به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم رونمایی از فصلنامه علمی – پژوهشی اندیشه مردم سالاری اسلامی با حضور حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا، سیدمحمدرضا مرندی مدیرمسئول و سردبیر فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی، فرزاد جهان بین عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد، پرویز امینی جامعه شناس سیاسی و اکبر اشرفی رئیس مرکز فرهنگی و دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، روز گذشته، (دوشنبه ۱۵ مردادماه) برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا در ابتدای این نشست با تبریک انتشار اولین شماره فصلنامه علمی – پژوهشی اندیشه مردم سالاریِ اسلامی به جامعه علمی به ویژه اساتید و محققان علوم سیاسی، گفت: همه می دانیم که جای چنین نشریه ای خالی بود. مردم سالاری دینی مبنایی ترین و در عین حال اصیل ترین نظریه سیاسی در جمهوری اسلامی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا حدی مجال ظهور و بروز پیدا کرده است. اینکه عرض کردم تا حدی مجال ظهور و بروز پیدا کرده است، دلیل روشنی دارد و آن برمی‌گردد به خلأهای تئوریک و همچنین گام‌های برداشته نشده در ساحت عمل.
وی افزود: شما می دانید که امر سیاسی در جامعه ما، بسیاری از ابعاد حیات مدنی را در بر می گیرد که البته دولت یکی از مهم‌ترینِ این ابعاد به شمار می رود. خود دولت هم دایره بسیار وسیعی دارد و از صدها حلقه به هم متصل شده تشکیل می شود که چتر مردم سالاری دینی باید بالای سر همه این حلقات باز باشد. به اعتقاد من، نظریه مردم سالاری دینی یک نظریه بسط نیافته است و بخشی از دوگانگی‌های امروز جامعه ما یا عامل خیلی از خنثی سازی ها، به همین امر برمی گردد.
وی تصریح کرد: به بیان دیگر، جمهوری اسلامی هنوز موفق نشده بخش مهمی از ابعاد حیات مدنی را از ذیل نظریه های سیاسی سکولار خارج و ضمن یک مرزبندی روشن بین خود و سیستم‌های سیاسی سکولار، ابعاد گوناگون حیات مدنی را تحت نظریه مردم سالاری دینی معنادار کند. بنابراین امروز گسترش پژوهش در موضوع مردم سالاری دینی و پاسخگویی به صدها پرسش و مسأله ای که در زمینه های گوناگون پیش روی نظریه مردم سالاری دینی هست، اجتناب ناپذیر تلقی می‌شود.
رییس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا گفت: برای مثال هم اکنون پرسش‌های فراوانی حول مشارکت و نظارت عمومی، منطق تحزب و رقابت، چرخش قدرت، رسانه و افکار عمومی، حدود آزادی، نخبگان و غیره وجود دارد که هنوز در متن نظریه مردم سالاری دینی پاسخ های قوی برای آن تولید نشده است. حتی موضوع مهمی مانند امر به معروف و نهی از منکر که مسلماً از حیات بخش ترین عناصر در جامعه اسلامی محسوب می شود یا موضوع عدالت سیاسی که ستون فقرات نظریه مردم سالاری دینی است، به شدت از فقدان مدل سازی رنج می برد و به رغم تأکید خاصی که روی ایندو وجود دارد، امروز عقلانیت و روشی برای پیاده سازی جامع و کارساز آن شکل نگرفته است.
غلامی با بیان اینکه ما، در برداشتن گام های عملی برای تحقق همان حد از نظریه مردم سالاری دینی که نسبت به آن بین متفکران اسلامی اتفاق نظر وجود دارد، توفیق نداشته ایم، گفت: من از آن به حداقلی کردن نظریه مردم سالاری دینی در عمل تعبیر می کنم. واقعاً اگر مردم سالاری دینی در کشور ما فرصت ظهور و بروز حداکثری پیدا می کرد و لوازم آن نیز مهیا می شد، امروز شرایط متفاوتی از کارآمدی را در کشور تجربه می کردیم اما همین امر هم وابسته به فعالیت های فکری و پژوهشی است؛ یعنی عینیت بخشی به نظریه مردم سالاری دینی در قامت یک نظام و سیستم پویا، چیزی نیست که با حرف و شعار انجام شود بلکه بیش از هر چیزی نیازمند مدل سازی است.
غلامی در پایان سخنانش گفت: به سهم خود از همه محققان و صاحب نظران این عرصه دعوت می کنم تا با نظریه پردازی و همچنین تحقیقات کاربردی در این زمینه، حق عظیم جمهوری اسلامی را ادا کنند. با شناختی که از جناب دکتر مرندی، سردبیر فصلنامه اندیشه مردم سالاری دینی دارم، اطمینان دارم که به زودی این مجله به مجله ای وزین، جذاب و مرجع در این عرصه تبدیل خواهد شد.
سیدمحمدرضا مرندی در این نشست با اشاره به حمایت های مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا در انتشار فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی گفت: شاید اصلی ترین نظریه جمهوری اسلامی، مردم سالاری دینی باشد. اساسا جمهوری اسلامی ایران مدلی برای این نظریه محسوب می شود اگرچه در زمان تاسیس جمهوری اسلامی این نظریه مصطلح نبود و برای اولین بار توسط مقام معظم رهبری در دهه ۷۰ مطرح شد.
وی افزود: دیدگاه های مختلف مخالف و موافق درباره این نظریه وجود دارد. دیدگاه رسمی نظام جمهوری اسلامی دیدگاه مورد تایید امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است. تبیین کامل مردم سالاری دینی با قرائت امام و رهبر انقلاب کامل می شود.
مرندی ادامه داد: درباره مردم سالاری یا دموکراسی دو دیدگاه وجود دارد: رویکرد مردم سالاری به عنوان مبنای حکومت و دیگری مردم سالاری به عنوان روش حکومت. مبنا و روش در غرب، اسلام و همه دموکراسی ها وجود دارد. آنچه که در دیدگاه رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری در می یابیم این است که ایشان مردم سالاری را در مردم سالاری دینی، مبنای حکومت می دانند و نه فقط یک روش. رهبر معظم انقلاب می گویند: «چیزی به عنوان حکومت زور در اسلام نداریم و حکومت اسلامی بدون رای مردم یعنی هیچ.»
وی با اشاره به این قرائت که آیا مردم سالاری در مردم سالاری دینی خارج از دین قرار دارد یا خیر؟ افزود: عده ای معتقدند مردم سالاری در خارج از دین قرار می گیرد به طوری که اگر مردم سالاری و هم دین را در کنار یکدیگر داشته باشیم، این دو باید در مقابل یکدیگر کوتاه بیایند تا بتوانند با یکدیگر هماهنگ شوند یعنی دین باید شاخص های مردم سالاری و مردم سالاری هم محدودیت های دین را بپذیرد تا مردم سالاری دینی محقق شود. لازمه چنین تلقی، تلقی ترکیبی است یعنی دین و مردم سالاری دو مقوله جدا از یکدیگر هستند که باید با یکدیگرترکیب شوند.
مرندی اظهار کرد: در دیگاه مقام معظم رهبری مردم سالاری از ذات دین گرفته می شود. این نگاه تناقض را از اساس منتفی می کند.ایشان جمله ای را سالها قبل بیان کرده اند که: «در نگاه مامردم سالاری دینی یک مقوله ترکیبی از دو جزء دین و مردم سالاری نیست بلکه ازنگاه ما مردم سالاری مفهوم بسیط است به این معنی که دین در ذات خود مردم سالار است.» نگاه ما بارزترین و قوی ترین مردم سالاری را به رسمیت می شناسد زیرا مردم سالاری را از ذات دین می گیرد و مبنای حکومت دینی می داند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به فعلیت دهندگی یا مشروعیت دهندگی مردم به حکومت گفت: عده ای معتقدند مردم در مردم سالاری دینی فقط فعلیت دهنده هستند و مشروعیت دهنده نیستند و مشروعیت صرفا از خدا گرفته می شود. اما در قرائت رسمی جمهوری اسلامی و نظر مقام معظم رهبری، حکومت اسلامی دارای دو رکن الهی و مردمی است.
مدیرمسئول فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی گفت: ممکن است این سوال مطرح شود که مردم چه ارتباطی با دین پیدا می کنند؟ آیا حق شرعی فقط شامل حق الله می شود و یا حق الناس هم از حقوق شرعی است؟ این نظریه معتقد است حکومت مقوله ای دو حقی است یعنی هم حق الله و هم حق الناس در آن قرار دارد و هر کدام از این دو حق اگر در حکومتی درنظر گرفته نشود یک جزء حکومت ناقص است.
مرندی، مردم سالاری را صرفا مقوله ای سیاسی ندانست و گفت: مردم سالاری دارای ابعاد اعتقادی، فرهنگی، مدیریتی و اقتصادی هم هست. در مردم سالاری دینی باید اقتصاد و سیاست و فرهنگ ابعاد مردمی و دینی داشته باشند. در این حالت ما به بارزترین شکل مردم سالاری دینی معتقد خواهیم بود.
وی در پایان سخنانش با اشاره به انتشار فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی گفت: با کمک مرکز پژوهش های صدرا و تلاش دبیرخانه همایش مردم سالاری دینی سه شماره از این فصلنامه آماده شده و تا قبل از پایان مردادماه دو شماره دیگر آن منتشر می شود. امیدوارم بتوانیم از طریق این فصلنامه نظریه های مختلف در زمنیه مردم سالاری دینی را تبیین کنیم.
در ادامه این نشست پرویز امینی، جامعه شناس سیاسی به ضعف تاریخی سنت اندیشه ورزی به خصوص در زمینه سیاسی در ایران اشاره کرد و گفت: ما به ندرت در حافظه تاریخی خود اندیشه سیاسی پرقدرتی داشته ایم. ما دارای نظام سیاسی هستیم که بدون پشتوانه اندیشه سیاسی نمی تواند پیش برود اما این خلا در جمهوری اسلامی دیده می شود.
وی افزود: معمولا با مسامحه با انیشه سیاسی روبرو شده ایم و این مساله در حوزه علمیه هم وجود دارد. دلایل وجود این ضعف تاریخی و جامعه شناختی است. در نگاه بنیادی به اندیشه سیاسی باید «درگیری» در اندیشه سیاسی شکل بگیرد. درباره اندیشه سیاسی غرب هم آنچه که در ایران ترجمه شده کامل نیست.
این پژوهشگر علوم سیاسی ادامه داد: فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی باید بتواند رویکرد عمیقی نسبت به اندیشه سیاسی و مردم سالاری دینی داشته باشد و درگیری قوی در اندیشه سیاسی ایجاد کند و تحولی در اندیشه سیاسی در ایران که به آن بی اعتنایی شده، روی دهد.
امینی با اشاره به انقلاب مشروطه بیان کرد: ۱۰۰ سال قبل از وقوع مشروطه در ایران رساله هایی تولید شدند که شروع اولیه چالش جدید برای ایران بود. در آن زمان از سویی خودآگاهی در عقب ماندگی ها در ایران و از سوی دیگر مواجهه با تمدن جدید بحرانی را در جامعه ایجاد کرد و متناسب با درک این بحران پاسخ هایی مطرح شد ولی ما این پاسخ ها و رساله ها را مطالعه نکرده ایم.
این جامعه شناس سیاسی افزود: رساله های دوران مشروطه اگر مطالعه شوند، نشان می دهد همان مسائلی که امروز برای ما مطرح هستند، بیان شده اند و این نشان از گسست تاریخی در تاریخ اندیشه ایران دارد. درک مفهوم مرم سالاری دینی باید درک تاریخی از اندیشه سیاسی داشته باشیم. ما باید به اندیشه سیاسی توجه تاریخی و تامل فلسفی داشته باشیم.
فرزاد جهان بین دیگر سخنران این نشست بود. وی در ابتدای سخنان خود گفت: جمهوری اسلامی از بدو تاسیس تجربه جدیدی بود اما متناسب با این تجربه جدید ادبیات جدیدی رخ نداده است. جمهوری اسلامی به بحران ها غلبه کرده اما متناسب با آنها نظریه در مدیریت بحران شکل نگرفته است. در بحث امنیت با توجه به وجود مشکلاتی که در چهار سوی کشور وجود دارد کارهای زیادی انجام گرفته و ما دارای امنیت هستیم اما نظریه ای مبتنی بر امنیت نداریم.
وی با اشاره به مسائل موجود در مردم سالاری دینی تصریح کرد: مسائل مردم سالاری دینی نظری و عملی هستند. دسته سوم هم شامل مسائلی می شوند که اکنون وجود ندارند اما در آینده ایجاد می شوند. مسائل نظری شامل مبحثی همچون ترکیب دین و مردم سالاری، نسبت جمهوریت و اسلامیت و ولایت فقیه و توزیع قدرت و سوال هایی درباره این مسائل می شود. چالش های عملی هم مانند میزان رای دهی در عدالت سیاسی مطرح است که باید احصا شوند.
جهان بین در پایان گفت: فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی اقدام مساله محور در حوزه عملی و نظری کند. مجموعه این مسائل که پاسخ داده شوند کمک به قدم برداشتن به سمت جلو می کند.
در پایان این مراسم طی مراسمی با حضور حجت الاسلام رضا غلامی، مرندی و امینی و جهان بین و اشرافی این فصلنامه رونمایی شد.
شماره اول فصلنامه «اندیشه مردم سالاری اسلامی» به صاحب امتیازی مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا و به مدیرمسئولی و سردبیری سیدمحمدرضا مرندی و با قیمت ۱۰هزار تومان منتشر شده است