خبرگزاری مهر – گروه استانها: روزهای ابتدایی مردادماه سال ۹۷ است و به‌نوعی گرم‌ترین روزهای سال در استان همدان سپری می‌شود اما این روزهای گرم برای لب‌تشنه زمین سوزان تر از آن است که تصور کنیم.
ساعت حدود ۹ صبح است و کشاورز با امید آبیاری گل‌ها و گیاهان راهی مزرعه خود در روستای آبشینه می‌شود اما درحالی‌که تنها ۴ دقیقه از روشن کردن موتور آبیاری مزرعه‌اش می‌گذرد با صدای خفگی موتور چاه که حکایت از اتمام آب دارد دوان‌دوان به سمت پریز برق می‌رود تا از وارد شدن خسارتی که به‌واسطه سوختن موتور گریبانش را خواهد گرفت جلوگیری کند.
صدایی از وجود آب در چاه نمی‌شنود!
متعجب خود را بر سر چاه آب می‌رساند و دهانه آن را که با سنگ بتونی نسبتاً سنگینی پوشانده شده برمی‌دارد و درحالی‌که چشمانش زمین‌های اطراف چاه را جستجو می‌کنند، تکه سنگی برداشته و به ته چاه می‌اندازد اما در کمال ناباوری صدایی از آب در چاه نمی‌شنود.
ناراحت و نگران از تشنگی زمین‌های کشاورزی‌اش به سراغ همسایه دیواربه‌دیوار باغش می‌رود تا جویای وضعیت آب چاه‌های کشاورزی آنان شود اما حاج علی نیز از وضعیت پیش‌آمده نگران و مضطرب است چراکه چاه کشاورزی باغ وی نیز خشک‌شده است.
پایین رفتن سطح آب چاه‌های کشاورزی
آنچه عنوان شد قصه این روزهای کشاورزان برخی مناطق همدان است که به دلیل پایین رفتن سطح آب چاه‌های کشاورزی قادر به آبیاری زمین‌های خود نیستند و روزهای پرالتهابی را سپری می‌کنند.
ناگفته پیداست کمبود و کاهش تدریجی منابع آب از مهم‌ترین عوامل محدودکننده تولیدات کشاورزی است که در این راستا استفاده بهینه از منابع آب و افزایش راندمان مصرف آن مورد تأکید قرار می‌گیرد.
کارشناسان کشاورزی استان همدان معتقدند در این منطقه باید سیستم‌های نوین آبیاری بکار گرفته شود و از آبیاری به شیوه غرقابی جلوگیری به عمل آید تا رفته‌رفته راندمان آب در بخش کشاورزی افزایش یابد و شاهد خشک شدن باغ‌ها و اراضی کشاورزی یکی پس از دیگری نباشیم.
کارشناس کشاورزی استان همدان در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه به‌کارگیری سامانه‌های آبیاری نوین گزینه‌ای مناسب به‌جای روش‌های سنتی است، گفت: با توجه به شرایط خشکسالی و اینکه بخش کشاورزی بیشترین مصرف را در بین بهره‌برداران آب دارد استفاده از فناوری‌های آبیاری نوین که به میزان قابل‌توجهی مصرف آب را کاهش می‌دهند توصیه می‌شود.
نسرین دانشمند بابیان اینکه مهم‌ترین بحث در توسعه فناوری‌های کشاورزی پذیرش آن از سوی بهره‌برداران است، عنوان کرد: محدودیت منابع آب و رشد روزافزون جمعیت و نیز مصرف محصولات کشاورزی توجه هرچه بیشتر به شیوه‌های صرفه‌جویانه مصرف آب و اصلاح سیستم‌های آبیاری را گوشزد می‌کند.
وی بابیان اینکه این امر ضمن تأمین منابع کافی آب، افزایش تولید و کمک به اقتصاد را در پی خواهد داشت، گفت: کشاورزی اصلی‌ترین بخش اقتصاد نواحی روستایی است و نمی‌توان نسبت به آن بی‌توجه بود.
هنوز بخش عمده‌ای از اراضی کشاورزی استان همدان با روش‌های سطحی و سنتی آبیاری می‌شوند که از راندمان آبیاری کم‌تری برخوردار هستند دانشمند بابیان اینکه افزایش تولید محصول همراه با کاهش هزینه‌های آن نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها دارد، عنوان کرد: امروزه علی‌رغم پیشرفت‌های به‌عمل‌آمده در علم و فنّاوری و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، هنوز بخش عمده‌ای از اراضی کشاورزی استان همدان با روش‌های سطحی و سنتی آبیاری می‌شوند که از راندمان آبیاری کم‌تری برخوردار هستند.
وی با تأکید بر اینکه با افزایش راندمان آبیاری حجم قابل‌توجهی از منابع آب به چرخه تولید برمی‌گردد و بخش بزرگی از نیازهای آب کشاورزی و سایر بخش‌ها از این طریق برآورده می‌شود، گفت: آب به‌عنوان یکی از عوامل اساسی میزان تولید کشاورزی را کنترل می‌کند و بر همین اساس آبیاری صحیح و استفاده به‌جا و متعادل از آن دارای اهمیت زیادی دارد.
کم‌لطفی است اگر اقدامات انجام‌شده در راستای مجهز کردن زمین‌های کشاورزی به سیستم‌های آبیاری نوین در برخی مناطق استان همدان را نادیده بگیریم چراکه نگاهی به وضعیت کشت و کار و کشاورزی به‌طور خاص در شهرستان بهار که قطب تولید سیب‌زمینی کشور به‌حساب می‌آید نشان‌دهنده آن است که با بهره‌مندی از سیستم آبیاری نوین تلاش شده تا حدی قابل‌توجهی دغدغه کم‌آبی برای کشاورزان رفع شود اما آنچه مهم است اینکه هنوز بسیاری از مناطق استان همدان به‌ویژه باغ‌ها از شیوه‌های سنتی برای آبیاری مزارع و باغ‌های کشاورزی استفاده می‌کنند که باید برای تبدیل آن‌ها نیز اقدام کرد.
سطح اراضی آبی استان همدان ۲۵۳ هزار هکتار است که ۱۶۳ هزار هکتار آن برای اجرای آبیاری تحت‌فشار مستعد ارزیابی می‌شود در همین خصوص رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان بابیان اینکه سطح اراضی آبی استان همدان ۲۵۳ هزار هکتار است که ۱۶۳ هزار هکتار آن برای اجرای آبیاری تحت‌فشار مستعد ارزیابی می‌شود، عنوان کرد: استان همدان در استفاده از روش‌های آبیاری تحت‌فشار طی ۱۰ سال اخیر رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده است.
منصور رضوانی جلال با تأکید بر اینکه امسال نیز استفاده از روش‌های آبیاری نوین برای افزایش بازدهی آبیاری در سطح مزارع مدنظر است، گفت: اجرای طرح‌های آبیاری ۵۹۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف آب را رقم‌زده است.
وی توسعه سیستم‌های نوین آبیاری را از راهکارهای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی برشمرد و عنوان کرد: در حال حاضر ۱۴۵ هزار هکتار از اراضی آبی استان همدان تحت پوشش سیستم‌های آبیاری نوین قرار دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان بابیان اینکه سال گذشته ۱۲ هزار و ۱۷ هکتار آبیاری تحت‌فشار در استان همدان به اجرا در آمد، گفت: به‌منظور افزایش تولید در واحد سطح و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، توسعه سیستم‌ها و کشت‌های گلخانه‌ای به‌عنوان یکی از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی موردتوجه است.
۴ هزار و ۴۰۰ هکتار از باغات استان همدان زیرپوشش سیستم آبیاری قطره‌ای است
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان نیز تغییر الگوی کشت، اصلاح روند آبیاری، استفاده حداکثری آب در واحدهای کشاورزی، استفاده از ارقام متحمل به خشکی را در بخش صرفه‌جویی آب در باغ‌ها ثمربخش دانست و گفت: تا پایان سال گذشته ۴ هزار و ۴۰۰ هکتار از باغات استان همدان زیرپوشش سیستم آبیاری قطره‌ای قرار گرفتند.
حجت‌الله شهبازی بابیان اینکه آبیاری قطره‌ای می‌تواند سالانه ۲۰ میلیون مترمکعب در مصرف آب صرفه‌جویی ایجاد کند، در خصوص برنامه آینده جهاد کشاورزی پیرامون مجهز کردن باغات به آبیاری نوین ادامه داد: از مجموع ۷۴ هزار و ۵۰۰ هکتار باغ موجود در استان طی برنامه چهارساله ۲۸ هکتار از باغ‌ها به آبیاری نوین مجهز می‌شوند.
۸ هزار و ۵۰۰ هکتار از باغات در برنامه تجهیز آبیاری نوین قرار دارد
وی یادآور شد: برای سال جاری ۸ هزار و ۵۰۰ هکتار از باغات در برنامه تجهیز آبیاری نوین قرار دارد که بیشتر تمرکز ما بر روی ۳ هزار ۲۰۰ هکتار باغ انگور در شهرستان ملایر است.
وی بابیان اینکه کاهش منابع آب یکی از اساسی‌ترین مشکلات امروز در بخش‌های مختلف است، گفت: در صورت مدیریت نادرست و نبود فرهنگ‌سازی متناسب با این وضعیت، شرایط بحرانی و تنش‌های اجتماعی ناشی از آن بروز می‌کند.
مدیر آب‌وخاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز بابیان اینکه استان همدان با اجرای ۱۴۵ هزار هکتار سامانه نوین آبیاری رتبه سوم کشور را دارد، گفت: اجرای سامانه نوین آبیاری در اراضی اصلی اجراشده و اراضی خرد و پراکنده با شرکای زیاد باقیمانده است.
اجرای طرح آبیاری کم‌فشار در راستای نجات باغ‌ها
ابراهیم فرامرزی با اشاره به اجرای طرح آبیاری کم‌فشار در راستای نجات باغ‌ها عنوان کرد: انتقال آب با لوله به برخی باغ‌های استان همدان انجام‌شده و آب به آبگیر و حوضچه آب بلوک‌های کشاورزان انتقال می‌یابد.
فرامرزی بابیان اینکه بیش از ۷۰ هزار هکتار باغ در استان همدان وجود دارد، عنوان کرد: این روش برای آبیاری باغ‌ها بیش از ۹۰ درصد راندمان دارد و از تبخیر آب جلوگیری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه از سال گذشته تاکنون بیش از ۳ هزار هکتار پروژه آبیاری کم‌فشار در باغات استان انجام‌شده است، ادامه داد: سال گذشته ۱۲ هزار هکتار آبیاری کم‌فشار در استان اجراشده و امسال نیز تقاضای ۱۰ هزار هکتار آبیاری کم‌فشار در باغات وجود دارد.
۳۰ هزار هکتار از سیستم‌های آبیاری استان همدان مستهلک‌شده و نیاز به بازسازی دارند فرامرزی بابیان اینکه ۴۰ هزار هکتار از باغات قدیمی استان همدان استعداد اجرای این سامانه را دارند، افزود: ۳۰ هزار هکتار از سیستم‌های آبیاری استان همدان مستهلک‌شده و نیاز به بازسازی دارند.
با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه خشکسالی و کم‌آبی در ایران و به‌ویژه استان همدان یک واقعیت اقلیمی است و با توجه به روند روزافزون نیاز بخش‌های مختلف به آب، مشکل خشکسالی در سال‌های آینده حادتر نیز خواهد شد.
بر همین اساس در چنین شرایطی یکی از راهکارهای مؤثر و عملی استفاده بهینه و صرفه‌جویی در مصرف آب است که این مقوله مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی که بخش عمده‌ای از مصارف آب را شامل می‌شود مورد تأکید قرار داده و اجرای سیستم‌های آبیاری نوین را گوشزد می‌کند.