به گزارش خبرگزاری مهر، با قطعی شدن بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا، انتخاب و اجرای سازوکار بهینه مقابله با این تحریم ها و تداوم صادرات نفت، به یکی از مهم ترین موضوعات برای مسئولان کشور تبدیل شده است. تحریم‌های نفتی آمریکا علیه فروش نفت ایران در حالی بازمی گردد که در مرحله قبلی، اشکالات روش مقابله با این تحریم ها، موجب بروز مشکلات و هزینه‌هایی برای کشور شد. این مسئله اکنون یکی از مهمترین مسائل در طراحی روشی برای مقابله با تحریم‌های نفتی است.
همچنین باید به این موضوع توجه داشت که تکرار سناریوی پیشین در مقابله با تحریم های نفتی آمریکا، حائز نکاتی مثبت و منفی برای ایران است. از جمله مهمترین نکات مثبت، امکان طراحی دقیق‌تر برای دوره پیش رو به پشتوانه تجربه قبلی است. اما این قضیه برای طرف دیگر این ماجرا یعنی آمریکا نیز صادق است و همین مسئله نکته منفی دوره جدید تحریم ها بر علیه فروش نفت ایران است. به بیان دیگر، آمریکا با اطلاع از روش‌های پیشین ایران برای مقابله با تحریم‌های نفتی این کشور، قطعا تدابیری برای مسدود کردن آنها پیش بینی کرده است.
این مسئله موجب می‌شود مقابله با تحریم‌های آتی نفت با روش‌های قبلی بسیار مشکل تر و پرهزینه تر باشد. در واقع، ایران قطعا باید به دنبال روش های جدید برای مقابله با این تحریم ها باشد. این روش جدید برای اثرگذاری باید شرایط زیر را داشته باشد:
۱- سهولت اجرا: یکی از ویژگی‌های لازم برای طراحی یک روش مناسب مقابله با تحریم‌های نفتی، سهولت اجرای آن است. ناگفته پیداست که هزینه اجرای روش مقابله با تحریم، بسته به میزان سختی اجرای آن تغییر می‌کند.
۲- قابلیت بالای نقد شوندگی درآمد نفتی: هدف اصلی از اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران، محدود کردن منابع مالی کشور به منظور ایجاد فشار اقتصادی علیه ایران است. از این رو لازم است برای مقابله با تحریم به فکر روشی با حداکثر نقدشوندگی درامد نفتی بود.
۳- احتمال پایین ایجاد فساد و رانت: این موضوع یکی از مهمترین ویژگی های لازم برای طراحی روش مقابله با تحریم‌های نفتی است زیرا یکی از مهمترین نقاط ضعف روش های بی اثر کردن تحریم در دوره گذشته، فسادزا بودن آنها بود و همین امر، مسئولان کشور را در انتخاب راهبرد مناسب برای مقابله با تحریم‌های پیش رو دچار تردید کرده است. همچنین یکی از ویژگی های کلیدی روش مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا که نسبتا سخت هم هست، باید این موضوع باشد که هم برای ایران شفاف و قابل پیگیری و هم برای آمریکا پنهان و غیرقابل پیگیری باشد.
در واقع، تجمیع تمام شرایط فوق در یک سازوکار فروش نفت، صورت مسئله کنونی مقامات کشور برای شرایط پیش رو است. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که «فروش نفت به بخش غیردولتی در بورس» بهترین روش موجود است، روشی که اخیرا مورد توجه مجلس و دولت قرار گرفته و حتی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور صراحتا بر ضرورت استفاده از آن تاکید کرده است. مهمترین ویژگی‌های فروش ریالی نفت به بخش غیردولتی در بورس عبارتست از:
الف- نقدشوندگی حداکثری با فروش ریالی در بورس: تسویه ریالی وجه معامله در بستری خارج از نظام بانکی بین المللی، علاوه بر ایجاد جذابیت از طریق سهولت در پرداخت، دغدغه بلوکه شدن منابع حاصله را مرتفع و حداکثر نقدشوندگی ممکن را نصیب کشور خواهد کرد.
ب- کسب بیشترین درآمد ممکن از طریق سازوکار رقابتی بورس: با توجه به فضای رقابتی حاکم بر بورس، دستیابی به بیشترین قیمت ممکن در این بستر به راحتی امکان پذیر بوده و با این کار از ارائه تخفیف‌های بالا به بهانه دور زدن تحریم جلوگیری می‌شود.
ج- جلوگیری از ایجاد فساد و رانت با شفافیت مدیریت شده سازوکار: بخش غیردولتی از طریق کارگزاران و واسطه‌هایی در بورس به خرید نفت خام در بورس می پردازد و سپس با استفاده از سازوکارهای مناسب به فروش آن در بازارهای بین المللی می‌پردازد. در این وضعیت، شناسایی خریدار نفت ایران در بورس برای نهادهای نظارتی کشور به آسانی میسر و در عوض برای آمریکا تقریبا غیرممکن است.
با توجه به آنچه گفته شد، انتظار می رود هرچه سریعتر شاهد عرضه نفت در بورس انرژی باشیم تا گامی موثر در راستای بی اثر کردن تحریم های آمریکا درباره فروش نفت ایران برداشته شود.
شاهرخ کاشانی، کارشناس انرژی