خبرگزاری مهر، گروه استانها- نساء کروندی: حال و هوای ایران اسلامی روی نوا و نوحه و با زمزمه نام «حسین» اوج می‌گیرد، دور یا نزدیک فرقی ندارد، صدا خیلی خیلی زود گوش و دلت را همراه می‌کند، هیئت‌های مذهبی از اول محرم خیمه‌های عزا را به پا کرده‌اند و شب و روز شهر را شور و شعور بخشیده‌اند.
کوچه‌ها را که قدم می‌زنی از شهر و روستا تا دورترین آبادی این دیار حرف و کلام یکی است، محرم حسابش با همه آئین‌ها جداست، ایرانِ سیاه‌پوش در محرم حال و هوایش یکی است، غرب و شرق و شمال و جنوب ندارد، ترک و لر و کرد و بلوچ و ترکمن و عرب هم ندارد، اینجا همه لهجه‌ها و زبان‌ها و اقوام، حسین(ع) را صدا می‌زنند.
آیین‌های سنتی عاشورایی روایت گر عاشقانه‌ای حزن‌انگیز از مردمان ایران است، عاشقانه‌ای که گاه سرتاپای اهالی این دیار را در خاک و «گِل» فروبرده تا هر عزاداری زمزمه کند: آب حیات من است خاک سر کوی تو.
روایت این عاشقانه از روزها قبل از محرم شروع می‌شود، از ایامی که همه‌چیز مهیای عرض ارادتی دیگر است. خیمه‌ها در شهر پا می‌گیرد؛ دیوارها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و نوحه‌های محلی تا روستاهای دورافتاده ضجه می‌زنند. در این گزارش سراغ برخی آئین‌های عاشورایی در جنوب ایران می‌رویم.
«بوشهر» مقصد ویژه مسافران در دهه اول محرم
فرقی ندارد که محرم در مرداد و شهریور با گرمای بالای ۴۰ درجه باشد یا فصل سرد سال، استان بوشهر به‌واسطه آیین‌های خاص خود در ماه محرم به‌ویژه دهه اول محرم در بین مردم کشور و جهان زبانزد است و هرساله در این ایام میزبان ارادتمندان سید الشهداء است.
آیینی که قدمت ۱۰۰ ساله دارد و از دل برآمده و بر دل نشسته است تا جایی که عرض ارادت و عشق مردم این بوم و دیار به امام حسین(ع) و یارانش ثبت جهانی شده است.
عشقی که سال‌به‌سال به آن افزوده‌شده و این انسجام و شور و ارادت را جهانی کرده است و هرساله شاهد افزایش استقبال از این سبک عزاداری هستیم.
بُر یا حلقه عاشقی
در ماه محرم بانوان و آقایان هرکدام آیین‌های جداگانه‌ای دارند؛ زن‌ها به‌گونه‌ای با زنان کربلا هم‌نوا می‌شوند و مردان نیز نغمه‌های ارادت خود را به گونه دیگر بیان می‌کنند.
سینه‌زنی سنتی در بوشهر با هارمونی موسیقی عجین شده که افراد از کودکی بدون آموزش تئوری‌های بنیادی موسیقی کاملا آن را رعایت می‌کنند
سینه‌زنی سنتی مردان در بوشهر عجین شده با هارمونی است که افراد از کودکی بدون آموزش تئوری‌های بنیادی موسیقی کاملاً آن را رعایت می‌کنند.
نوحه‌خوان‌ها در مرکز دایره قرار می‌گیرند و عزاداران «بُر»ها یا حلقه‌هایی را تشکیل می‌دهند که دور نوحه‌خوان می‌گردند و سینه می‌زنند.
در این آیین افرادی هستند که به نظم و هماهنگی افراد در تشکیل این حلقه‌ها و سینه‌زدن کمک می‌کند که به آن «بُرساز» و یا «سینه‌گردان» می‌گویند.
سینه‌زنی سنتی بوشهر با نظم زیبا می‌شود
یکی از سینه‌گردان‌های بوشهری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاص سینه‌زنی بوشهری اظهار داشت: زمانی سینه‌زنی سنتی بوشهری زیبا می‌شود که همراه با نظم و هماهنگی باشد.
محمد بحرینی افزود: ابتدای سینه‌زنی «پیش‌خوان» آغازگر ماجرا است و با تعداد اندک آغاز می‌شود و کم‌کم به تعداد برها و افراد حاضر در مراسم سینه‌زنی اضافه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حرکت متحد بُرها از نمای بالا شبیه امواج دریا است، افزود: نوحه‌خوان مانند یک ناخدا در مرکز جمعیت این دریای متلاطم را رهبری می‌کند.
وی با بیان اینکه بُرسازی یک تخصص در استان بوشهر بوده و بسیار دشوار است، بیان کرد: اگر بُرها به‌صورت منظم تشکیل نشود و حرکت هر یک از افراد ناهماهنگ باشد، بر کل برها تأثیر می‌گذارد.
عزاداری بوشهر منحصر به فرد است
حسین ادیبی کارشناس تشکل‌های دینی تبلیغات اسلامی استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سبک عزاداری استان بوشهر در سطح کشور زبانزد خاص و عام است و علاقه‌مندان بسیار زیادی دارد.
وی اضافه کرد: مراسم عزاداری در استان بوشهر دارای ویژگی‌های فنی و خصوصیات منحصربه‌فردی است که می‌توان به حلقه‌های منظم عزاداران با نام «بر» در سبک «سینه‌زنی بوشهری» اشاره کرد.
کارشناس تشکل‌های دینی تبلیغات اسلامی استان بوشهر با بیان اینکه مراسم «سنج و دمام» نیز یکی دیگر از آئین‌های خاص بوشهر است، تصریح کرد: مراسم سنج و دمام به‌منظور آگاه‌سازی مردم از آغاز مراسم عزاداری انجام می‌شود.
اشعار غنی در مداحی بوشهر
وی به برگزاری مراسم خاص و سنتی «شام غریبان» در نقاط مختلف استان اشاره کرد و ادامه داد: این برنامه بر اساس خصوصیات هر منطقه از استان متفاوت است و با آداب‌ورسوم مختلفی برگزار می‌شود.
ادیبی بیان کرد: مراسم سنتی «صبحدم» نیز یکی دیگر از رسوم سنتی مردم در استان بوشهر است که شب عاشورا پس از مراسم سینه‌زنی برگزار می‌شود و تا صبح ادامه دارد و پایان‌بخش آن نماز صبح است که در واقع مردم با عزاداری شب‌زنده‌داری می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه اشعار استفاده‌شده در عزاداری استان بوشهر دارای سبک خاص و غنای بسیار بالایی است، گفت: مراسم سینه‌زنی با یک شیب شروع می‌شود و پیش‌خوان مراسم را ادامه می‌دهد و به نوحه‌خوان می‌سپارد و این روند ادامه دارد تا اینکه در اوج و بالاترین شیب، «واحد» خوانده می‌شود و سبک سینه‌زنی تغییر می‌کند.
حضور در بوشهر در ایام محرم
کارشناس تشکل‌های دینی تبلیغات اسلامی استان بوشهر اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های اشعار مداحی استان بوشهر این است که به‌دوراز هرگونه غلو و اغراق خوانده می‌شود و کمترین آسیب‌ها را شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه عزاداری استان بوشهر از هرگونه بدعت و آسیب مبرا است، تصریح کرد: عزاداری استان بوشهر گل سرسبد و زبانزد است و استقبال خوبی از این عزاداری صورت می‌گیرد.
ادیبی با بیان اینکه افرادی از نقاط مختلف کشور در ایام محرم به استان بوشهر سفر می‌کنند، ادامه داد: در دهه اول محرم شاهدیم که افرادی از نقاط مختلف کشور به بوشهر می‌آیند و سینه‌زنی خاص بوشهری را به نظاره می‌نشینند و برخی افراد هم در این مراسم مشارکت می‌کنند.
استفاده از سبک عزاداری بوشهر در نقاط مختلف
وی بیان کرد: اخیراً مشاهده می‌شود که مداحان برجسته کشور از ریتم عزاداری جنوب و به‌ویژه استان بوشهر استفاده می‌کنند و مراسم سنج و دمام نیز در آئین تشییع شهدا در نقاط مختلف کشور استفاده می‌شود.
کارشناس تشکل‌های دینی تبلیغات اسلامی استان بوشهر افزود: استفاده از نوای دشتی در مراسم‌های مختلف در سطح کشور نشان‌دهنده قوت عزاداری بوشهر است که هم از نظر شکلی و هم از نظر محتوایی دارای برجستگی زیادی است.
فلسفه سینه‌زنی بوشهری
وی گفت: هر آهنگی در مراسم عزاداری استان بوشهر دارای شناسنامه مشخص است که شاعر، آهنگ‌ساز و اجراکننده اول دارد و این مثلث را برای آهنگ‌ها داریم.
کارشناس تشکل‌های دینی تبلیغات اسلامی استان بوشهر ادامه داد: اشعار تکراری در حال حاضر خیلی کم وجود دارد و اشعار بسیار قوی، بجا و کوبنده و واقعاً بی‌نظیر است که بحمدالله در کل کشور و حتی برخی کشورهای دیگر که هم‌وطنانمان حضور دارند استقبال می‌شود و ارتباط‌های قوی و سنتی در قلب مردم ایجاد کرده است و اگر به این سینه‌زنی حتی به‌صورت خارج از بحث حزن و عزا نیز نگریسته شود از شنیدن و دیدن آن سیر نمی‌شویم کما اینکه وقتی در عمق این آیین نگریسته شود دنیایی از اطلاعات و آهنگ‌ها در وصف اهل‌بیت(ع) در خود دارد.
سینه زنی سنتی شبیه یک غنچه است که وقتی دست‌ها بالا می‌رود غنچه باز و وقتی پایین می‌آید بسته می‌شود و دور شمع که همان حضرت سید الشهداء (ع) است همه در یک عزا می چرخندحسن توزی از مداحان و نوحه‌خوانان قدیمی و مشهور استان بوشهر پیرامون پیشینه سینه‌زنی سنتی بوشهری و نحوه اجرای آن گفت: پیرامون نحوه به وجود آمدن سینه‌زنی سنتی و آوردن آن توسط ناخدا عباس بحث‌های مختلفی وجود دارد که باید ساعت‌ها پیرامون آن صحبت شود ولی می‌گویند ناخدا عباس در سفرهای خود نوحه‌ای را می‌خواند و چون کسی نبود که سینه بزند صبر می‌کرد تا موجی به عرشه کشتی برخورد کند و آهنگی ایجاد کند که همان آهنگ کر بود. در نوحه‌خوانی سنتی بوشهر نوحه اول و دوم را با آهنگ کر می‌خوانیم و بعدازآن نوحه سوم و چهارم خوانده می‌شود.
وی گفت: در سینه‌زنی سنتی بوشهری سینه‌زنان با دایره هندسی ۷۵ دور هم می‌چرخند و پیش‌خوان این را به ۲۵ می‌رساند و نوحه‌خوان اصلی دور را از ۲۵ تحویل می‌گیرد و تا ۷۵ می‌برد که در «واحد» هم همین است.
توزی افزود: در سینه‌زنی سنتی بوشهر به‌مانند انداختن سنگ در آب که به‌صورت حلقه‌حلقه باز می‌شود، صف اول به سمت بیرون است و آهنگ کر می‌شود و هر چه جمع‌تر می‌شوند به شکل غنچه می‌شوند و اگر به سینه‌زنی سنتی نگریسته شود شبیه یک غنچه است که وقتی دست‌ها بالا می‌رود غنچه باز و وقتی پایین می‌آید بسته می‌شود و دور شمع که همان حضرت سید الشهداء (ع) است همه در یک عزا می‌چرخند.
استقبال گسترده از سینه‌زنی بوشهری
نوشاد نوشادی رئیس شورای هیئت‌های مذهبی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مردم استان بوشهر عشق و ارادت بسیار زیادی به ائمه اطهار و به‌ویژه امام حسین(ع) سید و سالار شهیدان دارند.
وی اضافه کرد: این عشق و ارادت مردم استان بوشهر به‌خوبی در مراسم عزاداری محرم و صفر خود را نشان می‌دهد و مراسم و برنامه‌های مختلف این دیار بیانگر عشق و دلدادگی این مردم است.
رئیس شورای هیئت‌های مذهبی کشور خاطرنشان کرد: در دهه اول محرم شاهدیم که مردم از نقاط مختلف کشور خود را به بوشهر و دیگر شهرهای استان می‌رسانند و در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند که بیانگر جایگاه ویژه مراسم عزاداری در استان است.
جذابیت بالای عزاداری بوشهری
نوشادی ادامه داد: سبک عزاداری استان بوشهر دارای جذابیت بسیار زیادی است و زمانی که در دیگر نقاط کشور نیز اجرا می‌شود، با استقبال چشمگیری روبرو می‌شود و اخیراً در برخی نقاط شاهد اجرای این مراسم در محرم و صفر و دیگر مراسم عزاداری هستیم.
وی ادامه داد: استان بوشهر در عرصه برگزاری مراسم عزاداری و مداحی دارای بزرگان فراوانی است که در کنار حفظ سنت‌ها و آئین‌ها، نقش مهمی در جلوگیری از ورود بدعت‌ها و خرافات به این مراسم دارند.