خبرگزاری مهر-گروه هنر-آزاده فضلی: فرهنگستان هنر یکی از مهمترین مراکز فرهنگی هنری در کشور است که هدف از تاسیس آن پاسداری از میراث فرهنگی، هنر اسلامی و ملی و پیشنهاد سیاست‌ها، راهبردها و دستیابی به آخرین یافته‌ها و نوآوری‌ها و نیز ارتقای فرهنگ اسلامی برای مقابله با تهدیدهای فرهنگ مهاجم قید شده است. فرهنگستان هنر طی سال ها پس از تاسیس و به ویژه در مقطعی دستخوش تغییرات مختلف قرار گرفته و حاشیه هایی را نیز رقم زده است.
با رفتن علی معلم دامغانی آخرین رییس فرهنگستان هنر، علیرضا اسماعیلی که پیش از این عهده دار مدیریت در معاونت هنری فرهنگستان هنر بود، ۱۹ شهریور ۹۷ با نامه نهاد ریاست جمهوری به عنوان سرپرست فرهنگستان هنر تعیین شد تا فصل جدیدی از اتفاقات را برای فرهنگستان رقم بزند. او طی این مدت با اعضای پیوسته فرهنگستان هنر و مدیران متناظر خود در نهادهای مختلف مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم دیدارهایی داشته است و در نظر دارد در اسرع وقت مجمع عمومی سالانه این فرهنگستان را با حضور همه اعضای پیوسته برگزار کند. وی همچنین کارگروه های تخصصی زیرمجموعه فرهنگستان هنر را فعال یا راه اندازی کرده است که از آن جمله می توان به گروه موسیقی، تجسمی، نمایشی اشاره کرد.
به بهانه این تغییرات و آشنا شدن با رویکردها و چشم انداز جدید فرهنگستان هنر با علیرضا اسماعیلی به گفتگو نشستیم که مشروح آن را می‌خوانید.
* آقای اسماعیلی از آنجا که شما از درون خود فرهنگستان به سرپرستی این نهاد فرهنگی هنری منصوب شدید در نتیجه نگاهی جامع به این نهاد داشتید لذا توصیف اینکه فرهنگستان در آن زمان در چه وضعیتی قرار داشت و چه اقداماتی برای بهبود وضعیت آن ضرورت دارد، از سوی شما می تواند تصویری واقعی از فرهنگستان هنر عرضه کند.
- فرهنگستان هنر بیش از ۲ دهه است که شکل گرفته و مشغول فعالیت است. در ابتدا فرهنگستان هنر در چارچوب اساسنامه و اهداف و وظایفی که تعریف شده بود، شکل گرفت و برنامه‌های مختلفی در حوزه‌های گوناگون اجرایی کرد اما در چند سال گذشته به برخی مفاد اساسنامه فرهنگستان هنر که از مهمترین ارکان این فرهنگستان به حساب می‌آید، بی توجهی صورت گرفت که از جمله آنها می توان به برگزار نشدن مجمع عمومی سالانه و ارتباط نداشتن با اعضای پیوسته اشاره کرد. چندین سال است که جلسه مجمع عمومی سالانه برای تصویب سیاست‌ها و برنامه‌های علمی فرهنگستان هنر برگزار نشده است تا اساسنامه فرهنگستان مورد بررسی اعضا قرار گیرد، لذا درصدد هستیم مجمع عمومی فرهنگستان هنر با حضور حداکثر اعضا تشکیل شود، از جمله استاد محمود فرشچیان که قرار است تا اواخر ماه جاری وارد کشور شوند.
چندین سال است که جلسه مجمع عمومی سالانه برای تصویب سیاست‌ها و برنامه‌های علمی فرهنگستان هنر برگزار نشده است تا اساسنامه فرهنگستان مورد بررسی اعضا قرار گیرد
مورد دیگر بحث گروه های تخصصی فرهنگستان هنر شامل موسیقی، هنرهای تجسمی، معماری و شهرسازی، هنرهای سنتی و صنایع دستی، نمایش و ادبیات نمایشی، سینما و چند رسانه ای است که به عنوان اتاق فکر فرهنگستان شمرده می‌شوند. تعریفی که به عنوان وظایف این گروه‌ها صورت گرفته است، تنظیم برنامه‌های علمی و پژوهشی و ارایه آن به شورای تخصصی فرهنگستان هنر است که حاصل فکر و اندیشه اعضای پیوسته، وابسته و هنرمندان عضو این گروه‌ها است. به دلیل تشکیل نشدن جلسات گروه‌های تخصصی، بخش‌های پژوهشی و اصلی فرهنگستان هنر آسیب دیده بود.
شورای تخصصی فرهنگستان هنر از دیگر ارکان فرهنگستان هنر است که با حضور روسای گروه‌های تخصصی و رییس فرهنگستان هنر تشکیل می شود. در اساسنامه یک بند اختصاصی به وظایف این شورا اختصاص دارد که در تدوین برنامه های فرهنگستان و نهایی شدن آنها بسیار اثرگذار بوده که به دلیل تشکیل نشدن این شورا، خیلی از فعالیت های مورد بحث اجرایی نشده است.
تلاش من در مدت حضور به عنوان سرپرست فرهنگستان هنر این است که بتوانم بندها و ارکان فرهنگستان هنر که معطل مانده بود و شکل نمی‌گرفت دوباره به جریان بیفتد و به روال معمول خود برگردد و ارتباط لازم بین اعضای پیوسته فرهنگستان هنر ایجاد شود. همچنین در این مدت دیدارهایی با اعضای پیوسته فرهنگستان داشته‌ام که در راستای ایجاد پیوند مجدد هنرمندان با فرهنگستان و برقراری ارتباطی بود که سال‌ها قطع شده بود. اعضای پیوسته فرهنگستان هنر از هنرمندان شاخص کشور هستند که این ارتباط باید وجود می‌داشت، اما متاسفانه قطع یا ضعیف شده بود که بحمدالله با استقبال اعضای پیوسته به نتایج خوبی رسیده ایم.
* ارتباط اعضای پیوسته فرهنگستان هنر به چه دلیل قطع شده بود؟ آیا از جانب هنرمندان تمایلی به حضور در جلسات نبود یا اینکه رییس سابق مایل به برگزاری جلسات با آنها نبود؟
- رئوس برنامه‌های فرهنگستان هنر قبل از اجرا شدن باید به تصویب مجمع عمومی فرهنگستان هنر که متشکل از اعضای پیوسته و رییس فرهنگستان است، برسد و این مجمع به طور سالانه باید برگزار می‌شد که محقق نشده بود. متاسفانه مجمع عمومی به دلیل فراهم نشدن مقدمات لازم از سوی فرهنگستان هنر تشکیل نشد.
* زمانی که علی معلم دامغانی ریاست فرهنگستان هنر را برعهده داشت، پروندهای حقوقی برای آثار موزه بانک پاسارگاد در فرهنگستان هنر باز شد که حاشیه های فراوانی به همراه داشت آیا با رفتن ایشان اتفاق جدیدی در این پرونده می افتد؟ سرنوشت ۵۰۰ اثر بانک پاسارگاد چه می شود؟
- آنچه که ذکر کردید مربوط به گذشته بوده و در حال حاضر نیز رویکرد فرهنگستان هنر در چارچوب قوانین و مقررات است و در مسیر قانونی در حال حرکت هستیم. البته تلاش مان این است در این زمینه هر چه زودتر به نتیجه برسیم.
* گنجینه آثار هنری فرهنگستان هنر با چه رویکردی جمع آوری و نگهداری می شوند و آیا به آثار این گنجینه هر سال اضافه شده و آثار هنرمندان شاخص نیز خریداری می شود؟
- گنجینه فرهنگستان هنر یکی از گنجینه‌های ارزشمند در کشور است که شامل آثار نگارگری، خوشنویسی، نقاشی، عکس و حجم است که این آثار مربوط به هنرمندان دوره معاصر اعم از استادان پیشکسوتی چون احمد اسفندیاری، استاد جوادی پور و هنرمندان نسل انقلاب اسلامی چون ناصر پلنگی، حبیب الله صادقی، مصطفی گودرزی، کاظم چلیپا و ... است.
تهیه و خرید آثار برای گنجینه فرهنگستان به چند روش صورت می گیرد؛ یکسری از این آثار به مناسبت‌های مختلف توسط فرهنگستان هنر سفارش داده شده است مثل گردهمایی‌هایی نظیر کمال الدین بهزاد و سلطان محمد نقاش. تعدادی از آثار نیز جنبه پژوهشی و تولیدی داشته‌اند که باز هم به سفارش فرهنگستان هنر خلق شده‌اند مثل شاهنامه فردوسی که ۳۰ اثر به مناسبت ۳۰ سال رنج فردوسی به سفارش فرهنگستان توسط هنرمندان برجسته خلق شده است. یکسری از آثار گنجینه نیز شامل نقاشی های قهوه خانه ای است که به مناسبت ماه محرم، هفته دفاع مقدس و روز ملی مقاومت تولید شده است و در گنجینه نگهداری می شود. بخشی از آثار گنجینه نیز خریداری شده است مثل آثار مربوط به دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی از هنرمندان شاخصی همچون مسعود عربشاهی، منصور قندریز، فرامرز پیل‌آرام، حسین زنده رودی، رضا مافی، سهراب سپهری و محسن وزیری مقدم. بخش دیگری از آثار گنجینه مربوط به فلسطین و فرهنگ مقاومت و پایداری است که همزمان با تاسیس موزه تخصصی با عنوان موزه هنرهای معاصر فلسطین در سال ۱۳۸۵ خریداری شده است.
بنای ما بر این است که در فرصت مناسب آثار گنجینه فرهنگستان هنر را در قالب برگزاری یک نمایشگاه رونمایی کنیم همچنین درصدد هستیم کتابی نفیس از آثار گنجینه فرهنگستان هنر منتشر کنیم تا به عنوان شناسنامه‌ای از این آثار در اختیار کارشناسان و هنرمندان قرار گیرد.
بنای ما بر این است که در فرصت مناسب آثار گنجینه فرهنگستان هنر را در قالب برگزاری یک نمایشگاه رونمایی کنیم
* تعداد آثار گنجینه فرهنگستان هنر چقدر است و آیا قیمت گذاری شده اند؟
- گنجینه آثار فرهنگستان هنر بیش از هزار اثر دارد. در مقطعی ارزیابی برای تعیین قیمت آثار گنجینه صورت گرفت، اما باید به‌روز شود به همین دلیل نیاز به بررسی بیشتر دارد. تلاش داریم در حفظ و حراست از این آثار هر چه لازم است، انجام شود.
* چشم انداز برنامه‌های آینده فرهنگستان هنر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
- در بحث چشم انداز آینده فرهنگستان هنر، برنامه‌هایی از سوی کمیسیون دائمی فرهنگستان‌ها مصوب شده و مورد تایید سازمان برنامه و بودجه قرار گرفته است که ما بر اساس آن پیش می‌رویم و این برنامه‌ها را در هیات امنای فرهنگستان هنر مطرح می‌کنیم. این مهم منوط به شکل گیری گروه‌های تخصصی و شورای تخصصی فرهنگستان هنر بود که در این دوره انجام شده است. تلاش این است در راستای اهداف فرهنگستان هنر، برنامه‌های پژوهشی و علمی فرهنگستان هنر مشخص شود و با تشکیل گروه‌ها و تایید شورای تخصصی به نتایج خوبی برسیم.
* انتصاب‌هایی که در مدت سرپرستی شما در فرهنگستان هنر صورت گرفته، مثل انتصاب مصطفی گودرزی در گروه هنرهای تجسمی فرهنگستان، چقدر همسو با اهداف فرهنگستان هنر انجام شده است؟
- اعضای گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر بر اساس اساسنامه، متشکل از اعضای پیوسته فرهنگستان هستند که همگی فعالیت‌های شاخصی در زمینه هنر داشته‌اند و صلاحیت آنها بر کسی پوشیده نیست. مصطفی گودرزی نیز از این قاعده مستثنی نیست و قبلا نیز در این سمت حضور داشته اند و حضور او در این گروه قبلاً نتایج خوبی به همراه داشته و الان نیز با توجه به تجربیاتی که حاصل شده است، امیدواریم با تشکیل گروه هنرهای تجسمی به ریاست وی بتوانیم شاهد اجرا شدن برنامه‌های خوبی در حوزه تجسمی همسو با جایگاه فرهنگستان هنر باشیم. گروه های دیگر نیز به تدریج در حال شکل گیری هستند و قطعاً شاهد پربارتر شدن برنامه های این گروه های تخصصی در راستای اهداف فرهنگستان هنر خواهیم بود.
* آیا بعد از اتمام دوره سرپرستی شما، عمر انتصاب‌ها در گروه های تخصصی فرهنگستان هنر نیز به پایان می رسد؟
- با توجه به فعال نبودن گروه‌های تخصصی، پیش از هر اقدامی برای فراهم شدن زمینه فعالیت فرهنگستان هنر در چارچوب اهداف و وظایف آن، شکل‌گیری گروه‌ها ضرورت داشت. ضمن اینکه ما سعی کردیم گروه‌ها را با محوریت اعضای پیوسته و عمدتاً اعضای سابق تشکیل دهیم در نتیجه با آمدن رییس جدید، با صلاحدید و اختیاراتی که در این زمینه دارند عمل خواهند کرد.
* آیا گروه های دیگر فرهنگستان هنر دچار تغییرات می شوند؟ موسسه صبا که بیشتر مرتبط با گالری‌ها و فضای نمایشگاهی است، چه تغییراتی خواهد داشت؟
- هر گونه تغییری در گروه های تخصصی با مشورت اعضای پیوسته صورت می گیرد. نکته دیگر در تغییرات ایجاد شده مربوط به تغییراتی در برگزاری کارگاه های فرهنگستان هنر است؛ برای این منظور کارگروهی تشکیل شده است که تجدیدنظر اساسی در برگزاری جلسات کارگاه‌ها صورت گیرد و محدود به برگزاری کارگاه‌های خاص و در سطح ملی شود. در انتشارات فرهنگستان هنر نیز شورای علمی تشکیل خواهد شد تا فعالیت خود را در بخش پژوهش و ترجمه ادامه دهد که با نظر شورای علمی پژوهش های هنری و علمی در کشور بررسی و منتشر شوند. در حوزه ترجمه نیز تلاش داریم منابع و کتاب های خوب در زمینه هنری شناسایی و ترجمه شوند. در بخش ترجمه همچنین علاوه بر زبان انگلیسی قصد داریم به سایر زبان‌ها مثل آلمانی، روسی، فرانسوی و عربی توجه کنیم. یکی از اقدامات مهم انتشارات فرهنگستان هنر، آماده سازی نسخه خطی نفیس «خمسه شاه طهماسب» است که در کتابخانه بریتانیا قرار دارد. انتشارات فرهنگستان هنر امتیاز چاپ این نسخه نفیس خطی را گرفته و مراحل آماده سازی آن در حال انجام است که به لحاظ خط، نگاره و ۸۰۰ نوع تشعیری که دارد، در تاریخ هنر ایران بسیار ارزشمند است. نسخه خطی نفیس «خمسه شاه طهماسب» حاوی پنج مثنوی نظامی و به لحاظ خوشنویسی ممتاز است و خط آن متعلق به شاه محمود نیشابوری و تذهیب آن از بهترین نمونه‌های تذهیب عهد صفوی است. این اثر ۱۷ نگاره دارد که ۱۴ نگاره آن مربوط به دوره شاه طهماسب و نگاره آن منسوب به محمد زمان و اواخر دوره صفوی است.
قرار است در موسسه صبا شورایی تخصصی شکل گیرد تا برپایی نمایشگاه‌ها در این موسسه با نظر این شورا برگزار شودهمچنین قرار است در موسسه صبا نیز شورایی تخصصی شکل گیرد تا برپایی نمایشگاه‌ها در این موسسه با نظر این شورا برگزار شود. اعضای این شورا نیز متشکل از برخی اعضای پیوسته فرهنگستان هنر و هنرمندان برجسته هستند که اسامی آنها بعدا اعلام خواهد شد.
* فرهنگستان هنر در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی چه برنامه هایی را پیش بینی کرده است؟
- کارگروهی در شورای عالی انقلاب فرهنگی برای چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل شده است که فرهنگستان هنر نیز عضو این کارگروه است و جلسه اخیر این کارگروه به دعوت ما در فرهنگستان هنر برگزار شد. بخشی از برنامه های تعیین شده برای چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب را با سایر سازمان‌ها و نهادها به صورت مشارکتی برگزار خواهیم کرد و بخش دیگر آن را به صورت اختصاصی برگزار می‌کنیم. بر این اساس، معاونت پژوهشی و پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر مامور شده‌اند تا به صورت جداگانه در بخش‌های مختلف و آنچه که مربوط به ۴۰ سال هنر انقلاب است، برنامه‌هایی را برگزار کنند.
با توجه به اینکه فرهنگستان هنر یکی از سازمان‌ها و نهادهایی است که بعد از انقلاب اسلامی شکل گرفت، برنامه ویژه‌ای تدارک دیدیم تا دستاوردها و آسیب‌هایی که فرهنگستان در این سال‌ها داشته است مورد بررسی قرار گیرد و در قالب یک گزارش مکتوب ارایه شود. همچنین برنامه‌ای توسط پژوهشکده هنر در حال تدوین و اجرا است تا حوزه‌های مختلف فرهنگستان هنر مورد آینده‌پژوهی قرار گیرند. در حوزه برنامه‌های مشترک با نهادهای دیگر نیز می‌توان به برگزاری نمایشگاه «از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی به روایت اسناد» به همت موسسه مطالعات تاریخ معاصر اشاره کرد. با معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله مرکز هنرهای نمایشی نیز همکاری کردیم تا بخش‌های پژوهشی و نمایشی این برنامه ها در فرهنگستان هنر برگزار شود.
* آیا گروه های تخصصی زیرمجموعه فرهنگستان که به تازگی روسای جدید آنها منصوب شده است برای چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی برنامه تعریف شده ای دارند؟
- چون گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر قبلاً فعال نبوده و حالا فعال شده‌اند، برنامه‌هایی برای چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی خواهند داشت که اطلاع رسانی خواهد شد.
* سال گذشته در جریان برگزاری دهمین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر انتقادهایی درباره مناسب نبودن این فضا برای میزبانی جشنواره مطرح شد. آیا امسال نیز جشنواره تجسمی فجر در موسسه صبا برگزار خواهد شد؟
- بله، رایزنی هایی برای برگزاری یازدهمین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر در موسسه صبا شده و به احتمال بسیار، موسسه صبا میزبان آثار جشنواره خواهد بود. موسسه صبا با توجه موقعیت مکانی و ظرفیتی که دارد، در حال حاضر مناسب‌ترین مکان برای نمایش آثار به شمار می آید البته شاید با آنچه که از نظر هنرمندان مطلوب به نظر می‌رسد، فاصله داشته باشیم، اما در حال حاضر بهترین محل برای برپایی جشنواره فجر خواهد بود. برای رسیدن به نقطه مطلوب در موسسه صبا نیاز به کار کارشناسی داریم که باید در شورای تخصصی موسسه صبا نیز مطرح شود و مورد کارشناسی قرار گیرد.