خبرگزاری مهر- پیمان یزدانی: امید شکری کله سر، کارشناس ارشد امنیت انرژی، در گفتگو با خبرگزاری مهر گفت که بدلیل قیمت مناسب گاز ایران، ترکیه بیشتر بدنبال خرید گاز از ایران در مقابل واردات گاز از روسیه و جمهوری آذربایجان است.
او همچنین در این گفتگو عنوان کرد که اگرچه شرکت‌های خصوصی ترکیه منابع مالی کافی را برای جذب بازار ایران در اختیار دارند، اما در عین حال برای جذب سرمایه‌گذار خارجی در ایران ما نیازمند یک چارچوب قانونی در کنار فرایند تصمیم‌گیری کارآمد و ثبات سیاسی هستیم.
متن کامل این گفتگو به شرح ذیل است.
*در سال ۲۰۱۵ ایران اعلام کرد که آمادگی دارد تا بخشی از گاز طبیعی مورد نیاز اروپا را از طریق خط لوله ترکیه تامین کند. این طرح تا الان به کجا رسیده است؟ آیا این پروژه پس از خروج آمریکا از توافق مشترک برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران همچنان می‌تواند عملی و اجرایی باشد؟
مقامات ایرانی تا کنون طی چند نوبت علاقه خود را به صادرات گاز به اروپا و حضور در بازار و تامین انرژی این منطقه نشان داده‌اند. ایران دومین منابع و ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد، اما در حال حاضر از صادرات چندان عمده و قابل توجهی در حوزه گاز برخوردار نیست.
لازم به ذکر است که مصرف داخلی گاز در ایران بسیار قابل توجه است و از طرف دیگر این کشور بدلیل آثار ناشی از تحریم، در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی و تکنولوژی فنی دچار کمبودها و چالش‌هایی است. ایران سالانه فقط ۱۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند و صادرات بیشتر گاز توسط ایران نیازمند منابع مالی و سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و همچنین کاهش مصرف داخلی است.
ایران سالانه فقط ۱۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند و صادرات بیشتر گاز توسط ایران نیازمند منابع مالی و سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و همچنین کاهش مصرف داخلی است
به نظر می‌رسد طی چند سال آینده، اروپایی‌ها بدنبال واردات گاز طبیعی بیشتری نباشند چون در حال حاضر واردات گاز ال.ان.جی از آمریکا و روسیه نقش پررنگی در بازار مصرفی اروپا بازی می‌کنند و قرار است از طریق خط لوله انتقال گاز ترک استریم و نورد استریم ۲ میزان صادرات گاز به اروپا بیشتر نیز شود.
کشورهای اروپایی همچنین سرمایه‌گذاری‌ها و طرح‌های بزرگی در حوزه انرژی‌های نو و بهره وری انرژی دنبال می‌کنند که بطور طبیعی از نیاز این منطقه به گاز طبیعی کاسته خواهد شد.
در عین حال ایران برای افزایش صادرات گاز خود به ترکیه نیازمند ۴.۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها برای رساندن گاز به مرزهای ترکیه است که در حال حاضر چنین ظرفیت مالی در ایران وجود ندارد و از طرف دیگر قیمت گاز صادراتی فعلی برای ایران چندان به صرفه نیست که بخواهد آن را از طریق خط لوله ترکیه به اروپا نیز صادر کند.
*آنکارا پیش از این وعده داده بود که واردات گاز خود از ایران را افزایش خواهد داد. آیا در حال حاضر این طرح همچنان در دستور کار ترکیه قرار دارد؟
تحریم‌های آمریکا بخش نفتی ایران را هدف قرار داده و ترکیه همچنان به واردات گاز از ایران ادامه خواهد داد. البته ترکیه در داخل نیز برخی خطوط داخلی گاز را در اختیار دارد، اما از آن جا که سیستم توزیع گاز ترکیه شبکه‌ای و یکپارچه نیست، لذا آنکار برای تامین گاز در مناطق جنوبی که دارای زمستان‌های سردتری هستند، همچنان نیازمند واردات گاز است.
با وجود آن که واردات گاز از آذربایجان از طریق پروژه تنپ شروع شده و تا سال آینده نیز واردات گاز از روسیه از طریق خط لوله ترک استریم آغاز خواهد شد، اما ترکیه همچنان علاقه مند به افزایش واردات گاز خود از ایران و تمدید قرارداد گازی مشترک با تهران است
در عین حال ترکیه بیشتر علاقه مند به واردات گاز ایران است. با وجود آن که واردات گاز از آذربایجان از طریق پروژه تنپ (خط لوله گاز طبیعی ترانس-آناتولی) شروع شده و تا سال آینده نیز واردات گاز از روسیه از طریق خط لوله ترک استریم آغاز خواهد شد، اما ترکیه همچنان علاقه مند به افزایش واردات گاز خود از ایران و همچنین تمدید قرارداد گازی مشترک با تهران است که تا سال ۲۰۲۶ مهلت زمانی تمام خواهد شد.
مقامات ترکیه تا کنون طی چند نوبت به صراحت اعلام کرده‌اند که بدلیل قیمت مناسب‌تر گاز ایران در مقابل قیمت واردات گاز از آذربایجان و روسیه، آنها بیشتر علاقه مند به خرید گاز از ایران هستند. لذا در صورتی که ایران و ترکیه در مورد قیمت گاز به توافق جدیدی دست یابند، ایران قادر خواهد بود که گاز بیشتری را به ترکیه صادر و در مقابل ترکیه میزان بیشتری از گاز طبیعی را از ایران خرید خواهد کرد.
در عین حال این را باید توجه داشته باشیم که تولید بیشتر گاز در ایران نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه نفت و گاز و تقویت زیرسرساخت‌ها و اولویت دادن به بهره‌وری انرژی در این کشور است. ترکیه به مقامات آمریکایی اعلام کرده که واردات نفت و گاز خود را از ایران ادامه خواهد داد، هرچند در ماه گذشته میزان خرید نفت آنکار از تهران کاهش یافته است.
*ترکیه تحریم‌های آمریکا علیه ایران را یکجانبه خوانده و گفته است از آنها پیروی نخواهد کرد. در عین حال شرکت انرژی ترکیه‌ای «یونیت اینترنشنال» در ایران حضور پرقدرتی دارد و با وزارت نیرو ایران برای ساخت هفت نیروگاه گازسوز قراردادی به ارزش ۴.۲ میلیارد دلار امضا کرده است. پروژه های این شرکت در ایران تا چه حد پیشرفت لازم را داشته است؟ آیا شرکت «یونیت اینترنشنال» با وجود فشارهای آمریکا تصمیم دارد به حضور خود در ایران ادامه دهد یا ممکن است تحت تاثیر این فشارها ایران را ترک کند؟
بعد از برجام ایران انتظار داشت شاهد سرمایه‌گذاری‌های خارجی بیشتری باشد و شرکت «یونیت اینترنشنال» یکی از این شرکت‌های خارجی بود که در ایران توافق نامه ساخت هفت نیروگاه گازی بزرگ را امضا کرد.
براساس این قرارداد، ایران قرار است گاز مورد نیاز نیروگاه‌های ساخته شده توسط این شرکت را فراهم کند و از سوی دیگر خرید برق از این نیروگاه‌ها را براساس قیمت از پیش تعیین شده به مدت شش سال تضمین کند. تا سپتامبر ۲۰۱۸ پیشرفت قابل توجهی در این قرارداد دیده نشده است و بین دولت و مجلس ایران در ارتباط با این توافق مباحث چالش برانگیزی وجود دارد.
در این ارتباط اسدالله قره خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس اعلام کرده در قراردادهای سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی، سیاست دولت می‌بایست بر انتقال تکنولوژی و دانش فنی و همچنین آموزش نیروی انسانی در داخل کشور مبتنی باشد. سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس همچنین گفته است که شرکت «یونیت اینترنشنال» سابقه ساخت نیروگاه را ندارد و این شرکت در ترکیه بیشتر به عنوان شرکتی در حوزه ساخت هتل و پروژه‌های تجاری شناخته می‌شود.
شرکت «یونیت اینترنشنال» از دولت ترکیه انتظار داشته باشد تا حمایت‌های بیشتری را برای ادامه حضور و فعالیت این شرکت در ایران در ساخت طرح‌های نیروگاهی دنبال کند
از طرف دیگر خروج آمریکا از برجام چالشی عمده برای حضور و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در بخش انرژی ایران است. به نظر می‌رسد که شرکت «یونیت اینترنشنال» از دولت ترکیه انتظار داشته باشد تا حمایت‌های بیشتری را برای ادامه حضور و فعالیت این شرکت در ایران در ساخت طرح‌های نیروگاهی دنبال کند و برای «یونیت اینترنشنال» ادامه حضور در ایران واقعا کار آسانی نیست.
مشکل دیگر مرتبط با حمایت دولت و مجلس نمایندگان ایران از فعالیت و حضور شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه انرژی است و لازم است تا این حمایت‌ها افزایش یابد. شرکت‌های خصوصی ترکیه از سرمایه و تجارب کافی برای جلب توجه و فعالیت در بازار ایران برخوردار هستند.
مشکل در این جاست که برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی ما نیازمند یک چارچوب قانونی و کارآمد و همچنین فرایند اداری و تصمیم‌گیری سریع در کنار ثبات سیاسی به ویژه در بخش بین‌المللی هستیم که در حال حاضر دستیابی به این متغیرها کمی دور از دسترس به نظر می‌رسد.