به گزارش خبرنگار مهر، فیلمهای "پاداش سکوت" مازیار میری، "روز برمی آید" بیژن میرباقری، "گوشواره" وحید موسائیان، "تک درختها" سعید ابراهیمی فر، "تصمیم کبری" سیروس حسن پور و "مخمصه" محمدعلی سجادی از فیلم های برجسته ای هستند که به اقتباس ادبی توجه نشان داده اند.
"روز برمی آید" بیژن میرباقری
مقوله اقتباس ادبی از مباحثی است که همواره به عنوان یکی از شاخصه های مشکل قدیمی فیلمنامه در سینمای ایران مطرح می شود. استعداد بالقوه ای که ادبیات ما به گواهی متخصصان و هنرمندان صاحب سبک برای تصویر شدن دارد، به نوعی مهجور ماندن آن از سینما را زیر سوال می برد. وقتی به نمونه های قدیمی چون "شازده احتجاب" هوشنگ گلشیری می رسیم که بهمن فرمان آرا قبل از انقلاب مورد اقتباس قرار داد، به فاصله عمیق سینمای معاصر ما با ادبیات پی می بریم.
رجعت به آثار شاخص و ماندگاری چون "بوف کور" صادق هدایت که هیچوقت مورد توجه سینماگرانمان قرار نگرفته این مسئله را شدت می بخشد. بخصوص وقتی می بینیم دیوید لینچ در فیلم "بزرگراه گمشده" نزدیک ترین اقتباس به این اثر ادبی را انجام داده که بسیاری عقیده بر مستقیم بودن این اقتباس دارند.
در سینمای بعد از انقلاب هم این مبحث هر از چند گاهی مطرح شد و سرانجام از چند سال پیش با اضافه شدن بخشی تحت عنوان سیمرغ بلورین بهترین اقتباس ادبی به ساختار جشنواره فیلم فجر، به نوعی نهادینه شد. تشکیل دفتر اقتباس ادبی در بنیاد سینمایی فارابی و سازماندهی و ساماندهی این حرکت از اتفاقاتی بود که در پی همین تغییرات انجام شد. حالا در آستانه بیست وپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر با توجه به کمیت آثار ارائه شده، می توان رویکرد سینماگران به این مقوله را مورد ارزیابی قرار داد تا بعد از جشنواره بتوانیم به تحلیلی جامع تر برسیم.
"پاداش سکوت" مازیار میری، اقتباسی از رمان "من قاتل پسرتان هستم" نوشته احمد دهقان است. داستانی برخاسته از دفاع مقدس و قهرمانانش که فرهاد توحیدی، فیلمنامه نویس حرفه ای سینما این اقتباس را انجام داده است. توحیدی در کارنامه سینمایی خود فیلمنامه های متعدد و متفاوتی دارد که نشان دهنده رویکرد متفاوت او به سینما است. سابقه او دراقتباس ادبی به رمان "مرشد و مارگریتا" میخائیل بولگاکف برمی گردد. اقتباس توحیدی از این رمان پیچیده که حرکت در زمان و مکان با فضائی سوررئال در آن حرف اول را می زند، کار مشکلی بود.
توحیدی در "گاهی به آسمان نگاه کن" با انتخاب بستر قصه ای معاصر که متأثر از دفاع مقدس و مردانش بود، شاید از معدود اقتباس های ممکن از رمان بولگاکف را انجام داد. اقتباسی با وفاداری به تم اصلی اثر و بازنگری آن در بستر قصه ای خاص که برای مخاطب ایرانی ملموس بود.
داستان فیلم "پاداش سکوت" درباره زندگی و نحوه شهادت رزمندگانی است که نام آنها روی کوچه و خیابان های مختلف شهرمان قرار دارد. نام یکی از این شهیدان یحیی است که جان، آبرو و آینده زندگی اش را می گذارد تا 11 نفر از افراد گردانش زنده بمانند.
"روز بر می آید" بیژن میرباقری، اقتباسی از نمایشنامه "دوشیزه جوان و مرگ" نوشته آریل دورسمان است. داستان فیلم ماجرای زوجی جوان به نام های جلال و فروغ است که بعد از مدت ها تصمیم می گیرند در یک ویلا استراحت کنند، اما آمدن غریبه ای به جمع خانوادگی آنها باعث بروز مشکلاتی می شود. آنها تا صبح برای حل مشکلاتشان تلاش می کنند. میرباقری در فیلم قبلی خود "ما همه خوبیم" هم به جایگاه فیلمنامه نویس مستقل بها داده و در آثار کوتاه خود هم به اقتباس ادبی توجه داشته است.
"گوشواره" وحید موسائیان برگرفته از مجموعه داستان "لبخند انار" هوشنگ مرادی کرمانی است. نویسنده ای که آثارش در سینمای پس از انقلاب منبع اقتباس های سینمایی متعددی بوده که البته سهم سینمای کودک از بقیه بیشتر است. مجموعه تلویزیونی "قصه های مجید" کیومرث پوراحمد، فیلم های "مربای شیرین" مرضیه برومند، "مهمان مامان" داریوش مهرجویی و ... برخی از آثار اقتباس شده از داستان های او هستند. داستان فیلم "گوشواره" درباره دختری از خانواده ای فقیر به نام مهین است که گرانترین هدیه تولد را برای دوستش می خرد و ...
"تک درختها" سعید ابراهیمی فر هم اقتباس از مجموعه داستان "لبخند انار" هوشنگ مرادی کرمانی است. قصه های "تک درخت1"، "تک درخت2"، "شعر تازه" و داستانی دیگر از این مجموعه در"تک درختها" مورد اقتباس قرارگرفته اند که به گفته کارگردان یکی از ویژگی های فیلم دیالوگ های زیبای آن است. محور اصلی فیلم به نوعی متمرکز بر گفتگو بین شخصیت های فیلمنامه است. ابراهیمی فر در فیلم قبلی خود "مواجهه" که سال گذشته در جشنواره فجر به نمایش درآمد هم اقتباسی از رمان "مواجهه" خورخه لوییس بورخس انجام داد. اقتباسی که ارزشهای خاص آن زیر سایه نامتعارف بودن فیلم باقی نمی ماند.
"مخمصه" محمدعلی سجادی در ابتدا قرار بود اقتباسی نعل به نعل از فیلم "مخمصه" مایکل مان باشد. اما با عوض شدن کارگردان و نگاه خاص سجادی به فیلمنامه به نظر می آید با تغییراتی در میزان وفاداری به نسخه امریکایی فیلم مواجه باشیم. "مخمصه" که در ژانر پلیسی است، داستان سروان رضا شمیرانی را روایت می کند که همراه همکارانش در پی دستگیری افرادی هستند که با سرگروهی شخصی به نام امیر دلاوری دست به سرقت و کارهای خلاف می زنند. این گروه از افراد پلیس سعی می کنند ضمن جلوگیری از ادامه سرقت های مشابه، این خلافکاران را دستگیر کنند.
سجادی چندی پیش در فیلم "جنایت" هم رویکردی به اقتباس از رمان "جنایت و مکافات" داستایوسکی داشت که در آن فیلم هم شیوه خاص خود را در اقتباس مد نظر قرار داد. اقتباسی نه چندان وفادارانه که بنا به بستر انتخابی فیلساز، واجد خطوط فرعی و رویکردهای جدیدی به تم اصلی رمان است.
"گوشواره" وحید موسائیان
"تصمیم کبری" آخرین فیلم از سه گانه سیروس حسن پور است که داستان آن بر اساس قصه کتاب فارسی دوره دبستان شکل گرفته است. این فیلم داستان دختر 10 ساله ای به نام کبری است که در شرایطی خاص مجبور می شود تصمیم بزرگی در زندگی اش بگیرد. اقتباس از این داستانِ به نوعی آشنا برای قشر عظیمی از مردم کشورمان، می تواند رویکردی خاص به اقتباس ادبی در سینمای کشورمان محسوب شود.
ساخته قبلی حسن پور "قطار کودکی" هم به نوعی برگرفته از داستان آشنای "دهقان فداکار" کتاب فارسی دبستان است. داستان فیلم درباره دو دانش آموز روستایی است که برای مسابقه روزنامه دیواری مدرسه قصد دارند عکسی از ریزعلی خواجوی بگیرند و با او گفتگو کنند. این مسئله آنها را به سمت سفری برای شناخت بیشتر دهقان فداکار پیش می برد در حالیکه با وضعیت مشابه دهقان فداکار مواجه می شوند.
امسال سیمرغ بلورین بهترین اقتباس ادبی در سینمای ایران با توجه به کمیت حاضر و رقابتی که بین این آثار شکل می گیرد می تواند به جذابیت بخش های دیگر نزدیک شود. رشته مهجوری که سال گذشته به دلیل کم تعداد بودن فیلمنامه های اقتباسی از بخش های غیرجذاب اهداء جوایز بود.