمیته جستجوی مفقودین نیروهای مسلح اعلام کرد؛ همچنان چیزی نزدیک به ۴هزار شهید ایرانی در خاک عراق برای تفحص وجود دارند. از طرفی دیگر همین چند روز پیش بود که با بازگشت ۷۵ شهید تازه تفحص شده از مرز شلمچه، بار دیگر یکی از سوالاتی که برای بسیاری از ما مطرح شد این بود که گروه‌های تفحص برای پیدا کردن و تشخیص پیکر شهدای ایرانی و گمنام از چه روش‌هایی استفاده می‌کنند.
تفحص در مناطق خاص
نیروهای اطلاعات عملیات و عناصر تخریب‌چی تمرکزشان برای جست و جو را بیشتر در مناطق جنگی می‌گذارند که رزمندگان ایرانی بیشتر در آن حضور داشته‌اند یا طبق عملیات در آن مناطق بیشتر در رفت و آمد بوده اند که در نتیجه همین موضوع امکان پیدا کردن آنها را در این مناطق نسبت به نواحی دیگر بیشتر می‌کند.
تفاوت لباس و ادوات رزمنده‌های ایرانی با عراقی
اصولا از بین پیکرهایی که پیدا می‌شوند می‌توان وسایلی را پیدا کرد که دال بر ایرانی بودن آنهاست. مثل جنس لباس، قمقمه، پوتین و کلاه؛ به عنوان مثال کلاه آهنی عراقی‌ها طشت شکل است و کلاه رزمنده‌های ایرانی افتاده تر و گرد تر، یا رزمندگان ایرانی همیشه روی کلاه و لباس‌هایشان شعارهای مذهبی و انقلابی می‌نوشتند یا با خودشان یک المان مثل عکسی از امام یا سکه و پولی به همراه داشتند که هر کدامش گواهی بر ملیت ایرانی آنهاست.
حضور ۱۵ ساله دانش DNA برای تشخیص هویت ژنتیکی
استفاده از دانش DNA و تشخیص هویت ژنتیکی از نیمه دوم ۱۹۹۰ در کشورهای پیشرفته مورد توجه قرار گرفت. در کشور ما با توجه به اهمیت و ضرورت شناسایی شهدای گمنام، از سال ۸۲ تحقیقات در این مورد شروع شده و بانک اطلاعات گسترده‌ای از مشخصات ژنتیکی خانواده شهدای گمنام در حال تهیه است. نکته قابل توجه این است که این بررسی تنها برای مفقودانی قابل استفاده است که پیش از دفن نمونه‌ای از پیکر شهید را برداشته تا بتوان آن را در آزمایشگاه در اختیار داشت.
امکان شناسایی هویت شهدای گمنام در آینده
تاکنون نمونه‌های زیادی از بقایای استخوان شهدا مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات ژنتیک آنها طی مراحل مختلف در حال بررسی است. این استخوان‌ها پس از کدگذاری شدن به خاک سپرده می‌شوند تا همزمان با پیشرفت این طرح و غنی شدن بانک اطلاعاتی مفقودان و خانواده‌ها سرعت شناسایی شهدا در آینده بیشتر شود و به مرور خانواده‌ها از نشان مزار عزیزانشان آگاه شوند.
شهدایی که به خواست خودشان گمنام باقی ماندند
از طرف دیگر در بسیاری از موارد، پیکر شهدا طی مدتی طولانی در شرایط نامناسب محیطی قرارگرفته و ممکن است بعضی از آنها جهت آزمایش‌های مورد نظر مناسب نباشند و در برخی موارد کار شناسایی را ناممکن کنند. حتی در این میان اگر پای صحبت رزمندگان جنگ بنشینید حتما بین خاطراتشان برایتان از هم‌رزم‌هایی می‌گویند که علاوه بر شهادت به تاسی از حضرت زهرا (س) دوست داشتند که مزاری گمنام داشته باشند. برای همین این دسته از افراد پلاک یا هرچیزی از خودشان را که منجر به شناسایی‌شان بوده موقع جنگ کنار می‌گذاشتند.
اگر «ایرانی بودن» هویت شهدا احراز نشود
البته ناگفته نماند که اگر ملیت پیکر پیدا شده به هر دلیلی مشخص نشد طبق فتوای مراجع این افراد بدون اینکه وارد کشور شوند در قبرستان مومنین، جایی در نزدیکی مرز دفن می‌شوند. با این وجود دیگر هر پیکری که تحت عنوان شهید گمنام وارد کشور می‌شود بر اساس شواهد و اسناد صد در صد ایرانی است.