خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: اتحادیه اروپا تلاش می‌کند توافق هسته‌ای با ایران را نجات دهد. حال آنکه در برابر تحریمهای آمریکا، دامنه عملکرد این اتحادیه بسیار محدود است.
قانونی که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریمهای آمریکا پیش بینی کرده نسخه جدیدی است از قانونی به نام "Blocking Statute" که اتحادیه اروپا سال ۱۹۹۶ در برابر تحریمهای کوبا توسط آمریکا تصویب کرده بود.
در سال ۱۹۹۶ نیز آمریکا سیاست تحریمی خود را علیه کوبا برخلاف میل و بدون همراهی اروپا وضع کرده بود. اروپا با وضع آن قانون، در برابر سیاست آمریکا مقاومت کرد. در آن زمان، رئیس جمهوری وقت آمریکا، بیل کلینتون ناگزیر به عقب‌نشینی شد و شرکتهای اروپایی را از مجازات معاف کرد. از آن زمان البته مدت زیادی می‌گذرد و این بار موضوع بر سر بیل کلینتون نیست، بلکه سر نخ ماجرا دست دونالد ترامپ است.
این پرسش مطرح است آیا اروپا قادر خواهد بود مقابل تحریمهای امریکا علیه ایران موضعی قدرتمند اتخاذ کند و آیا قوانین مسدودساز اروپا برای حمایت از شرکتهای اروپایی مقابل تحریمهای امریکا علیه ایران کارا خواهد بود؟
در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «اولی هاینونن» معاون و رییس سابق بازرسان تسلیحاتی و هسته‌ای آژانس بین المللی انرژی اتمی و استاد دانشگاه هاروارد انجام داده که در ادامه می آید.
*برخی معتقد هستند قانونی که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریمهای آمریکا پیش بینی کرده، در عمل تاثیری بر تحریم‌ها و کاستن فشار ناشی از آن‌ها ندارد و این قانون نسخه جدیدی از قانون "Blocking Statute" است که اتحادیه اروپا سال ۱۹۹۶ در برابر تحریمهای کوبا توسط آمریکا تصویب کرده بود. کارایی این قانون را در جهت حمایت از ایران در مقابل تحریمهای امریکا تا چه اندازه می دانید؟
برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام (JCPOA) توافقنامه عدم اشاعه تسلیحات هسته ای نیست، بلکه یک تفاهم سیاسی مفصل با امید به حل برخی از مسائل سخت مربوط به عدم گسترش سلاح های هسته ای ایران است. بنابراین با مشکلاتی در شرایط و فضای سیاسی متغیر بین المللی مواجه شده که با اقدامات متعدد مربوط به تجارت دولت ایالات متحده، به خصوص با شرکای اروپایی و آسیایی آن، بیشتر پیچیده شده است.
انتظار طولانی مدت خروج آمریکا از برجام و عدم تمایل طرفین جهت بررسی کمبودهای شناخته شده عدم گسترش سلاح های هسته ای، توافق و اجرای آینده آن را به قلمرو غیرقانونی پرتاب نموده است.
دید اروپا به تجارت در واقع وجود بازار آزاد با حداقل کنترل توسط دولتهاست. در چنین محیطی یک دولت و حتی کمیسیون اروپا می تواند یک شرکت را مجبور به ادامه روابط تجاری با شرکای دیگر کند، حتی اگر به نفع شرکت نباشد.
در حال حاضر این قضیه مهم است که اتحادیه اروپا تضمین های معتبر به دولت ایران داده و نشان دهد چه چیزی واقعا می تواند انجام دهد و سعی نکند یک تصویر غیر واقعی ایجاد کند. بنابراین، برای مثال، همکاری صلح امیز هسته ای یک عنصر مهم برجام است. من می توانم دیگر شرکای برجام را ببینم که مشکلات زیادی در تامین فن آوری ها و تجهیزات لازم توافق شده را دارند.
تجارت هسته ای در واقع یک تجارت جهانی است و هیچ کس نمی تواند به تنهایی خدمات لازم را ارائه دهد، که این مهم اغلب به طور مستقیم یا غیر مستقیم به ایالات متحده امریکا مربوط است.
*درسال ۱۹۹۶ نیز آمریکا سیاست تحریمی خود را علیه کوبا برخلاف میل و بدون همراهی اروپا وضع کرده بود. اروپا با وضع آن قانون، در برابر سیاست آمریکا مقاومت کرد. آیا در حال حاضر نیز اروپا قادر هست مقابل آمریکا چنین مقاومتی داشته باشد؟
قوانین محرمانه در واقع جهت ایجاد امکان تجارت با کوبا به وجود آمد، با توجه به این مهم که - به عنوان یک شریک تجاری - کوبا اهمیت کمتری از ایران دارد. حتی با وجود این واقعیت که ایالات متحده در مورد کوبا اقدامات سختگیرانه ای در اجرای تحریم ها انجام نداده بود، شرکت های اروپایی متمایل به اعمال فشار بر روابط تجاری با کوبا نبودند.
*آزادی عملکرد و انتخاب شرکتها در شمار حقوق بنیادینی است که اتحادیه اروپا نیز تمایلی به محدود کردن این حقوق ندارد. با این وجود اتحادیه اروپا چگونه قادر خواهد بود این شرکتها را ملزم به همکاری با ایران کند؟ آیا اساسا اتحادیه اروپا می تواند چنین مکانیسمی را ایجاد و شرکتهای اروپایی را ملزم به همکاری با ایران کند؟
اگر چه EU-3 (فرانسه، آلمان و بریتانیا ) و کمیسیون همچنان از تجارت با ایران حمایت می کنند، شرکت ها، به ویژه آنهایی که با عملیات جهانی سر و کار دارند، محاسبات خود را براساس منافع بلند مدت خود انجام می دهند.
گرچه بیشتر تمرکز در حال حاضر بر شرکت هایی است که عملیات خود را در ایران متوقف می کنند، که این تأثیر زیادی بر زندگی عادی ایرانیان خواهد داشت. محدودیت های اضافی همچنان ادامه خواهد داشت؛ اگر کمبودهای قرارداد هسته ای و عناصر مرتبط با آن شناسایی نشوند.