به گزارش خبرنگار مهر، کشور مکزیک واقع در آمریکای شمالی و جمعیتی بالغ بر ۱۲۰ میلیون نفر دارد. استخراج ذخایر بزرگ گاز طبیعی و نفت، توسعه خارق‌العاده اقتصادی را در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میسر ساخت به طوری که هم اکنون این کشور، یازدهمین اقتصاد بزرگ دنیا است. مهمترین بخش های اقتصادی این کشور نیزشامل صنایع مهم پتروشیمی، نساجی، وسایل نقلیه موتوری و فراورده‌های غذایی است.
مکزیک برای اولین بار در سال ۱۹۷۳، تعرفه های برق خود را با استفاده از مدل قیمت گذاری IBT تغییر داده و بدین منظور از یک نظام سه پله ای برای تعرفه های برق استفاده کرد. قیمت گذاری با مدل IBT متداول ترین روش قیمت گذاری برق در کشورهای توسعه یافته در دنیا است که بسیاری از کشورها مانند آمریکا، کره جنوبی، آفریقای جنوبی نیز از آن استفاده کرده اند. این مدل قیمت گذاری، میزان یارانه انرژی را هدفمند می کند به طوری که با مصرف بیشتر انرژی از یک حدی، میزان یارانه انرژی کاهش می یابد. یکی از مطالعات انجام شده در زمینه این نوع قیمتگذاری، توسط کومیوز و همکاران(۲۰۰۵میلادی) انجام شده که در آن نشان میدهد حدود ۷۰ درصد از کشورهای دنیا از مدل قیمت گذاری IBT استفاده می کنند. این مطالعه نشان داده است که اغلب کشورهای دنیا از یک نظام سه یا چهار پله ای برای تعرفه های برق استفاده می کنند به طوری که غالبا بازه پله اول بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلووات ساعت به عنوان استاندارد مصرف است.
این کشور نیز مانند بسیاری از کشورها، دارای نواحی مختلف با دماهای متفاوت به خصوص در فصل تابستان است. به همین دلیل مکزیک از سال ۱۹۷۳ تا سال ۲۰۰۲ میلادی، پنج اقلیم دیگر با تعرفه های مختلف را به اقلیم اولیه اضافه کرد به طوری که بهای برق مصرفی مردم واقع در نواحی گرمسیری در حدود مردم نواحی دیگر کاهش یابد. اما این کشور در سال ۲۰۰۲ یک اقدام اساسی در راستای هدفمند نمودن تعرفه های برق انجام داد که در ادامه آورده شده است.
واقعی کردن تعرفه های برق برای مشترکین پرمصرف
در سال ۲۰۰۲ میلادی و همزمان با شروع ناگهانی افزایش قیمت سوخت های فسیلی، مسئولان حوزه انرژی این کشور تصمیم گرفتند که مقدار یارانه انرژی را برای همه نواحی کاهش دهند. به همین دلیل در همه اقلیم ها، مشترکین برق به سه گروه «مشترکین کم مصرف»، «مشترکین با مصرف متعارف» و «مشترکین پرمصرف» تقسیم شدند. پس از این تقسیم بندی، قیمت برق «مشترکین کم مصرف» ثابت نگه داشته شد که حدود ۷۵درصد از مردم را شامل شد. قیمت «مشترکین با مصرف متعارف» با یک شیب ملایم افزایش پیدا کرد به طوری که با مصرف بیشتر این مشترکین، میزان یارانه انرژی آنها نیز مرتبا کاهش می یافت. تعداد این مشترکین نیز در حدود ۲۵درصداز کل مشترکین بوده است. اما بیشترین فشار به «مشترکین پرمصرف» وارد شد به طوری که قیمت کل برق این مشترکین با قیمت تمام شده برق، محاسبه شد. تعداد این مشترکین هم ۵ درصد از کل مشترکین بود. به این ترتیب با این شیوه تعرفه گذاری علاوه بر درآمدزایی، مصرف برق نیز به طور چشمگیری کاهش یافت به طوری که درصد افراد خارج از الگوی مصرف از ۵ درصد به ۲ درصد کاهش یافت. تعرفه های برق کشور مکزیک برای دو اقلیم معمولی(Tariff ۱) و اقلیم بسیار گرم(Tariff ۱F) در شکل زیر مشاهده می شود.
با توجه به قیمت های فوق مشخص است که اصلاح تعرفه های برق مکزیک کاملا با تمرکز بر مشترکین پرمصرف و در همه نواحی صورت گرفته است. به این ترتیب که برای هر اقلیم آب و هوایی یک «الگوی مصرف» تعیین شده و قیمت برق مشترکین بالای الگوی مصرف با قیمت کاملا آزاد محاسبه شده است. با توجه به جدول فوق، الگوی مصرف برق در مکزیک برای اقلیم عادی ۲۵۰ کیلووات ساعت و برای مناطق گرمسیری نیز ۲۵۰۰ کیلووات ساعت در ماه تعیین شده است.
علاوه بر آزادسازی قیمت برق مشترکین پرمصرف، قیمت برق پله های مشابه در دو گروه «کم مصرف» و «مصرف متعارف» نیز متفاوت است. به طوری که اگر یک مشترک مناطق عادی در گروه کم مصرف قرار بگیرد آنگاه قیمت برق او برای مصارف بین ۷۵تا ۱۲۵ کیلووات ساعت با نرخ ۰.۷۴۹ واحد پول مکزیک اما اگر این مشترک در گروه با مصارف متعارف قرار بگیرد، همین مقدار مصرف او با قیمت ۱.۰۴۳ پزو مکزیک محاسبه می شود. این نکته برای تعرفه مناطق گرمسیری نیز وجود دارد. متفاوت بودن قیمت برق در گروه های مختلف باعث می شود تا انگیزه مشترکین برای کاهش مصرف برق چندین برابر بشود.
ضرورت اصلاح تعرفه های برق مشترکین پرمصرف ایرانی
ابراهیم شاه حسینی، کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه متاسفانه قیمت های برق در کشور به شیوه استاندارد طراحی نشده و ضروری است تا بازنگری جدی در آنها صورت بگیرد، گفت: اولین اشکال به تعرفه های برق، تعدد پله های مصرفی برق است. معمولا در نظام های متداول تعرفه گذاری برق، تعداد پله های برق از ۴ تجاوز نمی کند در حالی که تعداد پله های برق در ایران ۷ عدد است. در برخی کشورها مانند کره جنوبی هم که تعداد پله های مصرف برق به ۷ عدد می رسد، اختلاف قیمت پله ها بسیار زیاد بوده تا حدی که نسبت قیمت پله هفتم به پله اول بیش از ۱۱ برابر است.
وی تصریح کرد: دومین و مهم ترین اشکال موجود در تعرفه های فعلی برق، عدم وجود یک الگوی مصرف در تعرفه های برق است. به این ترتیب که پلکانی بودن تعرفه های برق خانگی، همچنان مشترکین پرمصرف نسبت به سایر مشترکین از یارانه چندین برابری برق برخوردار هستند. به طوری که یارانه برق ۱۰ درصد از مشترکین که بسیار پرمصرف هستند نسبت به مشترکین کم مصرف، ۷ برابر و نسبت به متوسط ۹۰ درصد مردم هم بیش از ۲ برابر است.
به گفته این کارشناس انرژی مشکل تعرفه های برق به موارد ذکر شده ختم نمی شود و قیمت گذاری در زمان اوج بار و کم باری نیز کاملا غیرمنطقی و غیر علمی بنا شده است. چنانچه نظام تعرفه گذاری زمان اوج مصرف برق به گونه ای است که در ساعات اوج بار، مشترکین کم مصرف به میزان ۲۰ درصد اما مشترکین پرمصرف در حدود ۵ درصد جریمه می شوند.
به گزارش خبرنگار مهر، در جدول زیر مقدار یارانه انرژی و همچنین نسبت جریمه اوج به بهای برق مصرفی را برای دو مشترک مقایسه شده است که با توجه به این جدول، بی عدالتی در تعرفه های برق کاملا مشهود است.
| نوع مشترک |
میزان کل مصرف ماهیانه |
میزان مصرف ماهیانه در زمان اوج بار |
بهای برق مصرفی(تومان) |
میزان جریمه اوج بار(تومان) |
یارانه پنهان برق(تومان) |
نسبت جریمه اوج بار به بهای برق مصرفی |
| کم مصرف |
۵۰ |
۱۰ کیلووات ساعت |
۲۲۵۰ |
۶۳۰ |
۲۰۰۰۰ |
۲۰% |
| پرمصرف |
۶۵۰ |
۱۳۰ کیلووات ساعت |
۱۱۷۰۰۰ |
۶۳۰۰ |
۱۷۵۰۰۰ |
۵% |
شاه حسینی با اشاره به اینکه این شیوه قیمت گذاری علاوه بر بی عدالتی، ناکارآمد و غیر موثر است، اظهار داشت: این نوع تعرفه گذاری بی تاثیر است زیرا مشترکین کم مصرف از حداقل وسایل ضروری استفاده می کنند و نباید انتظار چندانی از آنها برای کاهش مصرف در زمان اوج بار داشت. در حالی که مشترکین پرمصرف می توانند از وسایل غیرضروری در زمان اوج بار اجتناب کرده یا اینکه حداقل بهای واقعی برق خود را بپردازند.
وی افزود: اعطای یارانه انرژی بیشتر به مشترکین پرمصرف باعث شده تا آنها هیچ اقدامی برای کاهش مصرف خود به خصوص در زمان اوج بار نکرده و باعث بحران برق بشوند. اخیرا نیز رحیم زارع، رییس کمیسیون اقتصاد مقاومتی مجلس بر این نکته تاکید کرد که مصرف غالب مشترکین خانگی زیر الگو بوده اما ۱۰ درصد مشترکین خانگی با مصارف بی رویه بحران ساز می شوند. بحران سازی این گروه به این دلیل است که چنانچه این مشترکین نیز مانند سایرین مردم و به صورت متعارف برق مصرف می کردند آنگاه بیش از ۴۰۰۰ مگاوات از ظرفیت شبکه کاسته شده و خاموشی برق اتفاق نمی افتاد.
این کارشناس انرژی ادامه داد: با توجه به تجربیات مختلف قیمت گذاری برق دنیا و همچنین بحران برق در کشور، ضرورت وجود الگوی مصرف در تعرفه های برق بیش از گذشته وجود دارد. در کشور مکزیک، مشترکین هر اقلیم آب و هوایی به سه گروه تقسیم و بهای برق ۵ درصد از مشترکین واقعی شد. از آنجایی که در ایران مصرف غالب مردم در حد متعارف بوده اما مصرف برق ۱۰ درصد از مشترکین چندین برابر دیگران است، ضروری است تا ضمن تعیین الگوی مصرف برای هر اقلیم یا حتی شهرهای کشور، قیمت برق ۱۰ درصد مشترکین پرمصرف، واقعی شده و درآمد ۳۵۰۰ میلیاردی حاصل از آن نیز صرف توسعه صنعت برق کشور شود.