خبرگزاری مهر؛ گروه دانش و فناوری، معصومه بخشی پور: با توسعه فناوریهای اطلاعاتی در کمتر از چند سال دیگر، دانستن این موضوع که از زمانیکه از خواب بیدار می شویم تا زمانی که به خواب می رویم مدام رصد می شویم چیز عجیبی نخواهد بود؛ چون با وجود فناوری های جدید، تغییرات جدی پیرامون ما رخ می دهد که محیطی کاملا هوشمند، ثمره آن خواهد بود.
برای مثال اگر در حال حاضر در مقابل دوربین های راهنمایی رانندگی حرکت ما ثبت می شود در کمتر از ۱۰ سال آینده به مدد فناوریهای اطلاعاتی و اتصال تمامی دیوایس ها به انسان، حتی نحوه تفکر ما هم قابل رصد خواهد بود.
پیش بینی ها نشان می دهد که به زودی تغییرات جدی در فضای مجازی رخ خواهد داد و عواملی مانند «رایانش ابری»، «بیگ دیتا»، «اینترنت اشیا» و «نسل پنجم ارتباطات همراه» ریشه این تغییرات خواهند بود. این تغییرات که به سمت هوشمندسازی در حرکت است، محیطی کاملا هوشمند برای انسان به ارمغان می آورد. محیطی که در آن کلیه تجهیزات و اشیای مرتبط با انسان از ابزارهای زندگی گرفته تا وسایل شخصی وی دچار تغییر جدی می شود.
به عبارت بهتر اگر امروز با ابزارهای ارتباطی شاید ۳ یا ۴ کار را بتوان انجام داد، به زودی شرایطی فراهم می شود که با همان ابزارها و با همان وضعیت ارتباطی، ۲۰ تا ۳۰ فعالیت قابل انجام خواهد بود؛ اوضاع به نحوی پیش می رود که نرخ تولید اطلاعات به طرز عجیبی افزایش می یابد و در عین حال شاهد تنوع نوع تولید اطلاعات نیز خواهیم بود.
به همین دلیل همگام با کشورهای دیگر، در کشور ما نیز تلاش برای بهره گیری از این فناوریها آغاز شده و در گام نخست تبیین اسناد راهبردی توسعه این فناوریها و نیز نحوه مواجهه و رویارویی با این موج تغییر، در دستور کار قرار گرفته است.
از این رو شورای عالی فضای مجازی، تصمیم به تهیه و تدوین سند توسعه سیستم های هوشمند و اینترنت اشیا البته با رعایت اصول اقتصاد مقاومتی گرفت و تصویب «نظام جامع تنظیم مقررات فضای مجازی کشور» را از جمله مهمترین اولویت‌های تعیین شده برای سال ۹۷ اعلام کرد.
اما این ۴ فناوری که قرار است آینده اینترنت را متحول کند، چیست؟
جهش تولید اطلاعات با «رایانش ابری»
تکنولوژی رایانش ابری یک الگوی محاسباتی است که توسط سرورهای از راه دور که با یکدیگر شبکه هستند، اقدام به ذخیره سازی متمرکز اطلاعات و داده ها و دسترسی آنلاین به سرویس ها و منابع کامپیوتری می کند. به بیان ساده تر با به کارگیری فناوری رایانش ابری در طراحی شبکه، برای مثال می توان یک فیلم با کیفیت بسیار بالا را با کانکشن بسیار پایین تماشا کرد.
اگر امروز برای دیدن یک فیلم با کیفیت بالا، لازم است که فایل مورد نظر را درون پردازشگر کامپیوتر و یا دیوایس مربوطه، باز کنیم و این اقدام به حداقل بین ۱.۵ تا ۳.۵ مگابیت برثانیه اینترنت نیاز دارد، با وجود رایانش ابری، این اتفاقات در سرور مرکزی می افتد و فقط نتیجه آن برای ما ارسال می شود که اینترنت بسیار کمتری نیاز دارد.
با این تعریف می توان گفت که رایانش ابری (کلاد) دستیابی به منابع محاسباتی از طریق اینترنت است و ما در عمل به جای اینکه اطلاعاتمان را روی هارد دیسک خود نگه داریم و یا برنامه های کاربردی مورد نیازمان را به طور مستمر به روزرسانی کنیم، از سرویس رایانش ابری روی اینترنت برای برآوردن این نیازها استفاده خواهیم کرد.
با این وجود زمانی که ما تصاویر را به جای کامپیوتر شخصی خود، به صورت آنلاین ذخیره می کنیم یا از سرویس های ایمیل و یا سایت شبکه های اجتماعی استفاده می کنیم، در واقع از رایانش ابری بهره برده ایم؛ با ظهور این تکنولوژی، هزینه محاسبات، میزبانی برنامه های کاربردی، ذخیره سازی محتوا و تحویل سرویس ها به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
اتصال انسان و اشیا با «اینترنت اشیا»
فناوری اینترنت اشیا مهمترین انقلاب عرصه فناوریهای نوین است که اتصال در هر زمان و هرمکان و با هر چیزی و هر شخصی را برای ما فراهم می کند.
هدف اینترنت اشیاء به عنوان چهارمین انقلاب صنعتی، توانمندسازی اشیاء برای اتصال در هر موقعیتی است تا بتوان از هر مسیر، شبکه و یا سرویسی به صورت ایده آل استفاده کرد؛ این فناوری جدید جهانی که به شکل واقعی، دیجیتال و مجازی است، شکل گیری محیط های هوشمند و همگرا را فراهم می کند.
به بیان دیگر با اینترنت اشیا ما در آستانه یک تحول تکنولوژیکی قرار داریم که روش زندگی افراد را تغییر خواهد داد. این تحول جدید، شبیه به هیچ یک از تغییر و تحولاتی که بشر تا به حال تجربه کرده نخواهد بود و با شکل گیری این انقلاب، مرزهای میان حوزه‌های فیزیکی، دیجیتالی و بیولوژیکی محو خواهد شد.
با اینترنت اشیا ما در آستانه یک تحول تکنولوژیکی قرار داریم که روش زندگی افراد را تغییر خواهد داد. این تحول جدید، شبیه به هیچ یک از تغییر و تحولاتی که بشر تا به حال تجربه کرده نخواهد بودپردازش حجم عظیمی از اطلاعات با «بیگ دیتا»
ردپای دیجیتالی کاربران در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی داده‌های قابل توجهی را در این فضا ایجاد کرده و به سرعت نیز بر حجم این اطلاعات افزوده می شود.
به این داده‌های عظیم که اندازه آنها فراتر از حدی است که بتوان با نرم‌افزارهای معمول، آنها را در یک‌زمان معقول و دقیق، پردازش کرد، «بیگ دیتا» گفته می شود؛ به بیان دیگر دارایی‌های اطلاعاتی با حجم بالا، شتاب بالا و تنوع بالا که نیازمند اشکال جدید پردازشی است، بیگ دیتا نام گرفته است.
جمع‌آوری و پردازش این حجم عظیم از اطلاعات – که قطعا هیچ انسانی قادر به آن نیست – امروزه با پیشرفت هوش مصنوعی و گسترش متدهای داده‌کاوی امکان‌پذیر شده است؛ به زبان ساده‌تر، «بیگ دیتا»، داده‌های انبوه حاصل از فعالیت کاربران در فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی را به وسیله ربات‌های هوشمند جمع‌آوری می‌کند.
در مرحله بعد، داده‌های خام جمع‌آوری شده توسط الگوریتم‌های هوش مصنوعی، پردازش شده و به اطلاعات معناداری تبدیل و آماده آنالیز و تحلیل می شود. براین اساس کارشناسان پیش بینی می کنند که به زودی انسان با استفاده از دانش مبتنی بر حجم عظیمی از داده‌ها، به خِردی می‌رسد که می‌تواند موجب تصمیم‌سازی‌های استراتژیک و هوشمندانه شود.
انتقال سریع اطلاعات با «پنجمین نسل ارتباطات همراه»
با گسترش شبکه‌های تلفن همراه و قابلیت جابجایی اطلاعات روی موبایل، نسل های شبکه ارتباطات سیار یکی پس از دیگری برای انتقال سریع تر اطلاعات آماده می شوند و این بار نسل پنجم ارتباطات سیار پتانسیل آن را دارد که ۴۰ برابر سریع‌تر از نسل چهارم، اطلاعات را منتقل کند.
از آنجایی که با وجود برنامه های کاربردی آینده، نسل چهارم همراه (۴G ) مناسب نیست، پیش بینی می شود که نسخه پنجم شبکه تلفن سیار تا سال ۲۰۲۰ عرضه شود؛ به این ترتیب قرار است فناوری نسل پنجم شبکه‌های همراه با قابلیت اتصال بی قید و شرط به اینترنت، زندگی دیجیتالی ما را به کلی متحول کند.
افزایش نرخ انتقال داده و سرعت و نیز کاهش تاخیر در ارسال اطلاعات مهم ترین ویژگی‌های شبکه نسل پنجم موبایل است که به کارآمدی اپلیکیشنهای مرتبط با اینترنت اشیاء می تواند کمک کند. به عنوان مثال در هدایت ماشین‌های خودکار و شبکه هوشمند حمل و نقل، این فناوری به شدت مورد نیاز است.
فضای مجازی پوست می اندازد
با تغییرات پیش رو انتظار این است که فضای ارتباطی انسان نیز از چیزی که امروز با آن مواجه است فراتر رود و به نوعی شاهد پوست انداختن فضای مجازی باشیم.
با وجود فناوریهای اطلاعاتی نام برده شده، در این فضا موضوع شفافیت انتشار اطلاعات نیز مطرح می شود و از آنجایی که این شفافیت، لزوما مورد خواست نوع بشر نیست، خواه ناخواه در آینده نزدیک با چالش های مختلفی در این فضا مواجه خواهیم شد.
به زودی ناگزیر هستیم که بپذیریم که در فضایی زندگی خواهیم کرد که هر حرکتمان از ساعت دستمان تا عینک و گوشی موبایلمان رصد می شود و اینکه ما از هر یک از این اشیا چگونه استفاده می کنیم نیز قابل رصد خواهد بود.
به این ترتیب در این فضا با دغدغه هایی چون نحوه برخورد و مواجهه ، مزایا و یا تهدیدات پیرامون این تغییرات و نحوه استفاده از این حجم اطلاعات مواجه هستیم و این سوال مطرح می شود که احراز هویت در فضای مجازی چگونه شکل خواهد گرفت و مباحث مربوط به حریم شخصی و مالکیت معنوی چگونه مدیریت خواهد شد.
برای «اینترنت آینده» آماده می شویم
عباس آسوشه ، معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص نحوه مواجهه با اینترنت آینده و ابزارهای مرتبط با این فناوری در آینده نزدیک توضیح می دهد.
وی با اشاره به تغییرات جدی در فضای مجازی که در حال شکل‌گیری است و نحوه مواجهه با عواملی مانند رایانش ابری، داده‌های عظیم، اینترنت اشیا و نسل پنجم موبایل به عنوان ریشه این تغییرات، می گوید: در آینده نزدیک فضای ارتباطی انسان‌ها از مدلی که امروز با آن مواجه هستیم فراتر رفته و برای مثال شاهد تغییراتی در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خواهیم بود. به‌صورت کلی می‌توان گفت که نوعی از پوست انداختن اتفاق خواهد افتاد و به عبارت بهتر زندگی با تمام ابعاد در حال تغییر است.
معاون مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه در فضای اینترنت آینده، نرخ تولید اطلاعات و تنوع آن با سیر قابل‌توجهی افزایش می‌یابد و وارد فضایی می‌شویم که مرتب بر شفافیت آن افزوده خواهد شد، تاکید می کند: در این حالت، شاید کاربر نخواهد بسیاری از مسائل شخصی وی روی شبکه دیده شود. اما باوجود فضای آینده هر حرکتی از سوی کاربر مورد رصد قرار می‌گیرد و خواه‌ناخواه مباحثی که در آینده نزدیک فضای مجازی حاصل خواهد شد با حفظ حریم خصوصی در دنیای فعلی در تعارض است.در فضای اینترنت آینده، نرخ تولید اطلاعات و تنوع آن با سیر قابل‌توجهی افزایش می‌یابد و وارد فضایی می‌شویم که مرتب بر شفافیت آن افزوده خواهد شد. در این حالت، شاید کاربر نخواهد بسیاری از مسائل شخصی وی روی شبکه دیده شود
آسوشه ادامه می دهد: در مواجهه با این فضا اگر برای خودمان قوانین خاص مانند قانون مالکیت معنوی، حریم خصوصی و احرازهویت را آماده و ویرایش نکنیم، با سیلی مواجه می‌شویم که مجبور خواهیم بود برای آن سد بگذاریم.
معاون مرکز ملی فضای مجازی با ذکر مثال رویارویی با شبکه‌های اجتماعی بدون آنکه قبل از ورود آن به کشور، مقررات گذاری برای آن شکل‌گرفته باشد، می گوید: در مواجهه با پدیده شبکه‌های اجتماعی به دلیل آنکه محتوای این شبکه‌ها با فرهنگ و اعتقادات ما همخوانی نداشت، مجبور به ایجاد سد برای آن شدیم. چراکه این پدیده را به‌موقع شناسایی نکرده و برای آن به‌موقع قوانین و مقررات نگذاشته و مشخص نکردیم که افراد تحت چه قاعده و قانونی از این فضا باید استفاده کنند.
وی با تأکید بر اینکه ما استقلال و حاکمیت در فضای مجازی را جدی نگرفتیم، خاطرنشان می کند: در مواجهه با آینده اینترنت و فناوریهای مرتبط با آن نیز موضوع همین است و درصورتی‌که آن را جدی نگیریم ممکن است همین اتفاق بیافتد. باید استقلال و حاکمیتمان را در آینده اینترنت و شبکه جدی بگیریم و راجع به آن فکر کنیم و قواعد و قوانین برای آن بگذاریم.
برای فضای مجازی آینده باید بسیج عمومی شکل گیرد
معاون مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه باید برای فضای آینده کلیدواژه «مواجهه فعال و هوشمندانه» را به‌جای «مقابله» به کار بگیریم، ادامه می دهد: به این معنی که در کنار استفاده از فرصت‌ها، بتوانیم تهدیدهای آن را نیز مدیریت کنیم.
وی می افزاید: در فضایی که به سمت ما درحرکت است نمی‌توان با روش‌های سابق مسئله را حل کرد. در این فضا اگر فکر نکرده باشیم و قواعد و قوانین برای آن نگذاشته و نیز بحث هویت و مالکیت معنوی در فضای مجازی و فعالیت و مسئولیت‌پذیری را حل نکرده باشیم، امکان حضور در آن را نخواهیم داشت.
آسوشه تصریح می کند: در این شرایط نه‌تنها مدیریت از دست ما خارج می‌شود بلکه تأثیرات منفی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی که روی جامعه می‌گذارد قابل‌جبران نخواهد بود؛ بنابراین به نظر می‌رسد که با توجه به اینکه آینده به سمت هوشمندی و شفافیت می‌رود و با دنیای دیگری که نوع فکر کردن و زندگی کردن و تعاملات آن تغییر می‌کند، روبرو خواهیم شد، بهتر است قوانین و مقررات در این فضا شکل بگیرد.
وی ادامه می دهد: نوع تعامل در فضای مجازی در حال تغییر است. این تغییرات در مباحث مختلف اقتصادی - اجتماعی ما تأثیر می‌گذارد و فرهنگ و نوع باورمان را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. براین اساس باید برای رویارویی با این پدیده فکر کرد. چراکه آینده اینترنت به همه مسائل می‌پردازد و بحث فقط موضوعات ارتباطی نیست و بحث فرهنگی، خدمت، سلامت، آموزش، اقتصادی، تجاری دارد. در این فضای قوانین و مقررات، تقریباً همه دست‌اندرکاران و نقش آفرینان باید به شکلی ورود کنند.
به گفته آسوشه، دیگر معنی ندارد که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برای همه فضای مجازی مقررات تعیین کند، بلکه وزارت بهداشت نیز برای فضای بهداشتی، وزارت ارشاد برای محتوا، وزارتخانه های علوم و آموزش و پرورش برای کارهای آموزشی و غیره باید دست‌به‌کار شوند. به عبارت دیگر باید یک بسیج عمومی شکل گیرد تا همه ورود پیدا کنند و مساله حل شود.
چه باید کرد؟
معاون مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه در این فضا البته مهمترین عامل و بازیگر خود مردم هستند، خاطرنشان می کند: تا قبل از این، انتظار این بود که مقامات و سازمانهای دولتی مساله را حل کنند، اما امروز، مردم بیشتر نقش آفرین هستند و آنها باید بخواهند و مطالبه کنند.
وی با اشاره به اینکه باید برای مردم مهم باشد که هرفردی در فضای مجازی، هویت مشخص داشته و مسئول انتقال و انتشار اطلاعاتی که در این فضا ارسال می شود مشخص باشد، ادامه می دهد: موضوع احراز هویت تنها در حیطه وظایف مرکز ملی فضای مجازی نیست و باید تمامی وزارتخانه ها از جمله وزارت ارتباطات، ارشاد و بهداشت روی آن کار کنند. به عبارت دیگر تمامی دستگاهها روی موضوع احراز هویت در فضای مجازی شریک هستند.
آسوشه با بیان اینکه موضوع شناسایی آی پی آدرس، هویت سیم کارتها و گوشی های موبایل در طرح رجیستری، از جمله اقداماتی است که در راستای طرح احراز هویت فضای مجازی درحال انجام است، تاکید می کند: این موضوع باید از سوی مردم مورد مطالبه قرار گیرد. این مطالبه هم به نفع مردم و هم به نفع حاکمیت است.
معاون مرکز ملی فضای مجازی می گوید: اینکه در فضای مجازی آینده، موضوع احراز هویت نادیده گرفته شود به ضرر مردم است چرا که زمانی که با مشکلی برخورد کنند نمی توان آن را پیگیری کرد و امکان اثبات آن وجود نخواهد داشت.
وی ادامه می دهد: با وجودی که در آینده نزدیک تکنولوژی به سمت ما می آید و نه برعکس، درصورتی که به موقع قانونگذاری صورت نگیرد و با موضوعات بی قانون مواجهه شویم، این فضا مورد سوءاستفاده مجرمان قرار می گیرد و قانونی برای احقاق حقوق وجود ندارد. براین اساس به صورت کلی نتیجه این است که تنها راه، «تنظیم مقررات» است.
آسوشه از آماده سازی «نظام جامع تنظیم مقررات در فضای مجازی» از سوی مرکز ملی فضای مجازی خبر داد که در نوبت انتظار طرح در شورای عالی فضای مجازی است و در صورت تصویب، وضعیت محتوا، سلامت و تنظیم مقررات فضاهای مختلف تعیین تکلیف شده است و مسئولیت فضای مجازی دستگاهها به آنها محول خواهد شد.
به گزارش مهر، شواهد نشان می دهد که طی سالهای اخیر مواجهه ما با فناوریهای جدید، اغلب با غافلگیری همراه بوده است، براین اساس بهتر آن است که برای رویارویی با فناوریهای نسل آینده که با سرعت باورنکردنی درحال توسعه هستند، از هم اکنون دست به کار شویم تا علاوه بر تدوین قوانین و مقررات برای استفاده ضابطه مند از این فناوریها، در زمینه آگاهی رسانی به مردم و نحوه برخورد با مزایا و معایب آن نیز، اقدامات مرتبط صورت گیرد.