به گزارش خبرنگار مهر، کاهش یا قطع وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی سال‌های سال است که به عنوان یک آرزو مطرح است چراکه وابستگی به نفت برای ایران ارمغانی جز اقتصاد به شدت دولتی، پوشش ناکارآمدی‌های مدیریت‌های اقتصادی، شکل‌گیری ساختارهای رانتی و غیررقابتی، تشدید نابرابری‌ها، ایجاد رفاه بالاتر از سطح تلاش و بهره‌وری واقعی جامعه، ظرفیت پایین رشد اقتصادی و کاهش بهره‌وری نیاورده است.
نگاهی به سیر تاریخی نشان می‌دهد نوسان شدید درآمدهای نفتی به واسطه کاهش قیمت، مقدار صادرات و تولید و تحریم، پدیده‌ای تکرارشونده در اقتصاد ایران بوده و خواهد بود.
این نوسان از زمان نهضت ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ تاکنون به دلایل مختلف ادامه داشته است؛ در این سال درآمد نفتی از ۵۹ به ۹ میلیون دلار در سال و در سال ۱۳۳۲ به صفر رسید.
در دهه ۵۰ درآمد نفت ۱۶۰ درصد افزایش یافت، اما در دهه اول انقلاب کاهش ۳۳ تا ۵۴ درصدی درآمد نفت به وقوع پیوست.
در حال حاضر نیز با آغاز تحریم نفتی ایران، درآمد حاصل از این محل قطعا دست خوش تغییرات اساسی خواهد شد.
از سویی دیگر براساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۳۵ آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان خواهد شد و روشن است هر کار که بخواهد با قیمت و بازار نفت خواهد کرد.
بنابراین اگر به سرعت از وابستگی اقتصاد ایران به نفت خام کم کنیم، حتی اگر فرض بگیریم که تحریمی هم در کار نخواهد بود، باز هم جریان آینده بازار نفت، خود تحریمی جدید برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.
سیستم مالیاتی کشور هنوز سنتی است
مهدی پازوکی استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با خبرنگار مهر، در خصوص ضرورت کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت، اظهار کرد: منبع اصلی دولت ایران نفت و مالیات است. از قانون برنامه سوم تا ششم توسعه عدم وابستگی به درآمدهای نفتی مطرح شده است و قرار بوده بودجه جاری کشور از محل مالیات ها باشد.
وی افزود: این در حالی است که سال گذشته تنها ۵۴ درصد بودجه جاری کشور از مالیات تامین شده و بقیه از درآمد نفت بوده، این درحالی است که درآمدهای حاصل از فروش نفت باید صرف سرمایه گذاری های زیربنایی و بین نسلی شود.
این اقتصاددان با بیان اینکه برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی باید سیستم مالیاتی کشور را بهبود بخشید، گفت: متاسفانه سیستم مالیاتی کشور هنوز به صورت سنتی اداره می شود و نواقص زیادی دارد؛ حجم زیاد فرار مالیاتی بیانگر این مساله است.
وی ادامه داد: صاحبان مشاغل همچون بازرگانان، اصناف، پزشکان و امثالهم از پرداخت مالیات طفره می روند به گونه ای که کارمندانی که حقوق کمی نیز دارند بیشتر از این افراد مالیات می پردازند.
پازوکی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از تجار و بازرگانان ما بلد هستند که چگونه از دادن مالیات فرار کنند، گفت: سیستم مالیاتی ما عمدتا روی حقوق بگیران و کسانی که شفاف هستند و هر دولتی می تواند از اینها مالیات بگیرد، متمرکز شده است.
پازوکی به قشر پزشکان اشاره کرد و گفت: با اینکه پزشکان درآمد بسیار بالایی دارند اما به صورت غیرقانونی مالیات پرداخت نمی کنند. حتی دستگاه کارتخوان در بیشتر مطب ها وجود ندارد.
وی با بیان اینکه به نظر می رسد بیش از نیمی از پزشکان مالیات پرداخت نمی کنند، افزود: مالیات مهم ترین منبع تامین منابع مالی برای دولت هاست در حالی که این موضوع برای قشر پردرآمد ما هنوز محرز نشده است.
ضرورت شفاف سازی سیستم اطلاعاتی برای بهبود روند مالیات ستانی
پازوکی اظهار کرد: فرار مالیاتی در ایران یکی از بالاترین رقم ها در جهان است. ما باید نه تنها جلوی فرار مالیاتی را بگیریم بلکه باید معافیت های مالیاتی را نیز حذف کنیم.
این اقتصاددان با بیان اینکه در امر بهینه سازی مالیات در کشور، باید نهادهای دیگر نیز با سازمان امور مالیاتی هماهنگ باشند، افزود: البته در شرایط فعلی با افزایش مالیات مخالف هستم، زیرا افزایش مالیات رکود را در اقتصاد ایران تشدید می کند. ما باید گستره مالیاتی را افزایش دهیم.
وی تصریح کرد: در حال حاضر نسبت مالیات به تولید ناخالص ملی حدود ۷ درصد است در حالی که این نسبت در ترکیه حدود ۲۵ درصد و در کشورهای اسکاندیناوی مثل دانمارک و سوئد حدود ۵۰ درصد است.
وی در ادامه با بیان اینکه ایران بهشت دلالان، کلاهبرداران و واسطه‌گران است، گفت: ابتدا باید سیستم مالیاتی کشور را درست کنیم تا بتوانیم مالیات بگیریم. اگر مالیات را درست بگیرم، آن‌وقت بودجه جاری عملا از محل مالیات‌ها تامین می‌شود و درآمدهای نفتی صرف پروژه‌های عمرانی، طرح‌های زیربنایی و پروژه‌های بین‌نسلی می‌شود.
این اقتصاددان با تاکید بر ضرورت شفاف سازی سیستم اطلاعاتی برای بهبود روند مالیات ستانی، افزود: بخشی از نظام بانکی ما پول‌های کثیف همچون پول ناشی از قاچاق کالا، قاچاق مواد مخدر و... را وارد اقتصاد می‌کند که فقط با شفافیت اطلاعاتی می‌توان جلوی این مسائل را گرفت.
پازوکی تاکید کرد: باید سیستم پولی و بانکی ما شفاف شود و سازمان امور مالیاتی به کلیه درآمدهای مالی و پولی کشور دسترسی داشته باشد.
وی با بیان اینکه اصلاحات اقتصادی برای کشور ما ضروری است، گفت: اگر اصلاحاتی همچون اصلاح ساختار اداری، فنی و اجرایی، نظام تصمیم‌گیری انجام نشود، در بلندمدت کشور دچار مشکل می‌شود.