خبرگزاری مهر، گروه استانها- بهنام عبداللهی: توریسم یا گردشگری؛ یکی از همان راه‌های سعادت اقتصادی است که هرکسی رفته، دست خالی بازنگشته است. در سرزمینی مثل سرزمین ما که هر وجبش نه‌تنها دیدنی، بلکه زندگی کردنی است، جزو بدیهیات محسوب می‌شود که بیکاری در رتبه اول آسیب‌های اجتماعی آن جامعه قرار نگیرد.
به گفته محققان «با توجه به اینکه کشورهای درحال توسعه با مشکلاتی نظیر بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و تک‌محصولی بودن اقتصاد مواجه هستند توجه به توسعه صنعت گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ازآنجایی‌که اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از صادرات نفت وابستگی بالایی دارد و نوسانات قیمت جهانی نفت در طول زمان متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید ملی، سرمایه‌گذاری‌های ناخالص، اشتغال و درآمدهای ارزی را تحت تأثیر قرار داده است؛ لذا به‌منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی، درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت‌های مختلف شغلی در کشور، توسعه صنعت گردشگری از اهمیت دوچندانی برخوردار است. »
می‌توان ادعا کرد که بعد از تبریز، منطقه آزاد ارس دومین مقصد گردشگران در استان آذربایجان شرقی به شمار می‌آید. مقصدی لبریز از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و البته تجاری و صنعتی.
همچنین با وجود جمعیت جوان روبه گسترش و نرخ بالای بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه‌گذاری خارجی، توجه بیش‌ازپیش به این بخش می‌تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی و معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان را فراهم کند.
اینکه منطقه آزاد ارس به‌عنوان صنعتی‌ترین منطقه آزاد کشور شهرت دارد، چیز خوبی است؛ اما نباید باعث شود که این منطقه در حوزه گردشگری شهرتی نداشته باشد. البته اگر بروید و در جلفا دنبال هتل بگردید و اتاق خالی پیدا نکنید، متوجه می‌شوید که اصلاً باعث نشده است.
کوهستان «کیامکی»، روستای «اشتبین»، منطقه حفاظت‌شده «ارسباران» یا همان «اینالو»، حمام تاریخی جلفا، امامزاده سید محمد نوجه مهر، رود ارس، آبشار آسیاب، کلیسای سنت‌استپانوس و...، این‌ها تک‌تک‌شان از شهرت کافی برخوردارند که بتوانند گردشگرانی را از سراسر کشور و حتی خارج از کشور به منطقه آزاد ارس بکشانند، اما موضوع این است که چقدر برای میزبانی از گردشگران آماده‌ایم. آیا زیرساخت‌هایمان برای حضور هزاران هزار گردشگر کافی هستند؟
این موضوع حتی در تبریز هم که به‌عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب شده، مطرح است. ما توانایی لازم را برای جذب گردشگران داریم اما واقعیت این است که برای اقامت گردشگران، زیرساخت‌های لازم را فراهم نکرده‌ایم. این را می‌توان از مسافرانی شنید که به دلیل نبود ظرفیت خالی در هتل‌ها، شب را در پارک‌ها سحر می‌کنند.
گام اول، تامین زیرساخت‌های نرم‌افزای و سخت‌افزاری
یوسف داداش‌زاده، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری منطقه آزاد ارس می‌گوید: «صنعت گردشگری صنعتی کاملاً نوپاست و ما برای اینکه بتوانیم این صنعت را در ارس ارتقا داده و موفق باشیم، گام اول را در تأمین زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برداشته‌ایم.»
او در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید که در حوزه تأمین زیرساخت‌های نرم‌افزاری، تمام تلاش منطقه آزاد ارس برگزاری دوره‌های آموزشی برای جبران خلأ نیروی انسانی در حوزه گردشگری بوده است و این دوره‌ها معمولاً در نیمه‌های دوم هرسال با حضور اساتید و مشارکت دانشگاه‌ها برگزار می‌شود.
داداش‌زاده درباره اقدامات انجام‌شده در حوزه سخت‌افزاری نیز توضیح می‌دهد: «طرح‌های جامع گردشگری با مشاوره کارشناسان این حوزه تدوین و تمام نیازها و ضعف‌هایمان در این حوزه احصا شده است.»
او تشریح می‌کند: «۲مسیر جلفا تا کلیسای سنت‌استپانوس و جلفا تا جنگل‌های ارسباران به نحو احسن جاده‌سازی شده و علاوه بر این، امکانات لازم از جمله تابلوهای راهنمایی و رانندگی، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی و ... در این مسیرها تدارک دیده شده است.»
افزوده شدن ۶۵۶تخت به ظرفیت هتل‌های ارس
معاون گردشگری منطقه آزاد ارس از تلاش این سازمان برای جذب سرمایه‌گذاران سخن می‌گوید و ادامه می‌دهد: «یکی از مسائل مهمی که می‌تواند به دست بخش خصوصی حل شود، بحث اقامتگاه‌ها و هتل‌هاست که ما اکنون در ارس هزار و۴۴تخت ظرفیت داریم اما ۷هتل در حال ساخت است که با اتمام آن‌ها، ۶۵۶ تخت تا پایان سال ۹۸ به ظرفیت‌مان افزوده خواهد شد.»
داداش‌زاده می‌گوید که در حوزه پذیرایی از مسافران، سرمایه‌گذاری‌های خوبی در منطقه آزاد ارس شده است و سیاست جذب سرمایه‌گذار به سمت برندهای معتبر دنیا می‌رود.
او همچنین از برنامه‌های زیرساختی برای آینده می‌گوید: «۲پروژه بزرگ داریم که یکی مربوط به طرح برند ارس است. واقعیت این است که ارس به مرحله‌ای رسیده که برای خود هویت خاص در حوزه گردشگری داشته باشد و تا پایان سال طرح مطالعاتی برند ارس به اتمام می‌رسد.»
طبق گفته داداش‌زاده، ژئوپارک بزرگ ارس، دومین پروژه بزرگ زیرساختی منطقه در حوزه گردشگری به شمار می‌آید. وی می‌گوید: «ژئوپارک ارس به‌عنوان دومین ژئوپارک بزرگ ایران از مدت‌ها قبل مطرح‌شده و امیدواریم بتوانیم تا پایان سال ۲۰۱۸ آن را در یونسکو ثبت کرده و به رسمیت بشناسانیم.»
گردشگری تنها صنعتی است که تحریم برنمی‌دارد!
او یادآور می‌شود که «تحریم در کشورمان باعث ایجاد یک‌سری نگرانی‌ها شده است، اما گردشگری تنها صنعتی است که قابل تحریم نیست و کشور ما در این حوزه دارای پتانسیل‌های فوق‌العاده‌ای است، به همین خاطر باید این حوزه را جدی‌تر بگیریم.»
عده‌ای از افراد با یاد کردن از منطقه آزادی چون کیش، ارس را در حوزه گردشگری ضعیف می‌دانند. درحالی‌که نه این مقایسه صحیح است و نه ضعیف برشمردن ارس.
مهدی عباسی، مدیر گردشگری و نماینده سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در منطقه آزاد ارس می‌گوید: «گروه خونی کیش با جلفا متفاوت است. مسافران جلفا هم با کیش متفاوت هستند و این نشان می‌دهد که ما در حوزه گردشگری جامعه هدف متفاوتی از کیش داریم و مطئنا آینده منطقه آزاد ارس در حوزه گردشگری درخشان خواهد بود.»
او در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: «حوزه گردشگری ارس از مدلی که برای ۷منطقه آزاد ارس تعریف شده است، به‌صورت کامل تبعیت می‌کند.»
او می‌گوید که به دنبال تأمین زیرساخت‌ها، افزایش ظرفیت هتل‌ها و رستوران‌ها هستیم و در نهایت می‌خواهیم به درجه استاندارد برسیم اما برای این امر حضور و مشارکت سرمایه‌گذاران ضروری است.
«در ۲یا ۳سال گذشته یکی از اهداف مسافرت به جلفا، خرید بوده است و می‌توان گفت که خرید از این منطقه به یک جاذبه تبدیل شده است و همین باعث می‌شود از استان‌های هم‌جوار میزبان مسافران زیادی باشیم.»
عباسی اعلام می‌کند: «اتفاقی که در سال جاری یعنی سال ۹۷ افتاد، این بود که سعی کردیم داشته‌هایمان را در حوزه زیرساختی استانداردسازی کنیم. به همین منظور مثلاً هتل‌ها را با ضوابط مناطق آزاد به درجه استاندارد رساندیم.»
او توضیح می‌دهد که در کنار این‌ها، توجه ویژه‌ای به جاذبه‌های تاریخی و طبیعی و گردشگری منطقه شده و یکی از وظایف سازمان در سال ۹۷، تعمیر و بهسازی جاده‌ها بوده است.
مدیر گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس از برنامه‌های جدید برای سال جاری می‌گوید: «مرمت کاروانسرای عباسی و احداث موزه‌ای در جلفا با توجه به اینکه جای خالی آن احساس می‌شود، ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های ماست.»
عباسی در پاسخ به این سؤال که چه چیزی باعث می‌شود یک گردشگر منطقه آزاد ارس را به‌عنوان مقصد انتخاب کند، بیان می‌کند: «جلفا از دیرباز به خاطر سواحل رود ارس به‌عنوان مقصد گردشگری انتخاب شده است و همین موضوع در شمال غرب کشور شهرت فراوان داشته است.»
او ادامه می‌دهد: «اما در دو یا سه سال گذشته یکی از اهداف مسافرت به جلفا، خرید بوده است و می‌توان گفت که خرید از این منطقه به یک جاذبه تبدیل‌شده است و همین باعث می‌شود از استان‌های هم‌جوار میزبان مسافران زیادی باشیم.»
افزایش ۲۵درصدی میزان ورودی‌ها به منطقه آزاد ارس
به گفته عباسی، در مردادماه سال جاری ارس میزبان ۱۹هزار و ۷۷۲نفر و شهریورماه سال جاری پذیرای ۲۰ هزار و ۷۲ نفر مسافر بوده است و این نشان می‌دهد میزان ورودی‌ها به منطقه آزاد ارس نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۲۵درصد افزایش داشته است.
نماینده سازمان میراث فرهنگی در منطقه آزاد ارس درباره اینکه آیا تاکنون سرمایه‌گذاری از ایجاد پروژه در ارس پشیمان شده است یا خیر، می‌گوید: «به‌واسطه تعاملی که با انجمن هتل‌داران داریم، در فصل‌هایی که مسافر کم باشد، برای هتل‌ها تخفیف قائل می‌شویم و همین باعث جذب مسافر می‌شود و تاکنون هیچ سرمایه‌گذاری اظهار نارضایتی نکرده است.»
او درباره برنامه‌های آتی منطقه آزاد ارس در حوزه گردشگری نیز اعلام می‌کند: «اپلیکیشن گردشگری همراه ارس در هفته آینده رونمایی می‌شود. همچنین وب‌سایت ژئوپارک ارس که یک سایت جامع است در اختیار گردشگران قرار می‌گیرد تا به گردشگران طبیعت گرد اطلاعات لازم را بدهد.»
عباسی همچنین از صدور تعدادی مجوز برای ایجاد بوم‌گردی در روستاهای ارس خبر می‌دهد و می‌گوید: «هم‌اکنون ما ۲۱ واحد کاشانه یا همان خانه مسافر داریم و ۷ اقامتگاه بوم‌گردی در ۶ماهه اول امسال راه‌اندازی شده است.»
او یادآور می‌شود که شهرت جلفا به‌عنوان صنعتی‌ترین منطقه آزاد کشور، باعث نمی‌شود که گردشگری در این منطقه جدی شمرده نشود و ادامه می‌دهد: «طبق وظایفی که قانون‌گذار مناطق آزاد تعریف کرده، منطقه آزاد ارس نیز یک منطقه گردشگری به شمار می‌آید.»
واقعیت این است که کشور ما ازلحاظ اقتصادی در شرایط سختی قرار دارد. شرایطی که باعث شده تجارت و صنعت در مناطق آزاد با دشواری مواجه شوند. گردشگری تنها صنعتی است که اکنون می‌توان با خیال راحت به آن تکیه زد.
از طرفی دیگر با کاهش ارزش پول ملی، حضور مسافران خارجی در کشورمان افزایش‌یافته است. کارشناسان اقتصادی می‌گویند که این می‌تواند یک فرصت برای فروش هرچه بیش‌تر کالاهای ایرانی باشد. حالا باید دید با توجه به برنامه‌ها و زیرساخت‌هایی که مسئولین می‌گویند، سهم منطقه آزاد ارس از این فرصت چقدر خواهد بود؟